პოლიტიკური კარიკატურა ნახატის ისეთ ფორმას წარმოადგენს, რომლის მიზანიც კონკრეტული სიტუაციის, საქმისა თუ პიროვნების კრიტიკა ან მათთან დაკავშირებით მოსაზრების, დამოკიდებულების გამოხატვაა. კარიკატურით მიწოდებული ინფორმაცია იოლად აღსაქმელი და დასამახსოვრებელია. კარიკატურისტი მიზნის მიღწევისათვის მრავალფეროვან მეთოდებს იყენებს, მაგ. ფიზიკური მახასიათებლების დამახინჯებას, სიმბოლოებს, ტექსტებს და ა. შ.
პოლიტიკური კარიკატურა აქცენტს პოლიტიკურ მოვლენებზე აკეთებს. ის ვრცელდებოდა და დღესაც ვრცელდება გაზეთების, ჟურნალების, ახლა უკვე ვებგვერდების მეშვეობით. პოლიტიკური კარიკატურა ჩვეულებრივ სასაცილო, დამახინჯებული ფორმით გამოხატავს ვინმეს ან რაიმეს, თუმცა მისი მიზანი სულაც არ არის ის, რომ საზოგადოება გაართოს, კარგი პოლიტიკური კარიკატურა ადამიანებს აიძულებს, დაფიქრდნენ მიმდინარე მოვლენებზე, ხშირად კი უბიძგებს მათ, რომ შეცვალონ თავიანთი დამოკიდებულებანი აქტუალური საკითხების მიმართ და გაიზიარონ კარიკატურისტის ხედვები. ზოგჯერ ეს პროცესი იმდენად თავისთავად ხდება, ადამიანი ვერც კი ახერხებს გააზრებას.
პოლიტიკური კარიკატურა ნათლად ასახავს ამა თუ იმ ეპოქის ტენდენციებს და დამაინტრიგებელი, საინტერესო ფორმით გადმოგვცემს საზოგადოების დამოკიდებულებას აქტუალური მოვლენების მიმართ. მოყოლებული მე-18 საუკუნიდან კარიკატურა წარსულის სულისკვეთების ამსახველ საინტერესო იარაღად იქცა. დღესდღეობით კარიკატურას ისტორიის სასკოლო სახელმძღვანელოებში თავისი ადგილი უჭირავს.
მოსწავლეებისათვის არც თუ ისე მარტივია, წარსულის ამსახველ კარიკატურებში დაინახონ შეფარული აზრი. ეს სათანადო მიდგომებს და პედაგოგის მხრიდან რესურსის სწორ გამოყენებას საჭიროებს. მე-18, მე-19 საუკუნის კარიკატურები ხშირად იყენებენ არქაულ ენას, რთულ დიალოგებს, რომელთა ახსნაც საჭიროებს ისტორიული კონტექსტის სათანადო ცოდნას. კარიკატურებში ხშირადაა გამოყენებული რთული ვიზუალური სტრატეგიები. მასწავლებელმა უნდა იზრუნოს იმაზე, რომ მოსწავლეები დაეუფლონ კარიკატურის ენას, რათა ამ საინტერესო რესურსიდანაც სარგებელი მიიღოს.
კარიკატურის ანალიზი პირველ რიგში მის მახასიათებლებში გარკვევას გულისხმობს. ის დახმარებას გაუწევს მოსწავლეებს კარიკატურის უნიკალური ენის შესწავლაში.
- სიმბოლოები და მეტაფორები. კარიკატურისათვის დამახასიათებელია სათქმელის სიმბოლოების ენით გადმოცემა. სიმბოლოები შესაძლებელია გამოხატავდეს ადამიანებს, საგნებს, აბსტრაქტულ იდეებს, მოვლენებს, ტენდენციებს და სხვა. მაგალითად: ჩვეულებრივ კარიკატურაზე დოლარი გამოსახავს ეკონომიკას. მეტაფორები, როგორც სიმბოლოები, აღწერენ ერთს და გულისხმობენ სხვას. მაგალითად, გავიხსენოთ შექსპირის ცნობილი სიტყვები, „მთელი სამყარო სცენაა“. ანალიზის საწყის ეტაპზე დეტალურად უნდა იქნას აღწერილი კარიკატურაში გადმოცემული სიმბოლოები და მეტაფორები:
- აღწერეთ კარიკატურის მხატვრული ელემენტები (ადამიანების, ცხოველები, საგნები…), რომელთაც სიმბოლური დატვირთვა აქვთ.
- რა იგულისხმება სიმბოლური დატვირთვის მქონე გამოსახულებების უკან?
- რამდენად მართებულად იყენებს ავტორი სიმბოლოების ენას?
- აღწერეთ ავტორის მიერ კარიკატურაზე გამოყენებული ტექსტური მინაწერები.
- როგორ შეიძლება გავიგოთ ავტორის მიერ გამოყენებული ტექსტები, პირდაპირი თუ გადატანითი მნიშვნელობით? პასუხი დაასაბუთეთ.
- რისი თქმა სურს ავტორს ტექსტების დახმარებით?
- დამახინჯება/გაზვიადება. შესაძლოა შეცვლილი, დამახინჯებული ან გაზვიადებული იყოს გამოსახულების ზომა, ფორმა, ემოციები, ჟესტიკულაცია და სხვა, რაც თავის მხრივ მიზანმიმართულად არის გაკეთებული და ამა თუ იმ მახასიათებლის გაზვიადებით, ავტორი მასზე ყურადღების გამახვილებას ისახავს მიზნად. ამიტომ ანალიზის დროს, ყურადღება უნდა მიექცეს კარიკატურაზე ნებისმიერ დამახინჯებას, რაკი ის დიდი ალბათობით მნიშვნელოვანი ინფორმაციის მატარებელია.
- აღწერეთ კარიკატურის ელემენტები, რომლებიც სახეცვლილი (დამახინჯებული, გაზვიადებული) ფორმითაა გამოსახული.
- რა სახის ინფორმაციაა დამალული კარიკატურის დამახინჯებულ დეტალებში?
- რა მიზანს ისახავს ავტორი ნახატის ელემენტების დამახინჯებული ფორმით წარმოდგენისას?
- დაგეხმარათ თუ არა კარიკატურისტის მიდგომა სათქმელის უკეთ გაგებაში?
- მარკირება. კარიკატურისტები ხშირად ახდენენ ამა თუ იმ სუბიექტის მარკირებას, რათა ხაზი გაუსვან იმ ფაქტს, რომ სახელდობრ ნაგულისხმევი საგანია წარმოდგენილი. მაგალითად: ცივი ომის პერიოდის პოლიტიკურ კარიკატურებზე ხშირად გამოიყენებოდა დათვი, რომელზეც ნამგალი და ურო იყო გამოსახული. ამით ავტორი ხაზს უსვამდა იმ ფაქტს, რომ მასში საბჭოთა რუსეთი იგულისხმებოდა. ანალიზის დროს უნდა დავუკვირდეთ, როგორ არის მარკირება გამოყენებულია ამა თუ იმ ადამიანის თუ ობიექტის ასახვის დროს და გახდა თუ არა მისი წყალობით სათქმელი უფრო მკაფიო.
- იყენებს თუ არა კარიკატურის ავტორი მარკირებას?
- რომელი სუბიექტები/ ობიექტები არის ნაგულისხმევი მარკირების ქვეშ?
- გაამარტივა თუ არა მარკირებამ ავტორის სათქმელი?
- შეძლებდით თუ არა მარკირების გარეშე ავტორის სათქმელის ამოცნობას?
- ანალოგია. გულისხმობს ორი განსხვავებული საგნის ერთმანეთთან გაიგივებას საერთო მახასიათებლებზე დაყრდნობით. რთული პრობლემისა თუ სიტუაციის უფრო მარტივთან შედარებით კარიკატურისტები ეხმარებიან თავიანთ მკითხველებს, დაინახონ პრობლემა განსხვავებული მხრიდან. მას შემდეგ, რაც კარიკატურას გავეცნობით, უნდა გავარკვიოთ, რომელი ორი სიტუაციაა შედარებული. შეუწყო თუ არა კარიკატურისტის სტრატეგიამ ხელი სათქმელის გამარტივებას.
- რომელ საგნებს/მოვლენებს შორის აკეთებს ავტორი ანალოგიას?
- გამოყავით საერთო მახასიათებლები, რომლებზე დაყრდნობითაც ავტორი აკეთებს ანალოგიას.
- დაეხმარა თუ არა ავტორს ანალოგია სათქმელის გამარტივებაში?
- დაგეხმარათ თუ არა ანალოგის პრობლემის განსხვავებული კუთხიდან აღქმაში? პასუხი დაასაბუთეთ.
- სიტყვებსა და გამოსახულებაში გამოხატული ირონია. ირონია წარმოადგენს იუმორის ერთგვარ ფორმას, აზრი აქაც შეფარულია, გამოხატავს ერთს, მაგრამ გაგებული უნდა იქნას საწინააღმდეგოდ. ირონია კარგად ერგება პოლიტიკურ კარიკატურას, რომლის მიზანიცაა ვინმეს გაღიზიანება და მისი სიცრუის, არაკეთილსინდისიერების თუ სხვა მანკიერი თვისებების მხილება. ირონია შეიძლება გამოხატული იყოს სიტყვებში ქმედებაში და ასე შემდეგ. ის შესაძლოა ღია და იოლად შესამჩნევი იყოს, ან პირიქით ძნელად ამოსაცნობი და საჭიროებდეს კონტექსტის კარგ ცოდნას. ის ნათლად გვიჩვენებს განსხვავებას იმათ შორის, რაც არის და რაც უნდა იყოს.
- იგრძნობა თუ არა კარიკატურაში ირონია? დადებითი პასუხის შემთხვევაში აღწერეთ სად.
- აღწერეთ უარყოფითი მოვლენები, რომელთაც მხილების მიზნითაც ავტორი იყენებს ირონიას.
- ვინ არის კარიკატურის ირონიის სამიზნე?
- რა ემოციას იწვევს აუდიტორიაში კარიკატურაში ასახული ირონია?
- სტერეოტიპები. სტერეოტიპები წარმოადგენს ჯგუფის ამა თუ იმ წევრებისათვის დამახასიათებელი გარკვეული თვისებების მთელ ჯგუფზე განზოგადებას. სტერეოტიპები ხშირად შესაძლოა შეურაცხმყოფელი იყოს, თუმცა ის კარიკატურისტისათვის მახვილი იარაღია, რათა თავის სამიზნეს მისწვდეს. სტერეოტიპები მეტწილად დაკავშირებულია საზოგადოებრივ და კულტურულ ურთიერთობებში არსებულ წარმოდგენებთან. აუცილებელია სტერეოტიპებისადმი კრიტიკული დამოკიდებულება. უნდა გავაანალიზოთ კარიკატურაში მოცემული ნებისმიერი სტერეოტიპი, მეორე მხრივ, ყურადღება უნდა გავამახვილოთ იმაზე, რამდენად ეხმარება ავტორს ის თავისი მიზნის მიღწევაში.
- იყენებს თუ არა კარიკატურის ავტორი სტერეოტიპებს? აღწერეთ სად.
- გააანალიზეთ, რა მახასიათებლების განზოგადებას ახდენს ავტორი, სტერეოტიპების გამოყენებით.
- რატომ დასჭირდა ავტორს სტერეოტიპების გამოყენება?
- იმსჯელეთ, რას ეყრდნობა კარიკატურაში გამოყენებული სტერეოტიპები, რა მიზეზებმა შეუწყო ხელი მის ჩამოყალიბებას.
- არგუმენტების ენა. ლოზუნგისგან განსხვავებით, რომელიც ღიად და მარტივად ამტკიცებს თავის სათქმელს, კარიკატურა თავის სათქმელს ღიად არ ამბობს, თუმცა მნახველს არგუმენტების ენით ესაუბრება. კარიკატურის არგუმენტაცია მიზეზებია, რომელთა გამოც უნდა გავიზიაროთ ავტორისეული ხედვა. კარიკატურის არგუმენტები ვიზუალური თუ წერილობითი ფორმით არის გადმოცემული, რომლებიც კომპლექსურად აკეთებენ თავიანთ საქმეს. ამიტომ კარიკატურის ანალიზის დროს უნდა დავაკვირდეთ, რა არგუმენტებს იყენებს ავტორი სათქმელის გადმოსაცემად.
- რისი თქმა სურს კარიკატურის ავტორს?
- ჩამოაყალიბეთ არგუმენტები (ვიზუალური, ტექსტური), რომელზე დაყრდნობითაც აღნიშნულ დასკვნამდე მიხვედით.
- რამდენად მარტივია, ამ არგუმენტაციაზე დაყრდნობით კარიკატურისტის მთავარი სათქმელის გაგება.
- იზიარებთ თუ არა ავტორის არგუმენტებს?
- მიზნობრიობა. კარიკატურა არ არის მხოლოდ ნახატი. მას ყოველთვის ჰყავს კონკრეტული სამიზნე, რომლის წინააღმდეგაც მიმართულია მისი ირონიის ისარი, ასევე აუდიტორია, რომელთანაც უნდა მიიტანოს ავტორმა თავისი სათქმელი. კარიკატურა შესაძლოა, ერთი მხრივ, იყოს დამცინავი, აღმაშფოთებელი, ასევე შეურაცხმყოფელი, მეორე მხრივ, კარიკატურის მიზანია, მოახდინოს რაღაც აზრისა თუ საკითხის პროვოცირება. ის არ ეგუება რეალობას და წარმოაჩენს საზოგადოების განწყობებს არსებული პრობლემების მიმართ.
- ვის წინააღმდეგ არის მიმართული კარიკატურა?
- ვინ არის კარიკატურის აუდიტორია?
- რა პრობლემა არის დასმული კარიკატურაში
- როგორ დაეხმარა ავტორს კარიკატურა თავისი სათქმელის გადმოცემაში?
- იზიარებთ თუ არ ავტორის ხედვას?
ზემოთ მოცემულ შეკითხვებზე დაყრდნობით პედაგოგს შეუძლია შეიმუშაოს ანალიტიკური სქემები, რომლებზე დაყრდნობითაც მოსწავლეები გააანალიზებენ კარიკატურებს. შეკითხვები და ორგანიზების ფორმები შეუძლია განსაზღვროს კლასის საჭიროების მიხედვით. როგორც წესი, კარიკატურაზე მუშაობის დროს აუცილებელია ნახატს სხვადასხვა კუთხიდან შევხედოთ. ამის მიზეზი ის არის, რომ კარიკატურა სუბიექტურად ასახავს მოვლენებს და ზემოქმედებს ადამიანის ემოციებზე. მიუხედავად ამისა, მას ისტორიული პროცესების შესახებ, საინტერესო ინფორმაციის მიცემა შეუძლია, მთავარია სწორად შევძლოთ მისი ინტერპრეტაცია.
მაგალითისათვის მოვიყვანთ კარიკატურის ანალიზის ნიმუშს:
| კითხვები: | პასუხები: | |
| I ეტაპი | · აღწერეთ კარიკატურის მოქმედი პირები და სხვა ობიექტები;
· აღწერეთ კარიკატურაზე გამოყენებული წარწერები; · კარიკატურის რომელი მახასიათებლებია დამახინჯებული ან გაზვიადებული? · არის თუ არა კარიკატურაზე სიმბოლური დატვირთვის მქონე დეტალები? |
· კარიკატურაზე გამოსახული ორი ადამიანი: ერთი ტრადიციულ, მუსლიმანურ სამოსშია ჩაცმული და ხელში აღმოსავლური ხმალი უჭირავს, მეორე კი შარვლით და პიჯაკით შემოსილი, უროთი შეიარაღებული ებრძვის მოწინააღმდეგეს;
· ნახატზე არის წარწერები: „სსრკ“, „ავღანეთი“, „მეამბოხეები“; · კოსტიუმიანი მამაკაცი მეტოქესთან შედარებით არაბუნებრივად დიდია, თუმცა ფეხები წვრილი აქვს. მისი სახის გამომეტყველება და ქცევა გამოხატავს აგრესიას; · სიმბოლური დატვირთვა აქვს ხმალს, უროს, სუბიექტთა ჩაცმულობას. |
| II ეტაპი | · რომელი ისტორიული ფაქტები, პერსონაჟები ან მოვლენები არიან წარმოდგენილი სიმბოლური ფორმით?
· რისი თქმა სურს ავტორს ნახატის ცალკეული დეტალების დამახინჯებით / გაზვიადებით? · იგრძნობა თუ არა კარიკატურაში ირონია? როგორ არის გამოხატული ის? · რა ინფორმაციას გვაწვდის ტექსტი ნახატის შესახებ?
|
· კოსტიუმიანი მამაკაცი ლეონიდ ბრეჟნევია, XX საუკუნის 60–70 იანი წლების საბჭოთა კავშირის სიმბოლო, ხოლო აღმოსავლელი მამაკაცი – ავღანელი მებრძოლების, რომლებიც საბჭოთა არმიის წინააღმდეგ იბრძოდნენ. მათ ფეხებთან გავლებული ხაზი ავღანეთ-სსრკ-ის საზღვარს ნიშნავს. ხმალი სახელმწიფოს ჩამორჩენილობის ნიშანია, ხოლო ურო კი საბჭოთა იდეოლოგიის სიმბოლოა;
· ერთი პერსონაჟი ბევრად დიდია მეორეზე, რაც იმას ნიშნავს, რომ ბევრად ძლიერია, თუმცა წვრილი ფეხები მის სისუსტესა და არამდგრადობაზე მიუთითებს; · ავტორის ირონია იგრძნობა კარიკატურის ორი მთავარი სუბიექტის განსხვავებულობაში: ერთი ზედმეტად ჩაკეტილია ტრადიციულ ჩარჩოებში, მეორე კი, უფრო ძლიერი და განვითარებული, თუმცა საკუთარ შესაძლებლობებს სუსტის დასაჩაგრავად და დასამორჩილებლად იყენებს; · ტექსტი ინფორმაციას გვაწვდის, იმის შესახებ თუ ვინ არიან რეალურად კარიკატურის მოქმედი პირები, კერძოდ – სსრკ და ავღანეთი.
|
| III ეტაპი | · რომელ ისტორიულ მოვლენასთან არის დაკავშირებული კარიკატურა?
· რა არის კარიკატურის მთავარი სათქმელი? · ვინ წარმოადგენს კარიკატურის აუდიტორიას? · ვინ არის კარიკატურის ირონიის სამიზნე?
|
· კარიკატურა ავღანეთის ომთან არის დაკავშირებული ( 1979 -1989);
· კარიკატურისტი ამბობს, რომ ავღანეთი სსრკ-ის წინააღმდეგ უთანასწორო ომშია ჩაბმული. მოწინააღმდეგესთან შედარებით, ბევრად ჩამორჩენილი ავღანელები არ აპირებენ აგრესორს დანებდნენ; · კარიკატურის აუდიტორიას წარმოადგენენ დასავლური სახელმწიფოების მოქალაქეები და ზოგადად, მსოფლიო საზოგადოება, რომელიც თვალს ადევნებდა სსრკ- ავღანეთის კონფლიქტს; · კარიკატურის ირონიის სამიზნეა სსრკ-ის პოლიტიკური ხელმძღვანელობა.
|
საგაკვეთილო მუშაობის დროს, კარიკატურის ანალიზისათვის ეფექტურია შემდგომი სტრატეგიების გამოყენება.
სტრატეგია 1.
საწყის ეტაპზე პედაგოგი მოსწავლეებს ინდივიდუალურად ურიგებს კარიკატურებს. რამდენიმე მოსწავლეს, რომლებიც შემდგომ ეტაპზე წყვილში ან ჯგუფში უნდა გაერთიანდნენ, აძლევს ერთსა და იმავე კარიკატურას.
პირველი ეტაპი. მოსწავლეები, განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში, ინდივიდუალურად, გულმოდგინედ აკვირდებიან კარიკატურაზე მოცემულ ყველა დეტალს.
მეორე ეტაპი. მოსწავლეები ინდივიდუალურად აღწერენ კარიკატურაზე გამოსახულ ადამიანებს, საგნებს, სხვა ობიექტებს, ყოველგვარი ინტერპრეტაციის გარეშე.
მე ვხედავ…..
მესამე ეტაპი. მოსწავლეები იწყებენ კარიკატურის ინტერპრეტირებას, ჩამოწერენ შეკითხვებს, რომლებიც მათ ნახატის ირგვლივ გაუჩნდა, სამუშაო კვლავ ინდივიდუალურად სრულდება.
მე მსურს, ვიცოდე…. მე მაინტერესებს…
ვინ?… რა?… სად?… როდის?… რატომ?… რისთვის?… როგორ?…
მეოთხე ეტაპი. მოსწავლეები წყვილში ან ჯგუფში ერთიანდებიან. შეაჯერებენ და განიხილავენ კარიკატურის ირგვლივ გაჩენილ შეკითხვებს და ეძებენ მათზე პასუხებს.
მეხუთე ეტაპი. მოსწავლეები წყვილში ან ჯგუფში, ისტორიული კონტექსტის გათვალისწინებით ცდილობენ, პასუხი გასცენ შეკითხვებს, ვისთვის არის კარიკატურა განკუთვნილი და რა არის ავტორის მთავარი სათქმელი.
მე ვფიქრობ, მხატვარს სურს თქვას…
მე ვფიქრობ, კარიკატურა განკუთვნილია….
მეექვსე ეტაპი. წყვილიდან/ჯგუფიდან შერჩეული მოსწავლე თავის თვალთახედვას წარუდგენს კლასს. ხდება მოსაზრებების საერთო საკლასო განხილვა და შეჯერებულ პოზიციამდე მისვლა.
სტრატეგია 2.
მოსწავლეებმა კარგად რომ გაიგონ, თუ რა არის კარიკატურის გზავნილი, საჭიროა გაიაზრონ, რა ნაწილებისაგან შედგება ის და როგორი მიმართება არსებობს ამ ნაწილებს შორის. შემდგომი სტრატეგიის გამოყენება, რომელიც მოსწავლეებს დაეხმარებათ, გაიაზრონ კარიკატურის ცალკეული ასპექტების მნიშვნელობა და მათი როლი კარიკატურის გზავნილის აღქმის პროცესში.
საწყის ეტაპზე მასწავლებელი ამზადებს სიმბოლოებს, რომლებიც ხშირად გამოიყენებოდა პოლიტიკური მიზნებისათვის. მაგალითად, ჩაქუჩი, ურო, არწივი, რაკეტა, ტანკები, ასევე, შესაძლებელია ცნობილი ისტორიული პირების სურათები, ისტორიულ მოვლენათა სურათები და ა.შ.
პირველი ეტაპი. პედაგოგი ჰყოფს მოსწავლეებს მცირე ჯგუფებად და აძლევს თითოეულ ჯგუფს სიმბოლოებს. მოსწავლეები ყურადღებით აკვირდებიან დარიგებულ მასალას.
მეორე ეტაპი: პედაგოგი სთხოვს თითოეულ ჯგუფს, 5-10 სიმბოლოს გამოყენებით შექმნან პოლიტიკური კარიკატურა, ტექსტური წარწერა არ დაიშვება. მოსწავლეები უნდა დარწმუნდნენ, რომ მათი ნახატი კონკრეტულ მიზანზეა გათვლილი. პედაგოგს შეუძლია წინასწარ განუსაზღვროს თემა მოსწავლეებს, ანდა მისცეს მათ თავისუფალი არჩევანი.
მესამე ეტაპი: ჯგუფები ერთმანეთს შორის ცვლიან შექმნილ ნახატებს. ამჯერად მათი ფუნქციაა, შეისწავლონ სხვა ჯგუფის მიერ შექმნილი კარიკატურა და დაასათაურონ ის.
მეოთხე ეტაპი: კარიკატურა კვლავ უბრუნდება ავტორ ჯგუფს. ისინი კითხულობენ დასათაურებას და ფიქრობენ შემდეგ შეკითხვაზე: შეესაბამება თუ არ სათაური ჩვენს ჩანაფიქრს? ჯგუფი აუმჯობესებს თავის კარიკატურას, რათა თავისი გზავნილი გახადოს უფრო ნათელი და მკაფიო. მას შეუძლია შეცვალოს კარიკატურის სახელწოდებაც.
მეხუთე ეტაპი: ნახატი კვლავ გადაეცემა მეორე ჯგუფს, რომელიც ნახატსა და მინაწერზე დაყრდნობით ამჯერად პასუხობს შემდეგ შეკითხვას: „რა არის კარიკატურის მთავარი გზავნილი?“ ისინი თავიანთ შეხედულებებს კარიკატურის ავტორ ჯგუფს წარუდგენენ და განიხილავენ საკითხს, თუ რა იყო კარიკატურის მთავარი გზავნილი და როგორ დაეხმარა მათ გამოყენებული სიმბოლოები ამის აღქმაში.
შედეგები:
- მოსწავლეები მარტივად ჩასწვდებიან მოვლენის არსს, უკეთ გაიაზრებენ ისტორიული კონტექსტს;
- განუვითარდებათ კრიტიკული აზროვნებისათვის საჭირო უნარები;
- დახვეწენ დაკვირვებისა და ინტერპრეტაციის უნარ-ჩვევებს;
- განუვითარდებათ ანალიზის უნარი;
- კარიკატურებზე მუშაობა ხელს შეუწყობს მოსწავლეებში შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებას.
მასალები:
https://teachinghistory.org/teaching-materials/teaching-guides/21733
https://www.eiu.edu/eiutps/cartoon.php
https://www.learnnc.org/lp/editions/nchist-eg/6460
დავით ჩივაძე
პროგრამა „ასწავლე საქართველოსთვის“.
