სასწავლო მენიუ გეოგრაფიის გაკვეთილზე

 ჩემი პედაგოგიური პრაქტიკის კვლევა სწავლების მეთოდიკის უახლეს მიმართულებას “დიფერენცირებულ სწავლებას” ეხება, რომლის მიზანი გეოგრაფიის საგნის სწავლებაში მრავალმხრივი მეთოდების დამკვიდრებაა. დიფერენცირებული სწავლება გულისხმობს, მოსწავლეთა საჭიროებების, ინტერესების, დამოკიდებულებებისა თუ ღირებულებების გათვალისწინებით დაგეგმილ გაკვეთილებს, რომლებშიც ყველა მოსწავლე ჩართულია.

სასწავლო წლის დასაწყისში მე-7 კლასების პირველი შემაჯამებელი სამუშაოს ანალიზით დაბალი შედეგები გამოვლინდა, თუმცა მოსწავლეების საგაკვეთილო პროცესში  ჩართულობა და  ინტერესი დაბალი არ იყო. აშკარა იყო, რომ მოსწავლეებისათვის რაღაც ახალი უნდა შემეთავაზებინა. მით უმეტეს,  რომ მე-7 კლასიდან იწყება გეოგრაფიის საგნის სწავლება და შესაბამისად – მოსწავლეთა დამოკიდებულების ჩამოყალიბება და ინტერესი საგნის მიმართ.

ამიტომ დავგეგმე კვლევა, რომლის მიზანი იყო მოსწავლეთა დაბალი შედეგების გამომწვევი მიზეზებისა და კომფორტული ზონების დადგენა, ინტერვენციების დაგეგმვა – განხორციელება, მიღწეული შედეგების შეფასება და კოლეგებისთვის გაცნობა.

ინტერვენციების დაგეგმვისას გამოვიყენე სასწავლო მენიუ, რომელიც საკმაოდ გავრცელებული ინსტრუმენტია და გამოიყენება დიფერენცირებული სწავლებისთვის.

სასწავლო მენიუს საშუალებით მოსწავლეებს ვაძლევთ შესაძლებლობას, საკუთარი ტემპის, ინტერესებისა და მზაობის დონის მიხედვით შეარჩიონ სასწავლო მენიუში მოცემული აქტივობები. მოსწავლეებისთვის კითხვებისა და დავალებების მენიუს შეთავაზება და მათთვის უფლების მიცემა, აირჩიონ თუნდაც ერთი მათგანი, რომელსაც უპასუხებენ, მასწავლებელს სწავლების დიფერენცირების საშუალებას აძლევს. სასწავლო მენიუ გამოიყენება თემის შესწავლის პროცესში. მასწავლებელი მისი გამოყენებით სწავლებას მოსწავლეთა სასწავლო საჭიროების შესაბამისად გეგმავს.

დიფერენცირებული სწავლებისას ძალიან დიდია მოსწავლეთა ჩართულობა და დამოუკიდებლობის ხარისხი.

სასწავლო მენიუს კომპონენტების დასახასიათებლად გამოიყენება სხვადასხვა ლექსიკონი: მაგ: სავალდებულო, შეთანხმებადი და არჩევითი.

პირველ კომპონენტში (სავალდებულო) უნდა გაიწეროს აქტივობები, რომელთა შესრულებაც აუცილებელია; მეორე კომპონენტი (შეთანხმებადი) აერთიანებს აქტივობებს, რომელთაგან ყველას შესრულება არ არის აუცილებელი, რადგან თითოეული მათგანი სხვადასხვა გზით იძლევა საკითხის შესწავლის საშუალებას (მოსწავლემ უნდა შეასრულოს ერთი ან მეტი, მაგრამ არა ყველა აქტივობა); ბოლო კომპონენტი (არჩევითი) მოიცავს დამატებით სასწავლო აქტივობებს, რომელთა შესრულებაც სასურველია თემის კარგად შესასწავლად. მოსწავლეს იმ დოზით უნდა მიეწოდოს მასალა, რამდენის ათვისების შესაძლებლობაც აქვს.

მოსწავლეებმა უნდა მიიღონ დეტალური უკუკავშირი მათ მიერ სასწავლო მენიუს მიხედვით შესრულებულ დავალებებზე. გარდა ამისა, მასწავლებელს ეძლევა შესაძლებლობა, შეაფასოს მოსწავლეთა ინტერესები და პრიორიტეტები მათ მიერ გაკეთებული არჩევნის მიხედვით. მაგალითად, თუ მოსწავლეთა 75% ირჩევს პრეზენტაციას, როგორც არჩევით აქტივობას, მასწავლებელმა შეიძლება ეს გაითვალისწინოს და მომავალში უფრო ხშირად მისცეს კლასს ისეთი დავალება, რომელიც პრეზენტაციის გაკეთებას მოითხოვს.

სწავლის სტილის დიაგნოსტიკური ტესტის ანალიზის  შედეგად დავადგინე მოსწავლეთა მოდალობები და შევიმუშავე სხვადასხვა აქტივობა მოსწავლეთა საჭიროებების გათვალისწინებით.

გთავაზობთ სასწავლო მენიუს ორ ნიმუშს.

სასწავლო მენიუს მაგალითი N 1

საგანი: გეოგრაფია თემა: დედამიწის კლიმატური სარტყლები.

სასწავლო მიზანი:

• დაახასიათოს ჰავის ძირითადი ტიპები;
• რუკის მეშვეობით გამოყოს კლიმატური სარტყლები;

• განსაზღვროს საქართველოს მდებარეობა კლიმატურ სარტყლებში.

სავალდებულო (უნდა შეასრულოთ ყველა დავალება):

• მოცემული რუკის მიხედვით დაადგინეთ დედამიწის კლიმატური სარტყლები;
• გაეცით დასაბუთებული პასუხი შემდეგ კითხვას: რა განაპირობებს ტროპიკულ და სუბტროპუკულ სარტყლებში უდაბნოების არსებობას?

შეთანხმებადი (უნდა შეასრულოთ ამ დავალებებიდან ერთი მაინც):

• შეარჩიეთ ერთ-ერთი კონტინენტი და სახელმძღვანელოში მოცემული რუკის მიხედვით შეავსეთ ქვემოთ მოცემული ცხრილი:

წარმოიდგინეთ, რომ მოცემული კონტინენტის დამახასიათებელი კლიმატი მნიშვნელოვნად შეიცვალა. წარმოადგინეთ პრეზენტაცია იმის შესახებ:

• კონკრეტულად რა ტიპის ცვლილება მოხდა;
• როგორ აისახება ამგვარი ცვლილება კონკრეტულად ამ კონტინენტზე  მცხოვრები ადამიანების ცხოვრებაზე;
•  ამგვარი შემთხვევების პრევენციის რა კონკრეტული გზები არსებობს.

არჩევითი (შეგიძლიათ მოცემული დავალებებიდან შეასრულო ერთი ან მეტი):

• მოცემული რუკის მიხედვით დაადგინეთ, რომელი კლიმატური სარტყელია გავრცელებული საქართველოს ტერიტორიაზე. დაახასიათეთ იგი შემდეგი გეგმის მიხედვით:

ა) მდებარეობა და გავრცელება;

გ) კლიმატური მახასიათებლები;

დ) სამეურნეო ათვისება.

• მოიძიეთ ინფორმაცია სხვა ქვეყნებისთვის დამახასიათებელი კლიმატის შესახებ (ფოტო/ვიდეომასალა, რუკები) და შეადარეთ საქართველოს კლიმატს. ეცადეთ, აღმოაჩინოთ ანალოგიები და მსგავსება-განსხვავება გამოხატოთ თქვენთვის სასურველი ფორმით.
• შექმენით მეტეოსადგურის მაკეტი.

სასწავლო მენიუს მაგალითი N 2

საგანი: გეოგრაფია.

თემა: ბუნებრივი ზონები.

სასწავლო მიზანი:

• მოსწავლეთა მსჯელობა ბუნებრივი ზონების იდენტიფიცირებისა და მათი მახასიათებლების განსაზღვრის შესახებ;

• ბუნებრივი ზონებს შორის არსებული განსხვავებების გაგება/გააზრება.

სავალდებულო (უნდა შეასრულოთ ყველა დავალება):

• მოცემული რუკის მიხედვით, დააჯგუფეთ და ცხრილის სახით წარმოადგინეთ ბუნებრივი ზონები;
• გაეცით დასაბუთებული პასუხი შემდეგ შეკითხვას: დედამიწაზე არსებული ბუნებრივი ზონები არსებითად განსხვავებულია  და იცვლება განედების მიხედვით, მთებში კი განსხვავება შედარებით ნაკლებია.  როგორ ფიქრობთ, რატომ?

შეთანხმებადი (უნდა შეასრულოთ ამ დავალებებიდან ერთი მაინც):

• შეარჩიეთ ერთ-ერთი კონტინენტი და სახელმძღვანელოში მოცემული მაგალითების მიხედვით შეავსეთ ქვემოთ მოცემული ცხრილი:

წარმოიდგინეთ, რომ კონტინენტის ერთ-ერთი კუთხისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი ზონა ადამიანის ჩარევის გამო მნიშვნელოვნად შეიცვალა. წარმოადგინეთ პრეზენტაცია იმის შესახებ, თუ:

• კონკრეტულად რა ტიპის ჩარევა მოხდა;
• როგორ აისახება ამგვარი ცვლილება როგორც კონკრეტულად ამ კუთხეში  მცხოვრები ადამიანების, ისე მთლიანად რეგიონის მოსახლეობის ცხოვრებაზე;
•  ამგვარი შემთხვევების პრევენციისთვის რა კონკრეტული გზები არსებობს.

არჩევითი (შეგიძლიათ მოცემული დავალებებიდან შეასრულო ერთი ან მეტი):

• მოცემული რუკის მიხედვით დაადგინეთ, რომელი ბუნებრივი ლანდშაფტებია გავრცელებული თქვენი ქვეყნის ტერიტორიაზე. დაახასიათეთ ერთ-ერთი შემდეგი გეგმის მიხედვით:

ა) მდებარეობა და გავრცელება;

ბ) ნიადაგურ-მცენარეული საფარი;

გ) კლიმატი;

დ) სამეურნეო ათვისება.

• მოიძიეთ ინფორმაცია სხვა ქვეყნებისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი ზონების შესახებ (ფოტო/ვიდეომასალა, რუკები) და შეადარეთ საქართველოს ბუნებრივ ზონებს. ეცადეთ, აღმოაჩინოთ ანალოგიები და მსგავსება-განსხვავება გამოხატოთ თქვენთვის სასურველი ფორმით.
• შექმენით საქართველოს რომელიმე კუთხისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი ზონის მაკეტი.

გამოყენებული ლიტერატურა: მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლების მიდგომები მოდული  – „აქტიური სწავლება გეოგრაფიაში” – ტრენინგის მასალები.