ცოტა ხნის წინ ფეისბუკის ერთ-ერთმა მეგობარმა სტატუსში გამოთქვა დედური ჩივილი იმის თაობაზე, რომ მისმა მეოთხეკლასელმა შვილმა თავი ვერ გაართვა დავალებას, რომელიც ითვალისწინებდა წინადადებების შედგენას შემდეგი სიტყვებით : ჯაგანი, გალა, ზაფრანა, საბძელი, ფარდაგი, ხოკერა, ბეღელი, ტიკი… დედა წუხდა იმის გამოც, რომ ბავშვმა არათუ წინადადებები ვერ შეადგინა, არამედ სრული ფრუსტრაცია განიცადა ტექსტის კითხვისას, რომელშიც ხსენებული სიტყვები სჭარბობდა.
ნაცნობი პრობლემაა. ამიტომაც ყურადღებით ჩავიკითხე კომენტარები, რომლებიც ხსენებულ სტატუსს მოჰყვა. ერთი ნაწილი ძალიან მარტივად სჯიდა და აღნიშნავდა, რომ მსგავსი სიტყვები სრულიად უსარგებლოა; მეორე ნაწილი მიიჩნევდა, რომ ცუდია ბავშვების სოფელთან კავშირის გაწყვეტა. ამის გამო მათთვის ბევრი ლამაზი სიტყვა უბრალოდ შეუგრძნობელი და გაუგებარია… დანარჩენები კი რატომღაც ამაყად აცხადებდნენ, რომ ამ სიტყვებიდან ბევრი თვითონაც არ იცოდნენ და , მიუხედავად ამისა, არაჩვეულებრივად გრძნობდნენ თავს.
პრობლემა დიდია და ,ფაქტობრივად, მოუგვარებელი. ის, რომ თაობების წიგნიერებას ბევრი სხვადასხვა ტიპის ტექსტის კითხვა სჭირდება, საკამათოც არაა. მაგრამ როგორ, რანაირად უნდა გადაიჭრას ტექსტის რელევანტურობის საკითხი ადრეულ ასაკში, რათა ბავშვისთვის კითხვა საძულველ პროცესად არ იქცეს, ჯერ კიდევ ბუნდოვანია.
არადა, ტექსტისგან გამოწვეული ინტერესი კითხვის შეყვარების გზაზე უმნიშვნელოვანესი რამაა. მახსოვს, ერთმა მეგობარმა ხსენებულ პრობლემაზე საუბრისას მითხრა, რომ მისმა ბიჭმა, რომელიც საზოგადოდ წიგნებს გაურბის, თვალის დახამხამებაში წაიკითხა ,,ბიძია სევას ამბები”, თანაც, უზომოდ, უზომოდ მოეწონა. დედა იქვე აღნიშნავდა, რომ ამაზე ბევრი ფიქრის შემდეგ ასეთი დასკვნა გამოიტანა: მისი ნიკუშა აღნიშნულმა წიგნმა იმიტომ გაიტაცა, რომ სიუჟეტი ნაცნობ და მისთვის გასაგებ ურბანულ გარემოში ვითარდება.
გამოცდილება აჩვენებს, რომ დაწყებით საფეხურზე დიდი რეზონანსი აქვს ტექსტებს, რომლებიც თანამედროვეობის ნაცნობ და ახლობელ გარემოს ასახავენ. მაგალითად, ჩემი მოსწავლეები გამორჩეული ენთუზიაზმით ეცნობიან ხოლმე ერთ-ერთი პროექტის ფარგლებში დაწერილ მოთხრობას, რომელშიც ნახსენებია ,,ქაუნთერი”, ,,რეალი”, რონალდუ.. მსჯელობენ, გადმოსცემენ და თან მხურვალედ ითხოვენ, რომ ,,ასეთი” ტექსტები კიდევ მივიტანო. – როგორი ,,ასეთი”?-ვეკითხები დაჟინებით, რადგან ტექსტის სიკარგის მათეული გაგება მაინტერესებს. თუმცა, აუხსნელადაც ვიცი, რას გულისხმობენ.
ყოველივე ეს გასაგებია, მაგრამ ჩნდება კითხვა: თუ მსგავსი სიტყვებისგან შედგენილი ტექსტები, რომლებიც ზემოთ ვახსენეთ, გადაულახავ ბარიერად იქცა, როგორ უნდა მივიდნენ ბავშვები კლასიკურ ნაწარმოებებამდე, ანუ როგორ უნდა იქცნენ ისინი სერიოზულ მკითხველებად? რა ქნან კლასიკოსმა ავტორებმა, დავიწყებას უნდა მიეცნენ? ან, როგორ უნდა გაერკვნენ მოზარდები წიგნის საშუალებით ადამიანურ ღირებულებებში, როცა არც ფენტეზისა და არც ჰორორის ჟანრი მათ ამას გამჭოლ არ სთავაზობს? როგორ გამართონ დისკუსია ამა თუ იმ საჭირბოროტო საკითხზე, თუ ტექსტმა არ უბიძგა ამისაკენ?
კლასიკურ ლიტერატურას , ცხადია, ჩემი დაცვა არ სჭირდება, მაგრამ მაინც საჭიროდ ვთვლი, მოვიტანო ჰენრი დევიდ თოროს წერილიდან ამონარიდი კლასიკის შეუცვლელობაზე: ,,ვინ არიან კლასიკოსები, თუ არა ადამიანის უკეთილშობილეს აზრთა ჩამწერნი? მხოლოდ კლასიკოსები არიან ის ორაკულები, რომლებიც ყველაზე თანამედროვე კითხვებზე იძლევიან პასუხს … კლასიკოსების შესწავლაზე უარის თქმა იგივეა, ბუნების შესწავლაზე ავიღოთ ხელი იმის გამო, რომ იგი ძველია.”
სპეციალისტები ბევრს ბჭობენ იმაზე, რომ სახელმძღვანელოები შეუფერებელი ტექსტებითაა გადატვირთული. დაწყებითი საფეხურის მასწავლებლები ბევრს წვალობენ, რათა არ იყვნენ სახელმძღვანელოებზე მიჯაჭვულები და მოიძიონ ბავშვებისათვის საინტერესო ტექსტები, მაგრამ რეალობა ასეთია: დაწყებითი საფეხურისათვის ძნელია საკმარისი რაოდენობით პოვნა იმ ტექსტებისა, რომლებიც თან კარგია, თან კითხვის ენთუზიაზმის მაპროვოცირებელი და თან სრულყოფილად გამოსადეგი ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული შედეგების მისაღწევად. გარკვეული პროექტების ფარგლებში , რომლებმაც იტვირთეს ახალი და საინტერესო ტექსტების შექმნა, საკითხი ნაწილობრივ დაიძრა, მაგრამ სრულად მოგვარებამდე ჯერ კიდევ შორია.
და მაინც, რა ვუყოთ ტექსტებს, რომლებშიც დასაწყისში გაჟღერებული, ,,საჭირბოროტო” სიტყვებია. რა ვუყოთ ვაჟას, ინანიშვილს, ლეონიძეს, ჩოხელს და მსგავს ავტორებს, რომელთა ქართულიც არაფრით ,,ემთხვევა” 21-ე საუკუნის ურბანული ლექსიკით გაჯერებული ბავშვების ენობრივ ნაკადს. რა ვუყოთ ენას, რომლის სიმდიდრეც ლექსიკური ერთეულების სიმრავლით იზომება. ნუთუ გაზარმაცებულებმა, ნაბიჯ-ნაბიჯ უნდა გავაღარიბოთ?
გასაგებია, რომ ურბანულ გარემოში მცხოვრებ ბავშვს ნაკლებად აიტერესებთ, რა ერქმევა ნივრის ასხმულას ან გოგრას კუთხურად, მაგრამ რაღაც ხომ აუცილებლდ უნდა გაკეთდეს ინტერესის გასაღვივებლად? ან კი, სოფლად მცხოვრებმა ბავშვებმა რა ქნან, რომელთათვისაც ჯაგანი და გალა უფრო საცნაურია, ვიდრე ნებისმიერი ურბანული ლექსიკური ერთეული?
დასაწყისში დასმულ პათოსს რომ მივუბრუნდეთ, მართლაცდა, რა ბედი ეწევათ სიტყვებს (რიკული, ჯაგანი, გალა, ზაფრანა, საბძელი, ხოკერა, ბეღელი, ტიკი…), რომელთა უმეტესობა ჯერ კიდევ არის ქართული ყოფის ნაწილი, ვიღაცისთვის არმოსაწონი და სათაკილო ყოფის, მაგრამ მაინც არის…
