პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

       მდგრადი განვითარების მიზნები – ნულოვანი შიმშილი

„ჩვენ გადავწყვიტეთ, 2030 წლამდე დავამთავროთ სიღატაკე და შიმშილი ყველგან, ვებრძოლოთ უთანასწორობას ქვეყნებში და ქვეყნებს შორის“, – ვკითხულობთ მდგრადი განვითარების მიზნების დოკუმენტში.

შიმშილის აღმოფხვრა, სასურსათო უსაფრთხოების უზრუნველყოფა, კვების გაუმჯობესება და სოფლის მეურნეობის მდგრადი განვითარების ხელშეწყობა – მდგრადი განვითარების მეორე მიზანია. მდგრადი განვითარების მიზნების შესრულების შემდეგ ყველასთვის ხელმისაწვდომი გახდება საკმარისი საკვები, ყველას შეეძლება იყოს დასაქმებული და წარსულს ჩაბარდება 1.25$-იანი  დღიური საარსებო მინიმუმი.

როგორ უნდა განხორციელდეს ეს მართლაც გრანდიოზული გეგმა? – 17 გლობალური მიზანი, 169 ქვემიზანი, 200-მდე ქვეყნის უამრავი პროგრამა თუ პროექტი. იდეის ავტორები დარწმუნებული არიან, რომ დასახული მიზნების მნიშვნელობიდან გამომდინარე, განხორციელებაში აქტიურად ჩაერთვებიან პოლიტიკოსები, მთავრობები, ე.წ. ექსპერტული ცოდნის საზოგადოებები, საჯარო და კერძო სექტორები თავიანთი ფინანსებით (მ.შ. ოფიციალური დახმარება განვითარებისათვის – ODA), ახალ ძალებს მოიკრებს გლობალური პარტნიორობა.

 

სურსათს, როგორც სასიცოცხლო უზრუნველყოფის მთავარ კომპონენტს, სტრატეგიული მნიშვნელობა აქვს. სასურსათო პრობლემა მეტად აქტუალურია თანამედროვე მსოფლიოსათვის, რადგან დედამიწის მოსახლეობის მატება ადეკვატურ ზეგავლენას ახდენს სურსათის მოთხოვნილების ზრდაზეც.

წარსულში, როდესაც ადამიანი უფრო სუსტი იყო ბუნებრივი მოვლენების წინაშე და ვერ ფლობდა მათზე ზემოქმედების მნიშვნელოვან საშუალებებს, ხშირი იყო არახელსაყრელი გარემო ფაქტორებით გამოწვეული შიმშილობები. ისტორიაში მრავალი ამგვარი ფაქტია აღწერილი (ეგვიპტე, რომი, ბრიტანეთი, საფრანგეთი, პოლონეთი, ირლანდია, რუსეთი, ინდოეთი, ჩინეთი და ა.შ.).

შიმშილობას საქართველოში, მისი უნიკალური ბიოგეოკლიმატური პირობების გამო, ძირითადად მტრის შემოსევები და ეპიდემიები განაპირობებდა, რაც ისტორიულ დოკუმენტებშიც ფიქსირდება. 735-737 წლებში მურვან ყრუს შემოსევის შედეგად ისე დაზარალებულა ქართლის სოფლის მეურნეობა, რომ მემატიანე წერს: “…აღარა იპოვებოდა ნიშნები არც საჭამადი კაცთა და პირუტყუთა”. დიდი შიმშილობები იყო შუა საუკუნეებში ბაგრატ IV მეფობის დროს, 1050-1060 წლებში. ამ ფაქტს შესწრებია ათონის მონასტრიდან ჩამოსული გიორგი მთაწმინდელი, რომელმაც დააფიქსირა ეს მოვლენა. 1811 წელს შიმშილობის მიზეზი გახდა ქვეყანაში შავი ჭირის ეპიდემია, მკაცრი ზამთარი და წყალდიდობები, რომლებმაც ათასობით ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.

უკანასკნელი პერიოდის განმავლობაში კაცობრიობამ შთამბეჭდავ წარმატებებს მიაღწია არა მარტო სურსათის წარმოებისა და მოხმარების სფეროში. უპრეცედენტო მასშტაბებით გაიზარდა მოსახლეობის შემოსავალი, ამაღლდა ცხოვრების დონე, საშუალო სიცოცხლის ხანგრძლივობამ 8-10 წლით იმატა. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი მიღწევაა. უკვე შეიძლება შემდგომი ნაბიჯების გადადგმა და შიმშილის ერთხელ და სამუდამოდ აღმოფხვრა. ეს ნიშნავს ისეთი ქმედებების ჩატარებას, როგორიცაა სოფლის მეურნეობის მდგრადობისა და მცირე ფერმერების ხელშეწყობა.

მიღწეული წარმატებების მიუხედავად, მეცნიერები ფაქტობრივი ანალიზის საფუძველზე ფრიად პესიმისტურ პროგნოზებს აკეთებენ.

იმ გარემოებებსა და ფაქტორებს შორის, რომლებსაც შეუძლიათ რადიკალური გავლენა იქონიოს და სერიოზული საფრთხე შეუქმნას დედამიწის მოსახლეობის სურსათით უზრუნველყოფის საკითხს, აღსანიშნავია: სახნავი მიწების ფართობების შემცირების ტენდენცია; სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის ზრდის ტემპის შენელება; საძოვრული მეცხოველეობის მასშტაბების შემცირება საძოვრების პროდუქტიულობის დაცემის გამო; მსოფლიო ოკეანის რესურსების მდგომარეობის გაუარესება; მტკნარი წყლის დეფიციტი; ეკოლოგიური წონასწორობის მუდმივი რღვევა და სხვ.

საქართველოს, ისევე როგორც დედამიწის სხვა ტერიტორიულ ერთეულს, თავისი სასურსათო პოტენციალი აქვს. ექსპერტთა შეფასებით, იგი სრულიად საკმარისია 10-12 მილიონი ადამიანის გამოსაკვებად, მაგრამ აღნიშნულის მიღწევა ქვეყნის ბიოგეოკლიმატური პირობების რაციონალურ გამოყენებაზეა დამოკიდებული. ჩვენთან ბოლო 18 წლის განმავლობაში არ ტარდება ნიადაგის ეროზიის საწინააღმდეგო ღონისძიებები (ეროზია არარაციონალური მიწათმოქმედების თანმდევი სენია), რომელსაც ექვემდებარება სასოფლო-სამეურნეო სავარგულების 35%, ანუ 1,1 მლნ. ჰაზე მეტი. მათ შორის სახნავი მიწების თითქმის 52%, ანუ 412,4 ათასი ჰა, საძოვრების 34%, ანუ 598,4 ათასი ჰა. ამასთან, მწყობრიდან გამოვიდა მინდორსაცავი ზოლების ნარგაობა, სარწყავი სისტემები. ქვეყანაში ადრე არსებული 470 ათასი ჰა სარწყავი ფართობიდან, ამჟამად შესაძლებელია მხოლოდ 150 ათასი ჰა-ს მორწყვა. მნიშვნელოვნად შემცირდა მრავალწლოვანი ხეხილის ბაღები, ჩაის პლანტაციები, ვენახები და სხვ. ცვლილება განიცადა ნათესი ფართობების სტრუქტურამაც. თანდათანობით გაიზარდა მარცვლეული და ზეთოვანი (მზესუმზირა) კულტურების ხვედრითი წილი, მაგრამ არ ხერხდება მათი სტაბილური მოსავლის მიღება სარწყავი სისტემების უმოქმედობისა და სხვა მიზეზების (თესლბრუნვების უგულვებელყოფა, უხარისხო თესლი და ა.შ.) გამო.

სასურსათო პრობლემის გადაწყვეტაში დიდი მნიშვნელობა აქვს დამუშავებაში მყოფი მიწების (სახნავი და მრავალწლიანი ნარგავები ერთად) შენარჩუნებას და მათი ფართობის შემდგომ გადიდებას. ამ მხრივაც ქვეყანაში არასასურველი ტენდენცია შეინიშნება. აღნიშნულის გათვალისწინებით გასამკაცრებელია ღონისძიებები არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებით მიწების ამოღებისადმი. ამ დანიშნულებით გამოიყო 400 ათას ჰა-ზე მეტი მიწის ფართობი (ე.ი. სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწები  გადავიდა არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწების კატეგორიაში), რაც სრულიად დაუშვებელია მიწით ისეთი მცირედ უზრუნველყოფილი ქვეყნისათვის, როგორიც საქართველოა.

საძოვრული მეცხოველეობის არსებობა, მისი განვითარების მაჩვენებლები, პირუტყვის რაოდენობა, სტრუქტურა და პროდუქტიულობა ძირითადად ბუნებრივი საკვები სავარგულების გამოყენებაზეა დამოკიდებული. საქართველოში არსებული სათიბ-საძოვრების მთლიანი ფართობის (1,960 მლნ. ჰა) 2/3 განლაგებულია ზღვის დონიდან ისეთი სიმაღლისა და დაქანების ფერდობებზე, რომ ძნელად გამოსაყენებელია პირუტყვის ნებისმიერი სახეობისათვის, მ.შ. ცხვრისთვისაც კი. საძოვრების საკმაოდ დიდი ნაწილი არასწორი ექსპლუატაციისა და უყურადღებობის გამო დეგრადირებულია და მათი აღდგენა სასწრაფო ღონისძიებების გატარებას მოითხოვს.

მინიმალურადაც არაა გამოყენებული შიდა წყალსაცავებში (მ.შ. სატბორე) მეთევზეობის განვითარების შესაძლებლობანი. რამდენიმე წლის წინათ საქართველოში მათ 50 ათასი ჰა ფართობი ეკავა. ეს ის რაოდენობაა, რომელიც დამაკმაყოფილებელი ექსპლუატაციის პირობებში თავისუფლად უზრუნველყოფს 7075 ათასი ტონა ახალი (ნედლი) თევზის რეწვას წლის განმავლობაში.

მტკნარი წყლის რესურსების დეფიციტის პრობლემა მუდმივად იდგა მსოფლიოს მცხოვრებთა წინაშე, ხოლო მე-20 საუკუნის ბოლოს აღნიშნული საკითხი იმდენად გამწვავდა, რომ საეჭვო გახდა წყლით, როგორც სასურსათო პროდუქტით, კაცობრიობის სრული უზრუნველყოფის შესაძლებლობაც კი (უკანასკნელი მონაცემებით, თანამედროვე მსოფლიოში სასმელი წყლის დეფიციტს განიცდის 2,2 მლრდ. ადამიანი). საქართველო ამ მხრივ უმდიდრესი ქვეყანაა. მტკნარი წყლის რესურსების რაციონალურად გამოყენებისა და სწორი მენეჯმენტის შემუშავების შემთხვევაში იგი საექსპორტო შემოსავლების მნიშვნელოვან წყაროდ უნდა იქცეს (განსაკუთრებით ახლო აღმოსავლეთისა და არაბული სამყაროს ქვეყნებში).

საქართველოს გეოლოგიის დეპარტამენტის გათვლებით ქვეყნის სასარგებლო წიაღისეულის მხოლოდ შესწავლილი მარაგები აღემატება 51 მლრდ აშშ დოლარს. მათ შორის – მტკნარი და მინერალურ-სამკურნალო წყლები 10 მლრდ აშშ დოლარს შეადგენს. ადვილი წარმოსადგენია, თუ რა სიკეთე შეუძლია მარტო ამ რეზერვის ამოქმედებას, თუნდაც არასრული მოცულობით.

უნდა აღინიშნოს იმ შეფარდებითი უპირატესობის შესახებაც, რომელიც საქართველოს მთისა და მთისწინეთის ყველა რაიონს გააჩნია ეკოლოგიურად სუფთა აგროპროდუქციის წარმოებისა და მისი ექსპორტზე გატანის თვალსაზრისით. მისი წარმოება ეკონომიკურად რენტაბელურია და უფრო დაგვაახლოვებს ევროკავშირის მოთხოვნებთან საკვები პროდუქტების უვნებლობასთან დაკავშირებით. ამასთან ხელს შეუწყობს საქართველოს მთიანეთის აღორძინებას, მთაში მცხოვრები მოსახლეობის შენარჩუნებასა და ზრდას, მათი მატერიალური მდგომარეობის გაუმჯობესებას.

სასურსათო უზრუნველყოფა ანუ სასურსათო პრობლემის მოხსნა მსოფლიოს ყველა ქვეყნისათვის უმნიშვნელოვანესი მასშტაბის პოლიტიკურ-ეკონომიკური და ტექნოლოგიური ამოცანაა, რომლის გადაწყვეტა მოითხოვს ისეთი ახალი ტექნოლოგიების დანერგვას, რომლებიც საშუალებას იძლევა არა მარტო მოსავლის (პროდუქტიულობის) გადიდებისათვის, არამედ ეკოლოგიურად მდგრადი პროდუქტიული სისტემების ფორმირებისათვის. ეს კი, თავის მხრივ, საერთაშორისო და საშინაო პოლიტიკის ჰარმონიზაციის, საკუთარი ქვეყნის ინსტიტუციური მოწყობის, დემოკრატიულ ფასეულობათა დამკვიდრებისა და სხვა პრობლემების მოგვარებას მოითხოვს.

სასურსათო პრობლემის გადაწყვეტა ეროვნულ (ქვეყნის) დონეზე მოითხოვს სოფლის, როგორც ტერიტორიული ერთეულის განვითარებას, სოფლად სიღარიბის დაძლევას, ფერმერთა შრომის ავტორიტეტის ამაღლებას და მათ მატერიალურ სტიმულირებას, სასოფლო-სამეურნეო წარმოებასა და კვლევებში (განსაკუთრებით სელექციაში) ინვესტიციების გადიდებას. ეს ყოველივე შესაძლებელი იქნება მაშინ, როცა სამამულო აგროპროდუქციაზე გაჩნდება შესაბამისი მოთხოვნა. ფერმერთა კეთილდღეობა და სოფლის მცხოვრებთა სიღარიბის დონის შემცირება გააუმჯობესებს ბუნებრივი რესურსების მართვას და სასურსათო უზრუნველყოფის მდგომარეობას.

პ.ს. ღია მმართველობის პარტნიორობისა და გაერო-ის მდგრადი განვითარების მიზნების დაკავშირებისა და სახელმწიფო და არასამთავრობო ორგანიზაციებს შორის აქტიური დიალოგის წარმართვისთვის მნიშვნელოვანია OGP-ის გლობალური სამიტი მექსიკაში.

ღია მმართველობის პარტნიორობის წევრი ქვეყნების ვალდებულებები მეორე მიზანთან დაკავშირებით:

აშშ-ის ღია მმართველობის პარტნიორობის სამოქმედო გეგმა ითვალისწინებს სოფლის

მეურნეობასა და კვებასთან დაკავშირებული მონაცემების ღიაობას. აშშ-მა გაერთიანებულ

სამეფოსთან ერთად შექმნა „გლობალური ღია მონაცემები სოფლის მეურნეობასა და

კვებაზე“ (Global Open Data for Agriculture and Nutrition  – GODAN). ინიციატივის მიზანია,

მონაცემები სოფლის მეურნეობისა და საკვები პროდუქტების შესახებ გახდეს ღია,

ხელმისაწვდომი და გამოსადეგი გლობალური გამოყენებისათვის.

 

 

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი