ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

ლიტერატურული სასამართლო

 

ქართული ენა და ლიტერატურა იმ ტიპის სასწავლო საგანთა რიცხვს მიეკუთვნება, რომელიც სხვადასხვა (საგნობრივი, ზოგადი) კომპეტენციის განვითარებაზე კომპინირებული მეთოდებით ზრუნავს. მთავარი მაინც ისაა, რომ მოსწავლეებს მშობლიურ ენასთან დაკავშირებული აკადემიური უნარების საჭიროებისამებრ გამოყენება ვასწავლოთ. სწორედ ამ მიზანს ემსახურება საკმაოდ ეფექტური და პოპულარული სასწავლო მეთოდი – ლიტერატურული (იმიტირებული) სასამართლო. სამოქალაქო განათლებისა და ქართული ლიტერატურის საგნობრივ კომპეტენციათა შეწყვილება საკმაოდ საინტერესო ექსპერიმენტის ჩატარების საშუალებას იძლევა და თან ინფორმაციის დამუშავების, პრობლემაზე ორიენტირების, სიტუაციური ანალიზის, კავშირების დამყარების და სხვა მსგავსი სააზროვნო უნარების დახვეწას ემსახურება.

ლიტერატურული სასამართლოს, როგორც სამოქალაქო განათლებისა და ქართული ლიტერატურის ინტეგრირებული გაკვეთილის ჩატარება ძირითადად საბაზო საფეხურიდანაა რეკომენდებული, თუმცა ამ მეთოდის გამარტივებული სახით გამოყენება საწყებით საფეხურზეც შესაძლებელია. პირადად მე მეოთხე კლასიდან აქტიურად ვიყენებ დისკუსიის, დებატების და ლიტერატურულ სასამართლოს ფორმატს. დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებს კანონების მოძიებასა და მათ დამოწმებას ვერ მოსთხოვ, ამიტომ თავად ვირგებ-ხოლმე მოსამართლე-მომწესრიგებლის როლს და ,,პროცესის მონაწილეებს“ სიტუაციის შესაბამისი კანონის ადაპტირებულ ვერსიას ვაცნობ. ჩემი აზრით, მოზარდებს ზოგადი წარმოდგენა მაინც უნდა ჰქონდეთ ადამიანის/მოქალაქის უფლება-მოვალეობებზე.

ქართული ენის ერთ-ერთი სახელმძღვანელოს მიხედვით, მეოთხე კლასში ისწავლება ნაწყვეტი ნოდარ დუმბაძის მოთხრობიდან ,,კუკარაჩა“, სადაც გარემოს დაცვასა და ბავშვთა უფლებებზეა საუბარი. სასწავლო მასალის თემატიკიდან გამომდინარე, ვიშველიებ, როგორც საქართველოს კანონს გარემოს დაცვის შესახებ, ასევე –  ,,ბავშვის უფლებათა დაცვის კონვენციას“. ამ უკანასკნელის მიხედვით, მოსწავლეები ქმნიან ,,კანონების კრებულს“ და აფორმებენ სიტუაციური ილუსტრაციებით. ამას გარდა, შეარჩევენ ,,მისაღებ“ კანონს და მისი დამტკიცების მიზნით, მართავენ ე.წ. მოსმენას. შეხვედრაზე თითოეული მომხსენებელი ცდილობს მოიყვანოს არგუმენტები, რომელთა დახმარებითაც ,,ახალი“ კანონი ძალაში უნდა შევიდეს.

ამავე კლასში ისწავლება ეკატერინე გაბაშვილის ,,მაგდანას ლურჯა“. ეს თხზულება მრავალფეროვანი აქტივობების დაგეგმვის საშუალებას იძლევა. ტექსტის სხვადასხვა მეთოდით გააზრების შემდეგ, მოსწავლეებს ლიტერატურულ სასამართლოსთვის ვამზადებ. შემდეგ ვმართავთ საქმის ზეპირ მოსმენას (მოდავე მხარეების უშუალო მონაწილეობით საჩივრის განხილვა) და საკუთრების უფლების დაცვის ორ განსხვავებულ შემთხვევას განვიხილავთ. რა თქმა უნდა, მოსწავლეებს წინასწარ ვაწვდი საჭირო ინფორმაციას. მომჩივანისა და მოპასუხის გარდა, მოსამართლე  მოწმეებსაც დაკითხავს, რათა საქმეში მითითებული გარემოებები, სამართლებრივი არგუმენტები და მტკიცებულებები დეტალურად გამოიკვლიოს. მოსწავლეები რომ დაკისრებულ მოვალეობას მეტი პასუხისმგებლობით მოეკიდონ, შეგვიძლია განვუმარტოთ, რომ საქმის ზეპირი მოსმენა მთავარი სხდომაა, რადგან ის დავის განხილვის ყველაზე მნიშვნელოვან ეტაპს წარმოადგენს. აქედან გამომდინარე, პროცესში ჩართული მხარეები ამ დღისთვის განსაკუთრებულად ემზადებიან.

ზემოაღნიშნულ სასწავლო პროცესში დამხმარე მასალად ,,საქართველოს კონსტიტუციის“ თემის შესაბამის მუხლების მოძებნა და დამოწმება დაგვჭირდება. ამას გარდა, მოსწავლეებმა  მომჩივანი და მოპასუხე მხარეების პოზიციის გასამყარებელი ინფორმაციის სასწავლო მასალაში მოძიებაც უნდა შეძლონ. მოთხრობაში არ არის აღწერილი სასამართლო პროცესის მსვლელობა, რაც მონაწილეებს ათავისუფლებს კონკრეტულ ფაქტებზე დამოკიდებულებისგან და პროცესის შემოქმედებითად წარმართვის საშუალებას იძლევა.

პირველ რიგში, უნდა დაიწეროს სარჩელის მოკლე ვარიანტი (დავის საგანი, დავის არსის მოკლე მიმოხილვა, ფაქტობრივი გარემოებები, მოთხოვნის განმამტკიცებელი ფაქტები). რაც შეეხება სასარჩელო მოთხოვნის სამართლებრივ საფუძველს, მოსწავლეებს შეგიძლიათ მიაწოდოთ შემდეგი კანონების ადაპტირებული ვერსია:

საქართველოს კონსტიტუცია, მუხლი 21

,,1. საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და ხელშეუვალია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის,  გასხვისების  ან  მემკვიდრეობით  მიღების  საყოველთაო  უფლების გაუქმება.

  1. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის დასაშვებია ამ მუხლის პირველ პუნქტში აღნიშნულ უფლებათა შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, იმგვარად, რომ არ დაირღვეს საკუთრების უფლების არსი.
  2. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევა დასაშვებია კანონით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში, სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან ორგანული კანონით დადგენილი გადაუდებელი აუცილებლობისას, წინასწარი, სრული და სამართლიანი ანაზღაურების პირობით. ანაზღაურება თავისუფლდება ყოველგვარი გადასახადისა და მოსაკრებლისაგან. (საქართველოს 2010 წლის 15 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი, №3710 – სსმI, №62, 05.11.2010წ., მუხ.379 )“

( იხ. ბმული: https://www.supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/konstitucia.pdf )

ორივე მხარეს – მოსარჩელესაც და მოპასუხესაც შეუძლია, თავისი ინტერესის დასაცავად გამოიყენოს შემდეგი დოკუმენტი:

,,საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი. მუხლი 191. ნაპოვარი

  1. დაკარგული ნივთის მპოვნელმა დაუყოვნებლივ უნდა განუცხადოს ამის შესახებ ნივთის დამკარგავს, მესაკუთრეს, უფლებამოსილ პირს, ან, თუ მათი ვინაობა უცნობია, _ პოლიციას ან სხვა ადგილობრივ ორგანოს, და გადასცეს ეს ნივთი.
  2. განცხადების გაკეთებიდან ერთი წლის გასვლის შემდეგ მპოვნელი იძენს საკუთრებას ნაპოვარზე, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მისთვის ცნობილი გახდა მესაკუთრე, ან მესაკუთრის უფლება ნივთზე პოლიციაში უკვე გაცხადებული იყო. საკუთრების უფლების მოპოვებასთან ერთად ქარწყლდება ყველა სხვა უფლება ამ ნივთზე.
  3. თუ უფლებამოსილი პირი იბრუნებს ნივთს, მპოვნელს შეუძლია მოსთხოვოს მას ჯილდო (საპოვნელი) ნივთის ღირებულების ხუთ პროცენტამდე. გარდა ამისა, მპოვნელს შეუძლია მოსთხოვოს უფლებამოსილ პირს ან სათანადო ორგანოს ნივთის შენახვის ხარჯების ანაზღაურება…
  4. თუ ნაპოვნია ცხოველები, მალფუჭებადი ან ისეთი ნივთები, რომელთა შენახვაც დიდ ხარჯებს მოითხოვს, მაშინ ერთწლიანი ვადა არ გამოიყენება, ხოლო მესაკუთრეს უბრუნდება მათი გასხვისებით მიღებული თანხა.

(იხ. ბმული: https://www.gccc.ge/wp-content/uploads/2016/07/Artikel-191.pdf )

როგორც ვიცით, ზემოაღნიშნული კანონის პირველი პუნქტის გათვალისწინებით, მაგდანას სოფლის მამასახლისისთვის მიუმართავს. ქვრივის მდგომარეობას ვერც მეორე პუნქტი გაართულებს. მიუხედავად იმისა, რომ ლურჯას პოვნიდან მხოლოდ რვა თვე გავიდა, მეხუთე პუნქტის თანახმად, ამ შემთხვევაში ერთწლიანი ვადა არ გამოიყენება. ამავე პუნქტის თანახმად, შესაძლოა მაგდანას სახედრის შენარჩუნების სანაცვლოდ მისი საფასურის (შენახვისა და მკურნალობის ხარჯების გამოკლებით) გადახდა მოსთხოვონ, ის კი, სავარაუდოდ, საჭირო თანხის მოძიებას ვერ შეძლებს, რაც მოსარჩელეს დაზარალებულის პოზიციაში ჩააყენებს. თუ საკუთრების დაბრუნების ვერსიას განვიხილავთ, მოპასუხის ზარალს ალბათ მესამე პუნქტით გათვალისწინებული ანაზღაურებაც ვერ გადაწონის, რადგან დავის საგანი მაგდანას ოჯახის მომავალ კეთილდღეობას უკავშირდება და არა – ერთჯერად შემოსავალს. თუმცა, უკიდურეს შემთხვევაში, მისი აღსრულების მოთხოვნას სასამართლო აუცილებლად დააკმაყოფილებს (ვირის პოვნის, მკურნალობისა და შენახვის ფაქტს ალბათ მთელი სოფელი დაადასტურებს). მაგდანას ისღა დარჩენია, მენახშირის ვერსია (ცხოველის დროებით მიტოვება) ნაპოვნი სახედრის პირვანდელი მდგომარეობის აღწერითა და მოწმეთა ჩვენებებით გააბათილოს და მომჩივანი ცხოველთა მიმართ გულგრილობისა და სისასტიკის გამოვლენაში დაადანაშაულოს. არგუმენტის გადამყარებლად, მოპასუხეს ცხოველთა სამყაროს შესახებ საქართველოს კანონი (მუხლი 4) შეგვიძლია მივაშველოთ. ეს კანონი არეგულირებს ძირითად სამართლებრივ ურთიერთობებს, მათ შორის:

,,ურთიერთობებს იმ სასოფლო-სამეურნეო, შინაურ და სხვა ცხოველთა დაცვის, აღწარმოებისა და ცხოველთა სამყაროს ობიექტებით სარგებლობის სფეროში, რომლებსაც აქვთ სამეურნეო, სამეცნიერო, კულტურულ-საგანმანათლებლო, აღმზრდელობითი, ესთეტიკური და სხვა დანიშნულება.

 

პასუხისმგებლობას იმ სასოფლო-სამეურნეო, შინაურ და სხვა ცხოველთა დაცვის, მოვლა-პატრონობისა და ცხოველთა სამყაროს ობიექტებით სარგებლობის წესების დარღვევისათვის, რომლებსაც აქვთ სამეურნეო, სამეცნიერო, კულტურულ-საგანმანათლებლო, აღმზრდელობითი, ესთეტიკური და სხვა დანიშნულება.“

 

( იხ. ბმული https://matsne.gov.ge/ka/document/view/33352 )

 

აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ, რომ დაწყებით საფეხურზე ზემოაღნიშნული დამხმარე მასალის (კანონები) ადაპტირების და მკაფიო ინსტრუქციების გარეშე ლიტერატურული სასამართლო პროცესის წარმართვა გაჭირდება. ამიტომ თემის შესაბამისი მასალები წინასწარ მოამზადეთ და მოსწავლეებთან ერთად დაამუშავეთ, წესრიგის დაცვის მიზნით, ჩამოწერეთ სხდომაზე გამოსაძახებელი ,,მოქალაქეების“ თანმიმდევრობა და სხდომაში მონაწილეობის წესები, გაანაწილეთ როლები (მოსამართლე, პროკურორი, ადვოკატი, სხდომის მდივანი, მომჩივანი (მენახშირე), მოპასუხე (მაგდანა), მომჩვანისა და მოპასუხის მოწმეები, გამშველებელი პოლიციელი, კონფლიქტის შემსწრე გამვლელები და სხვ.) და მოამზადეთ გამოსასვლელი სიტყვა. ზეპირი მოსმენის მსვლელობასთან დაკავშირებული ყველა წესის დაცვას არავინ გავალდებულებთ. მთავარია, სამუშაო პროცესი დაგეგმოთ და მოსწავლეები საჭირო ინფორმაციითა და ინსტრუქციებით აღჭურვოთ. ზემოაღნიშნული სიმულაციის წყალობით, თითოეული მონაწილე დიდ გამოცდილებას შეიძენს და ანალიტიკური აზროვნებისა და  პრეზენტაციის უნარ-ჩვევებსაც ეფექტურად განივითარებს.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი