გრძელი სიტყვა მოკლედ ითქმისო, პოეზიაზე კი თქვა რუსთაველმა, მაგრამ იმდენ კონტექსტს, გარემოებას ერგება ეს სიტყვები, ახლა ჩემს სათქმელსაც რომ მოვარგო, არც არავის გაუკვირდება, არც ორიგინალურობის მცდელობაში ჩამითვლის ვინმე. ერგება და მორჩა- მოკლე ფილმებით რეჟისორები დიდ სათქმელს გადმოსცემენ. განსაკუთრებით მოსწავლეების კრიტიკული აზროვნების განვითარებისთვის მისწრებაა: არ იღლებიან ყურებით, საფიქრალ -ამოსაცნობ-კადრს მიღმა დასანახი უამრავი რამ რჩებათ და სალაპარაკო დროც საკმარისი აქვთ ხოლმე.
მე რა გამეგება, მაგრამ ზოგადი კანონზომიერების მიხედვით, უფრო რთული უნდა იყოს, მოკლე დროში, შეზღუდულ ფორმატში ჩაატიო ღირებული სათქმელი. ალბათ, ამიტომაც ძალიან ძნელია კარგი მოკლემეტრაჟიანი ფილმის პოვნა.
ვეცდები, ამ სტატიაში თავი მოვუყარო რამდენიმე მოკლემეტრაჟიან ფილმს, რომლებიც ჩემს მოსწავლეებთან ერთად მინახავს და ლიტერატურასთან დაგვიკავშირებია, ერთად გვიმსჯელია, გვიფიქრია. ისინიც დამხმარებიან კარგი ფილმების მოძებნაში, არაერთხელ კი არა, მილიონჯერ!
ჯერ, უბრალოდ, სასიამოვნო ფილმითა და მოთხრობით დავიწყებ.
ბავშვობიდან მახსოვს ერთი კადრი ძალიან კარგად: დახვეულ კიბეზე პატარა, მხიარული გოგო მიცქრიალებს, უკან გაბრაზებული, სასაცილო გარეგნობის, თმააბურძგნილი ბიჭი მისდევს… რაღაც მომენტში გოგო ჩერდება, ზემოდან დასცქერის აქოშინებულ ბიჭს და ჭინკებიანი ხმით ჩასძახის: ზღარბო, ზღარბო, ზღარბუნიააა!!!
ასეც ჰქვია ფილმს ,,ზღარბი“ (რეჟ. ალეკო ნინუა)
ძალიან ტკბილად მახსენდება ეს 25 წუთიანი, საყვარელი ფილმი და წლები გავიდა, სანამ არჩილ სულაკაურის ასევე ძალიან საყვარელ და სასიამოვნოდ წასაკითხ მოთხრობას ,,ზევით და ქვევით“ წავიკითხავდი და მერე კიდევ წლები, სანამ ორივეს ერთად, მოთხრობასაც და ფილმსაც, მოსწავლეებს გავაცნობდი. ბევრი მსჯელობა არ დაგვიწყია, უბრალოდ დავსხედით, ერთად წავიკითხეთ და მერე ერთად ვუყურეთ ფილმს. ძალიან კარგი განწყობა შეგვიქმნა.
ამ ბოლოს ჩვენს ,,ლიტერატურულ ბანაკში“ სულ სხვა ხასიათის, ერთ უცნაურ ფილმს ვუყურეთ – ,, შემთხვევა ჭოტისწყლის ხიდზე“ (რეჟ. რობერტ ენრიკო). ფილმს არაერთი ჯილდო აქვს აღებული (1962 წელს – კანის კინოფესტივალის, 1963 წელს- ამერიკის კინოაკადემიის)
https://vimeo.com/163730099?fbclid=IwAR2Au2FJIK1SiSa5nBRWCxKOsMmUHl94S14cSL_aXjZhilIXpCa6m3ER5Ag
კაცი, რომელსაც ყულფში თავი გააყოფინეს, ხუჭავს თვალებს და წარმოიდგენს, როგორ ითავისუფლებს თავს და გარბის, ემოციურია მისი გაქცევა, დაძაბული და სასოწარკვეთილი. მაყურებელი მთლიანად ერთვება პროცესში და მხოლოდ ფილმის დასასრულს ხვდება, რომ ეს სიკვდილისწინა წარმოდგენაა, ოცნებაა და არა რეალობა.
ეს ფილმსაც ლიტერატურული ნაწარმოები დაედო საფუძვლად. ამერიკელი მწერლისა და ჟურნალისტის, ამბროს ბირსის, მოთხრობა, რომელსაც იგივე სათაური აქვს. აკა მორჩილაძე ერთ თავს უთმობს ამ მწერალსა და ამ მოთხრობას თავის წიგნში ,, მწერლებსა და წიგნებზე“ და გატაცებით საუბრობს მის ოსტატობაზე, გამორჩეულობაზე… ,, ჰოდა, მეც ბავშვობიდან მჯერა მისის გამონაგონის. რამდენი ხანია, მჯერა და არასდროს დამვიწყებია ბირსი. მწერლობაც ეგ არის, ალბათ, როცა წამკითხველს არ ავიწყდები და რაღაც უცნაური, ჩამოუქნელი, ფერადი სივრცე ამოუტივტივდება ხოლმე თავში შენი სახელის გაგონებაზე.
ამბროს ბირსი. კაი მაგარი იყო იმ თხელ წიგნაკში“.
ქართულად ადრეც გამოიცა და უახლოეს წარსულშიც: ,,ამერიკული მოთხრობების ანთოლოგია“ ( ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა)
მართალია, მოკლემეტრაჟიანი ფილმი კი არა, სატელევიზიო სპექტაკლია, პირველი ქართული სატელევიზიო დადგმა, უკვე დაძველებული და საკმაოდ შელახული ხარისხით, მაგრამ მაინც ძალიან საინტერესო და მომნუსხველი. მართლა ლეგენდარული მსახიობები, სესილია თაყაიშვილი და სერგო ჟორჟოლიანი, ბავშვებისთვის უბრალოდ გულისამაჩუყებლად საყვარელი მოხუცები არიან, რომლებიც ზედმეტი დრამატიზმის, ცრემლთა დენის, სიბერეზე ვიშვიშის გარეშე იგონებენ თავიანთ ახალგაზრდობას, თვითონაც თბებიან ამით და მაყურებელსაც უსაზღვრო სითბოთი ავსებენ.
არ ვიცი, ვინ უნდა დაბადებულიყო, უფრო შესაფერისი რომ ყოფილიყო და უფრო საინტერესოდ რომ გაეცოცხლებინა მართლა გენიალური კლასიკოსის, ნიკო ლორთქიფანიძის, მინიატურა ,,ბებრები“ ( რეჟ.მერაბ ჯალიაშვილი)
რა თქმა უნდა, ისეთ ფილმებსაც ვუყურებთ, რომელიც უშუალოდ ლიტერატურული ნაწარმოების მიხედვით არაა გადაღებული, მაგრამ რაღაცით მაინც უკავშირდება მწერალს ან მწერლობას.
ერთ ასეთ ფილმზე ოდესღაც სხვა სტატიაში ვისაუბრე, მაგრამ ახლა გვერდი რომ ავუარო, ვიცი, სინდისი შემაწუხებს, არ მომასვენებს. თუ რაიმე წაუკითხავთ ჩემებს მათთვის სრულიად ახალი, განსხვავებული, უცნაური და შთამბეჭდავი, ეს ერლომ ახვლედიანის შემოქმედებაა. ,,არასერიოზული კაციც“ ძალიან უყვართ, რომლის სცენარის ავტორი სწორედ ერლომია. ოდესღაც შემთხვევით გადავაწყდი ისევ ერლომის სცენარის მიხედვით გადაღებულ, სახალისო, უცნაურ, თავისამტვრევ, ჭეშმარიტად ერლომურ ფილმს ,,საერთო კედელი“ ( რეჟ.ოთარ მანაგაძე). ისე მოვიხიბლე, ბევრი არ მიფიქრია, მალევე ვაჩვენე ბავშვებს და ბევრიც ვისაუბრეთ დეტალებსა თუ იდეაზე.
ვუყურებთ ისეთ ფილმებსაც, რომლებიც საერთოდ არ უკავშირდება ლიტერატურას, მაგრამ იმ საკითხებს ეხება, რომლებზეც არაერთხელ გვიმსჯელია ლიტერატურის დახმარებით. ასეთი ფილმების ნახვა ხშირად მათ წერის სურვილსაც უღვივებს ანუ თვითონვე ქმნიან ლიტერატურას.
ადამიანური ღირებულებები და მათი უფლებები – ეს ის თემაა, რომელზედაც ყოველთვის ვსაუბრობთ, ვფიქრობთ და რომელიც ყოველთვის აინტერესებთ.
ამ თემაზე ერთი ქართული და ორი უცხოური მოკლემეტრაჟიანი ფილმი მახსენდება, რომლებიც ბავშვებთან ერთად მინახავს. ქართული, მგონი, ყველასთვის ნაცნობია და შედარებით უმცროსკლასელებისთვისაა შესაფერისი ,,სუფთა დაფა“( რეჟ.ოთარ შამათავა).
ეს შავ-თეთრი, პიონერობის დროინდელი ფილმი გვიჩვენებს, როგორი ღირსეულები და ამავდროულად სასტიკებიც შეიძლება იყვნენ ბავშვები და ზოგჯერ როგორი სავალალოა უფროსების შეცდომები მათთვის.
რაც შეეხება უცხოურ ფილმებს, ერთი ფილმზე ადრეც აღვნიშნე სულ სხვა კონტექსტში, ძალიან საინტერესო ფილმი ლამაზი სათაურით, მსოფლიოში სახელგანთქმული, ძალიან საინტერესო ადამიანის, ნიკ ვუიჩიჩის, მონაწილეობით – ,,პეპლების ცირკი“.
ეს ფილმი ხომ საიტერესოა, მაგრამ არანაკლებ საინტერესოა ბავშვებისთვის ნიკ ვუიჩიჩისთანა ადამიანის რეალობაში არსებობა. ადამიანის, რომლის ცხოვრება დაუჯერებელს დაგაჯერებს, გაუგონარს გაგაგონებს, შეუძლებლის შეძლებაში დაგარწმუნებს.
მეორე ფილმი 5 წუთიანია, ადამიანთა უფლებების თემაზე გადაღებული მოკლე ისტორია.
,,ჩიხი“ ჰქვია ამ 5 წუთიან ,,მინიატურას“, რომელშიც არც ერთი სიტყვა, არ ერთი ფრაზა არ ისმის, სათქმელი სიმბოლოებით, მსახიობთა მიმიკებითა და ქცევითაა გამჟღავნებული. უფროსკლასელების რეაქციაც პირველ ჩვენებაზე ერთნაირი იყო: ,,ეს რა იყო, ჰა?!“ მეორედაც ვაჩვენე, სათაურიც შევახსენე, აი, მაშინ კი აეშალათ ფიქრები და ლაპარაკის საღერღელი ერთდროულად.
ერთი მნიშვნელოვანი საკითხი, რომელიც, როგორც წესი, ბევრ მასწავლებელს აწუხებს, არის ის, რომ ბავშვებმა ლამის ყურმოკვრით იციან ძალიან მნიშვნელოვანი უახლესი ისტორია. ვფიქრობ, ამ თემაზე შექმნილი ფილმების ნახვა, საუკეთესო გამოსავალაია ამა თუ იმ ისტორიული მოვლენის გათავისებისთვის. ასეთი ფილმია თორნიკე ბზიავას ,,აპრილის სუსხი“
ერთდროულად გაშიშვლებული და გამხატვრულებული რეალობა ბევრ ემოციას იწვევს ერთად. ბავშვები გაფაციცებით უყურებენ და დაუსრულებლად ლაპარაკობენ ამ შთამბეჭდავ ფილმზე.
ერთი – ორჯერ ექსპერიმენტიც ჩავატარე: მე პირადად იშვიათად ვუყურებ დოკუმენტურ ფილმებს, უფრო იშვიათად მომწონს. ვერასოდეს წარმოვიდგენდი, თუ ბავშვების გულის მოგებაც შეიძლებოდა დოკუმენტალისტიკით. ერთ დღესაც გავრისკე და ისინი მართლა მოიხიბლნენ კინონოველით ,, ეს იყო სიზმარი“ ( რეჟ. ლევან კიტია), რომელიც ქართველ ჯაზმომღერალს, გიული ჩოხელს, ეძღვნება. ეს არის ერთი საინტერესო ადამიანის ძალიან ლამაზი, მომნუსხველი, გულისამაჩუყებელი, საინტერესო ცხოვრების ისტორია, რომელიც შეუძლებელია არ გაითავისო. იმასაც თუ დავუმატებთ, რომ არც ამ მომღერალზე იცოდნენ რაიმე და ბევრი არაფერი არც იმ ეპოქაზე, რომელშიც ეს ადამიანი მოღვაწეობდა, შემიძლია დაბეჯითებით ვთქვა – ყოველმხრივ საინტერესო აღმოჩნდა მათთვის.
მე მგონი, აი, აქ უნდა გავჩერდე.
სტატია თავისთავად ერთგვარი რეგლამენტია, თორემ კიდევ ბევრი ფილმის გახსენება შეიძლებოდა, „კინომანური“ ან „კინომცოდნურით“ კი არა, მასწავლებლური თვალით დანახული.
