ადაპტური სწავლის პროგრამების მოკლე მიმოხილვა

ამ სტატიაში მოკლედ აღვწერ სასწავლო ტექნოლოგიების (EdTech) ერთ კატეგორიას, რომლებსაც ადაპტური სწავლის (adaptive learning) პროგრამებს უწოდებენ. შინაარსობრივად ეს პროგრამები ძირითადად მათემატიკურ საგნებზეა მორგებული. ამ კატეგორიის პროგრამების ძირითადი მახასიათებელი ის არის, რომ პროგრამა მოსწავლეს მისი ცოდნის შესაბამის ამოცანებს აძლევს. ადაპტური პროგრამები “ერგებიან” მოსწავლის ცოდნის დონეს. როცა მოსწავლე პირველად იწყებს მუშაობას, პროგრამა აკეთებს სტატისტიკურ ანალიზს, როცა “თვალს ადევნებს” რა სირთულის ამოცანებს როგორ პასუხობს ის. შემდეგ ამ ინფორმაციაზე დაყრდნობით აძლევს ისეთ ამოცანებს, რომლებიც არც რთულია, და არც მარტივი. ცდილობს შესაბამისობაში მოდიოდეს მოსწავლის შესაძლებლობები და ამოცანის სირთულე. განათლების სფეროში, ამის მსგავსი – თეორიიდან – შეიძლება მოვიყვანოთ, ვიგოტსკის, უახლოესი განვითარების ზონის პრინციპები, შეფასებიდან კი – Cat-ის ტიპის გამოცდები.

ასეთი პროგრამების პლუსი ისიცაა, რომ მოსწავლეს მაშინვე აძლევს უკუკავშირს; არ სჭირდება ლოდინი, როდის შეამოწმებთ მის სამუშაოს, ან თუნდაც – როდის გადაფურცლავს წიგნის ბოლოში და ნახავს სწორ პასუხს. პროცესი არის უწყვეტი. მოსწავლე კითხულობს ამოცანას → ფიქრობს მის ამოხსნაზე → წერს თავის პასუხს → ხედავს სწორია თუ არა. დრო პასუხის დაწერასა და უკუკავშირის მიღებას შორის ძალიან მცირეა.

ჩვენ ვნახეთ ორი ფუნქცია – სწრაფი უკუკავშირი და მორგება მოსწავლის უნარებსა და ცოდნაზე. ზოგ პროგრამას ასევე შეუძლია შეცდომის დაშვებისას მოსწავლეს აჩვენოს, როგორ უნდა ამოეხსნა ეს ამოცანა ყველა ნაბიჯის დეტალური განხილვით. ასევე სთავაზობს სასწავლო მასალებს, სადაც ახსნილია კონკრეტული მათემატიკური კონცეპტი. და ეს შეიძლება არ იყოს უბრალოდ ტექსტი, რთული ტერმინებით და ერთი-ორი ვიზუალიზაციით, არამედ იყოს ვიდეოგაკვეთილი. პროგრამის გამოყენებას ის უპირატესობაც აქვს, რომ მოსწავლეები აღარ ფიქრობენ ასე – “ნეტა მასწავლებელმა დღეს არ გამომკითხოს” ან “დღეს ვუპასუხებ და შემდეგზე აღარ გამომკითხავს”. პროგრამა გამოკითხავს ყველას და ყოველდღე. მსგავსი რამ ზოგიერთ მოსწავლეს კოშმარულ სიზმარშიც არ უნახავს. ხუმრობა იქით იყოს და, როგორც ხედავთ, ამ გზით შეგიძლიათ ბაზისური უკუკავშირისა და შესაფერისი სასწავლო მასალის მიწოდების ამოცანების კომპიუტერისთვის გადაბარება.

ვფიქრობ ამ კომპონენტის მნიშვნელობის გადაფასება რთულია. ასეთი რუტინული, მექანიკური, საკითხების კომპიუტერისთვის გადაბარებით, თქვენ გითავისუფლდებათ უამრავი დრო, რომელსაც მიმართავთ უფრო სიტუაციურ და რთულ ამოცანებზე. მაგ. მოსწავლეს (მოსწავლეთა ჯგუფს) უხსნით კონკრეტულ მათემატიკურ კონცეპტს, რომელიც ვერ გაიგო და ამოცანებს ისევ შეცდომით ასრულებდა. ამ დროს დანარჩენი კლასი აგრძელებს ამოცანების ამოხსნას, იღებს უკუკავშირს (და შეცდომის დაშვების დროს, შესაფერის სასწავლო მასალას) და დამოუკიდებლად ეუფლება ახალ კონცეპტებს.

ეს მაგალითი ფაქტობრივად წარმოადგენს შერეული სწავლების (Blended learning) ერთ-ერთ კომპონენტს. სწავლების ეს მეთოდი ცალკე განხილვას მოითხოვს. გავაგძელოთ ადაპტური სწავლის პროგრამების განხილვა.

აქ შეიძლება გაგიჩნდეთ კითხვა – როგორ უნდა დავინახო, ვინ სწორად პასუხობს ამოცანებს და ვინ შეცდომით? და თუ კლასის მხოლოდ ნაწილთან ვიმუშავე, როგორ გავიგებ რომ დანარჩენები ისევ აგრძელებენ ამოცანების ამოხსნას და არ სჭირდებათ დახმარება? ეს და სხვა მსგავსი კითხვები მნიშვნელოვანია; ისეთივე მნიშვნელოვანი, როგორც – იღებს თუ არა უკუკავშირს მოსწავლე. ამისთვის, ზოგ პლატფორმაზე, არსებობს სპეციალურად თქვენთვის, მასწავლებლისთვის, განკუთვნილი გვერდ(ებ)ი, სადაც განთავსებულია მთელი კლასის მონაცემი (ზოგ პლატფორმაზე, შეიძლება იმაზე მეტი ინფორმაცია გიჩვენოთ კონკრეტულ მოსწავლეზე, ვიდრე ამას თვითონ მოსწავლე ხედავს). ვინ როგორ შეასრულა ამოცანა, რამდენჯერ დაუშვა შეცდომა, რამდენი დრო დახარჯა კონკრეტულ ამოცანაზე, რადმენჯერ გამოიყენა მინიშნება და ა.შ. ასევე, აქ შეგიძლიათ ნახოთ, როგორ ხსნის ამოცანებს კლასის ყველა მოსწავლე რეალურ დროში. თქვენ ხედავთ არა უბრალოდ მშრალ ციფრებს. მონაცემები არის სტატისტიკურად დამუშავებული და თვალსაჩინოდ მოწოდებული. ის შეიძლება იყოს დამუშავებული სხვადასხვა დონეზე. დაწყებული მარტივიდან (საშუალო, პროცენტები და ა.შ.) და დამთავრებული რთული სტატისტიკური ანალიზით, რომელიც მრავალ მეთოდს მოიცავს. შედეგად, მოსწავლეებთან მუშაობის დაგეგმვისას შეგიძლიათ დაეყრდნოთ სანდო მონაცემებს. როგორც ვხედავთ, პროგრამა ეხმარება როგორც მოსწავლეს, ისე მასწავლებელს; გაძლევთ სანდო სურათს, მოსწავლის ცოდნისა და უნარების შესახებ. და ეს ინფორმაცია შეიძლება იყოს როგორც ცალკეული მოსწავლის, ისე მთელი კლასის შესახებ.

მოდით შევაჯამოთ ის პლუსები, რაც აქვს ადაპტური სწავლის პროგრამების გამოყენებას:

1.მოსწავლე იღებს თავისი ცოდნისა და უნარების დონის შესაფერის ამოცანებს;

2.ის უკუკავშირს იღებს პასუხის დაწერისთანავე;

3.თუ ის შეცდომას უშვებს, პროგრამა უჩვენებს, როგორ უნდა ამოეხსნა და სთავაზობს სასწავლო მასალებს;

4.მუშაობს ყველა მოსწავლე და ყოველდღე;

5.პროგრამა ასრულებს რუტინულ და მექანიკურ ამოცანებს, შედეგად გითავისუფლდებათ დრო სხვა აქტივობებისთვის;

6.იღებთ თვალსაჩინო, დამუშავებულ (ინფორმაციულ) მონაცემებს, მოსწავლეების აქტივობაზე და სხვა…

აქამდე რაც ჩამოვთვალეთ, ეს ის პროცესებია, რომლებსაც პროგრამა მასწავლებლისგან დამოუკიდებლად ასრულებს. მასწავლებლის ჩართულობა არის მინიმალური. და წარმოიდგინეთ რამდენად უმჯობესდება სწავლება, როცა მასწავლებელი აქტიურად ერთვება ამ პროცესში. არა, ეს არ არის მართებული განმარტება მასწავლებლის და პროგრამის ურთიერთმიმართების (სპეციალურად დავწერე შეცდომით). მასწავლებელი კი არ ერთვება პროგრამის მუშაობის პროცესში, პროგრამაა ჩართული მასწავლებლის საქმიანობაში. ამის ხაზგასმა მნიშვნელოვანია. პროგრამა არის ინსტრუმენტი, ის ვერ ჩაანაცვლებს მასწავლებელს. მართლაც, არსებულ სასწავლო პროგრამებს, რომ გადახედოთ უმეტესობა ისეა სტრუქტურირებული, რომ თავისი ეფექტური მუშაობისთვის “მოითხოვს” მასწავლებელს. და აქ საუბარია არა მარტო ადაპტური სწავლის პროგრამებზე. ბევრი საგანმანათლებლო პროგრამა მინახავს და მიცდია მათ ფუნქციებში გარკვევა. მაგრამ სიღრმისეულად არც ერთი არ ვიცი. პროგრამის პრაქტიკაში გამოუყენებლობით, ბევრი რამ შეუმჩნეველი რჩება. ამას ვხდები, როცა მასწავლებლების მიმოხილვებს ვეცნობი. მარტო მასწავლებელს შეუძლია სასწავლო პროგრამის მთელი პოტენციალის გათავისუფლება.

ადაპტური სწავლის პროგრამების მაგალითები: https://www.edsurge.com/adaptive-learning

პირადი გამოცდილებიდან გირჩევთ:

●Khan Academy – https://www.khanacademy.org/

●Brainrush – https://www.brainrush.com/