სასწავლო პროცესში მოსწავლეთა ინტერესისა და მოტივაციის აღძვრა და შენარჩუნება სასურველი შედეგის მიღწევის ერთ-ერთი წინაპირობაა. ინტერესი და ხალისი გაკვეთილზე მოსწავლის თანამდევი განცდები უნდა იყოს. ხელშემწყობი გარემოს შესაქმნელად აუცილებელია, მასწავლებელი ითვალისწინებდეს მოსწავლეთა საჭიროებებს, ინტერესებსა და გატაცებებს.
სწავლის დროს ყველაზე ძლიერ სტიმულს წარმოადგენს საკუთარ შესაძლებლობებში დარწმუნება ანუ განცდა „გამომივიდა“, „მეც გამომივიდა!“ ასეთი სტიმულის არარსებობის შემთხვევაში მოსწავლისთვის თითქმის შეუძლებელია სწავლის აზრის გაცნობიერება; ბავშვი თავიდანვე უნდა მიეჩვიოს იმის გარკვევას, რა არის მისთვის გაუგებარი, თუნდაც ეს მცირე რამ იყოს. მასწავლებელის მხარდაჭერა გამოიხატება იმით, რომ მან დიდი ამოცანა მოსწავლეებისთვის დასაძლევ მარტივ ქვეამოცანებად დაშალოს. ამ გზით წარმატების მიღწევის შედეგად თვითეფექტურობის განცდა უჩნდება მოსწავლესაც (იმის გამო, რომ შეუძლია დასახული ამოცანის დაძლევა) და მასწავლებელსაც (რომ შეუძლია, ყოველგვარი შესაძლებლობის მოსწავლეს მიაწვდინოს ხმა). ეს კლასში ქმნის ატმოსფეროს, როცა ყველა ერთად მიიწევს წინ – სასურველი შედეგისაკენ. მოზარდის შინაგანი მოტივაცია აიწევს, როცა ის რომელსამე სფეროში მიაღწევს წარმატებას.
თავდაჯერების, საკუთარი ძალების რწმენის მომატება ხელს უწყობს მოტივაციის ამაღლებას, ამიტომ მასწავლებელს და მშობელს არ უნდა დაავიწყდეთ ბავშვის მიღწევების აღნიშვნა; ამით მას სწავლის გაგრძელებაში დაეხმარებიან. წარუმატებლობის შემთხვევაში კი სასჯელზე უარი უნდა ვთქვათ. ის თავად არის სასჯელი. წარუმატებლობის შიში და დაძაბულობა აძნელებს სწავლას, აქვეითებს მოტივაციას.
მოსწავლეებისთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს მასწავლებლის პიროვნებას. საყვარელი მასწავლებლის მიერ ახსნილ რთულ გაკვეთილს ხშირად უფრო ადვილად ითვისებენ.
მოსწავლეს დადებით განწყობას უქმნის კეთილგანწყობილი, ნდობისა და თანამშრომლობის პრინციპებზე დაფუძნებული სასწავლო გარემო, მასწავლებლის გასაგები და ემოციური მეტყველება.
სწავლების მეთოდებისა და ხერხების მონაცვლეობა-განახლება მასწავლებელს ახალ შესაძლებლობებს გადაუშლის წინ. პედაგოგი უნდა ეცადოს, გაკვეთილზე ხშირად მიმართოს თითოეულ მოსწავლეს, მუდმივი უკუკავშირის გამოყენებით მოახდინოს გაუგებარი ან არასწორი მოსაზრებების კორექტირება. მოსწავლე ცალკეული კი არა, გაკვეთილის სხვადასხვა ეტაპზე გაცემული რამდენიმე პასუხის მიხედვით უნდა შეფასდეს.
აუცილებელია მუდმივი და მიზანმიმართული ზრუნვა მოსწავლის იმ თვისებებზე, რომლებიც შემეცნებითი უნარების განვითარების საფუძველს ქმნის: სწრაფი აზროვნება, სხვადასხვა ტიპის მეხსიერება, ყურადღება, წარმოსახვა… მასწავლებლის მოვალეობაა, არა მარტო ასწავლოს, არამედ თავისი საგნობრივი პროგრამის საფუძველზე განუვითაროს მოსწავლეს კრიტიკული აზროვნების უნარი.
განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს ცოდნის ინტეგრირება როგორც კონკრეტული საგნის თემების დაკავშირებით, ასევე სხვადასხვა საგანს შორის კავშირების გამოკვეთით. ეს ხელს შეუწყობს მოსწავლის თვალსაწირეის გაფართოებას, ცოდნის გააქტიურებას, ცოდნის ტრანსფერის უნარის განვითარებას. პასუხის გაცემა კითხვაზე: „რომელი ცხოვრებისეული პრობლემის გადაწყვეტაში დაგვეხმარება ამ საკითხის ცოდნა?“ – ხელს შეუწყობს მოტივაციის შენარჩუნებას – მოსწავლე დაიწყებს ფიქრს იმ სარგებელზე, რასაც ამ კონკრეტული თემისა თუ საგნის ცოდნა მოუტანს. საზოგადოდ, დიდ ყურადღებას მოითხოვს რეფლექსიის უნარის განვითარება, რომელიც დაემყარება ობიექტურ თვითშეფასებასა და ურთიერთშეფასებას, ქმედებების შეფასებას, ღია კითხვებზე პასუხს („რატომ გამიძნელდა? რა აღმოვაჩინეთ, რა გავიგეთ გაკვეთილზე?“ – და ასე შემდეგ).
სასწავლო მასალის შინაარსის აქტუალურობის წარმოჩენა მოსწავლეთა ინტერესის შენარჩუნებას უწყობს ხელს. უნდა ვეცადოთ, სწავლისადმი ინტერესის აღძვრა-შენარჩუნებისთვის მივმართოთ ინფორმაციის მიწოდების მრავალფეროვან მეთოდებს. ამ მეთოდებიდან გამოვყოფდით თამაშს (სხვადასხვა ფორმატით).
თამაში წარმოადგენს ძლიერ სტიმულატორს გარემომცველი სამყაროსა და მოვლენებისადმი ინტერესის აღსაძრავად. ერთი შეხედვით, ის პატარა ბავშვების საქმეა, მაგრამ პრაქტიკა მოწმობს, რომ ასე არ არის. თამაშით ეფექტურად შეიძლება მოტივაციის აღძვრა შუა სასკოლო ასაკშიც. უმცროსები უფრო ადვილი სამართავები არიან, ხოლო მოზარდები – მიზანსწრაფულები. საშუალო სასკოლო ასაკში სწორედ აზარტითა და შთაგონებით შეიძლება მიიზიდო მოზარდი. სხვადასხვა ასაკი სხვადასხვა ხასიათის თამაშების საჭიროებას გვკარნახობს. ეს განპირობებულია იმ ახალწარმონაქმნებით, რომლებიც ზრდასრულობისკენ სვლის პარალელურად ყალიბდება ადამიანის ფსიქიკაში. უმცროსი ასაკის თამაშები უფრო სწორხაზობრივია, საშუალო მოზარდობისა – გუნდურობაზე დაფუძნებული, უფროსი მოზარდობის ხანაში კი პიროვნული რეალიზებისადმი ინტერესი წმოიწევს წინ, მნიშვნელოვანი ხდება გამარჯვება და ახალი სახეების რეკონსტრუქცია, საინტერესო და გამორჩეული მოდელები სინამდვილიდან. თითოეული ასაკის მოზარდი თამაშში თავისთვის მნიშვნელოვან ასპექტს ეძებს. სწავლებაში თამაშების გამოყენება შედეგიანია მოზარდის პიროვნების ფორმირების, მისი ცოდნისა და აზროვნების განვითარების თვალსაზრისით.
