მოსწავლის ავტოგრაფი

***

ამბავი კი აღწევს ჩვენამდე, მაგრამ წასვლას „ვერ ვახერხებთ, „ვერ ვიცლით“; მერე, როცა „ფაქტის წინაშე“ ვდგებით – „გულწრფელად ვწუხვართ“; უფრო მერე – „სინდისი გვქენჯნის“; ბოლოს კი თავს იმით ვინუგეშებთ, რომ  არც პირველები ვართ და არც უკანასკნელები და ცხოვრებას  ვაგრძელებთ.

სულ სადღაც მიგვეჩქარება, დავქრით –  მანქანებით, მტარებლებლებით, თვითმფრინავებით – უკვე ცაში უფრო ხშირად ვართ, ვიდრე მიწაზე; მიწაზე ყოფნა კიდევ, ვიცით რასაც ნიშნავს ჩვენს საუკუნეში – ოფისებსა და კაბინეტებში გამოკეტვას, კომპიუტერში თავის ჩარგვას და რეალური სამყაროსგან და ადამიანებისგან მოწყვეტას. აქ ვსახლდებით: აქ  ვწერთ და ვკითხულობთ, აქ გვიყვარდება და გვძულდება, აქ ვყიდულობთ და ვყიდით, ექიმის დანიშნულებასაც აქ ვიღებთ და გადასახადებსაც აქედან ვიხდით, აქ ვლოცულობთ და აღსარებებს ვაბარებთ,  აქ ვულოცავთ  დღესასწაულებს ახლობლებს, აქ ვუსამძიმრებთ ვირტუალური ცრემლებით და…  რაღა დარჩა? – არც არაფერი, გარდა სინანულისა, რომელსაც სიმორცხვის გრძნობასავით ოდესმე აუცილებლად დავკარგავთ.

***

 „…ნათესავის მოსანახულებლად  ხომ მისულხარ საავადმყოფოში?“

სამჯერ, ოთხჯერ გადაგიდია იქ  წასვლა.

ბოლოს, „უკანასკნელ დღეშიაო და

გამოგინახავს დრო ვალის მოსახდელად.

შესულხარ, მოუხერხებლად  ჩამომჯდარხარ საწოლის კიდეზე:

როგორ გიკითხოო? ნუ გეშინიაო! “ (შადიმან შამანაძე)

პოეტის მიერ ზუსტად და შეულამაზებლად აღწერილ ამ სიტუაციაში ყოველი ჩვენგანი არაერთხელ, ან ერთხელ მაინც აღმოჩნდება (ან უკვე აღმოჩნდა) ცხოვრების მანძილზე. თუმცა, ისიც ფაქტია, რომ ლექსში აღწერილზე  კიდევ უფრო მტკივნეული შემთხვევებიც არსებობს, როდესაც  მხოლოდ „ვალის მოსახდელად “ კი არა, მართლა გულით გინდა  „უკანასკნელ დღეში“ მყოფი ახლობელი ადამიანის მონახულება, მაგრამ მოუცლელობის გამო ვერ ახერხებ. და ერთ საღამოს,  ძილის წინ, როცა უკვე მტკიცედ გადაწყვეტ, რომ ხვალ უსათუოდ წახვალ –  საავადმყოფო იქნება ეს თუ სახლი – სწორედ იმ დილით, უფრო ნაშუადღევისკენ, რადგან ასეთ ამბებს უთენია არ აუწყებენ ხოლმე – ვინმე საერთო ახლობელი დაგირეკავს და: „ცუდი ამბავი უნდა გითხრა, წუხელ საწყალი…“

***

შარშან, სექტემბერში, ჩემს ტელეფონზე ორჯერ გაისმა ასეთი ამბის მაუწყებელი ზარი – უცნაური დამთხვევაა, რომ ქართულში ამ სიტყვას აქვს ომონიმი, რომელიც  დატირებას, გლოვასაც ნიშნავს – მაგრამ ორივემ ერთი და იმავე ადამიანის – ჩემი სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლისა და მეგობრის – გარდაცვალება მამცნო.

ლეილაერქვა, რაც არაბულად ღამეს, შავს ნიშნავს, მაგრამ სიშავეს და სიბნელეს არაფერი ჰქონდა მასთან საერთო,  მით უფრო, რომ კარგი მასწავლებელი ისედაც სინათლე და დღეა და მაშინაც გინათებს ცხოვრებას, როცა გგონია, რომ დამოუკიდებლადაც მოიპოვებ ყველანაირ „შუქს“.

არ ვიცი, რამდენი რამეა ჩემს ცხოვრებაში ისეთი, რაც პირველად სწორედ ლეილა მასწავლებელმა „მითხრა“, „დამანახა“ და „წამაკითხა“;  რასაც პირველად ლეილა მასწავლებელმა „შემახო“, მაზიარა“ და „მიმაახლა“; ვინც პირველად ლეილა მასწავლებელმა „გამაცნო“, „შემაყვარა“ და „აღმომაჩენინა“. მართლია, მერე და მერე მეც აღმოვაჩინე, რომ მისი კარგი მასწავლებლობა რაიმე განსაკუთრებულ  წიგნიერებას და  ერუდიციას კი არა, უფრო მის ლიტერატურულ გემოვნებასა და ალღოს, კეთილსინდისიერებას, მოსწავლეებთან  ჯანსაღ ურთიერთობებს და  პროფესიისა და სიცოცხლის სიყვარულს ეფუძნებოდა, მაგრამ ამით მის ღირსებას არაფერი დაჰკლებია. ის არასოდეს ყოფილა ჩარჩოებში მოქცეული „საბჭოთა მასწავლებელი“,  თავისუფლება უყვარდა და ჩვენც ნელ-ნელა, მიმღებლობის მიხედვით, ერთად თუ ინდივიდუალურად, გვაზიარებდა თავისუფლების გემოს. მასში ყველაზე მეტად ის მომწონდა, რომ საფუძვლიანად იცნობდა თავისი ყველა მოსწავლის  განცდებსა თუ მისწრაფებებს, იცოდა ყველას პრობლემა და ყოველთვის მზად იყო დასახმარებლად.

ლეილა მასწავლებელი იყო პირველი, ვისაც ვუზიარებდი წაკითხული წიგნისა თუ ნანახი ფილმის შთაბეჭდილებებს, ვისთანაც, ჯერ კიდევ მოწაფეობის დროს,  მეგობრის სტატუსით მივდიოდი სტუმრად და მის მყუდრო სახლში თანასწორებივით ვსაუბრობდით  მაშინ ჯერ კიდევ უამრავ ტაბუდადებულ თემაზე. ახლაღა ვხვდები, რა ახალგაზრდა ყოფილა, როდესაც ჩვენს კლასში პირველად შემოვიდა. გუდიაშვილის ქალებს ჰგავდა,  მათსავით მიმზიდველი და ხორცსავსე იყო, მოცინარი თვალებითა და  ოქროსფრად შეღებილი თმით, რომელსაც შუბლზე  გვერდულად ჩამოიყრიდა ხოლმე, უკან კი გოგოსავით ჩაიწნავდა.

***

ხშირად დავდიოდით ექსკურსიებზე. თითქმის  არ დარჩენილა  საქართველოში კუთხე და  ადგილი, მასთან ერთად რომ არ მოგვევლო. ტყესა და მთასაც ხშირად ვსტუმრობდით. გაზაფხულის დადგომისთანავე, მოვიკიდებდით ზურგჩანთებს და ავუყვებოდით კავკასიონისკენ მიმავალ ბილიკებს. ფიქრობდა, რომ ასე უფრო გავიცნობდით ცხოვრებასაც და ერთმანეთსაც;  მისი წყალობით ვიყავი პირველად  მარჯანიშვილის თეატრში, სადაც, შეიძლება მაშინ ასაკისთვის შეუფერებელი, მაგრამ, სამაგიეროდ, ლეგენდად ქცეული „ურიელ აკოსტა“ ვნახე კოტე მახარაძისა და სოფიკო ჭიაურელის მონაწილეობით; მისი იდეა იყო თემურ ჩხეიძისა და მედეა ჩახავას მოწვევა ჩვენი სოფლის სკოლაშიც, რაზეც, როგორც ვიცი,  ხვეწნა არ დასჭირვებიათ;  რომ არა ეს ფაქტი, ახლა არ მექნებოდა ძვირფასი ფოტოები, სადაც ბიჭურად  თმაშეკრეჭილი მოწიფული შავტუხა გოგო, ასევე შავგრემან მედეა ჩახავასა და თემურ ჩხეიძის შუაში ვდგავარ გაბადრული, და როგორც მაშინ  ქალბატონმა მედეამ იხუმრა,  მართლა  ვგავარ ორივეს;  მისი სახსოვარია ჩემი უსაყვარლესი ხალხური პოეზიის წითელყდიანი კრებული, რომელსაც თითქმის ყოველდღე ვკითხულობდი ჩუქების შემდეგ და ამიტომაც ბევრად ადრე „შემომესწავლა“  ფოლკლორის გამოცდაზე ზურაბ კიკნაძისთვის ჩასაბარებელი „შიოლა და მთრეხელი“, „ხოგაის მინდი“, „ჯარჯი“, „ხმით ნატირლები“ და კიდევ ბევრი სხვა ლექსი. და კიდევ ერთი,  უმნიშვნელოვანესი რამ: მან პირველმა მირჩია ფილოლოგიის ფაკულტეტზე ჩამებარებინა და უბედნიერესი იყო, როდესაც გაიგო, რომ მისი რჩევა გავითვალისწინე.

***

დალხენილი ცხოვრება არ ჰქონია. ღირსეულად გადაიტანა ახალგაზრდა, ავარიით გარდაცვლილი ვაჟის სიკვდილი. სოფლიდან ქალაქში გადავიდა საცხოვრებლად, მაგრამ სკოლაში აღარ უმუშავია. უბედურებამ კიდევ უფრო კეთილშობილი  და თავმდაბალი გახადა. მირეკავდა ხოლმე, როცა რომელიმე ჟურნალსა თუ  გაზეთში დაბეჭდილ ჩემს მოთხრობას ნახავდა. მილოცავდა, ტელეფონიდან მეფერებოდა  თავისი უკვე ასაკშეპარული, თბილი ხმით, რომელსაც   ახალგაზრდობიდან მოყოლებული, ხანდახან უცნაურად მჟღერი, გაუკონტროლებელი ბგერები ამოჰყვებოდა ხოლმე. როგორ მიყვარდა მისი ხმის ეს ჟღერადობა!..

2010 წელს ჩემი პირველი კრებული,  „ინო“ დაიბეჭდა. ეს ამბავი მაშინვე ვახარე და პრეზენტაციაზეც დავპატიჟე. აუცილებლად მოვალო, მითხრა, მაგრამ  როცა ორი კვირის შემდეგ წინა დღით კიდევ შევახსენე, უზომოდ შეწუხებულმა მითხრა – მაპატიე,  ფეხი მოვიტეხე, სახლიდან ვერ გავდივარ და იქნებ შენ მოახერხო და მოხვიდე ჩემთანო. რა თქმა უნდა, დავპირდი და სიცილით დავაყოლე, თან წიგნსაც გაჩუქებთ მოსწავლის ავტოგრაფით-მეთქი. სამახსოვრო წარწერა უკვე გაკეთებული მქონდა, მაგრამ… ვეღარ მივედი, როგორც ხდება ხოლმე. მხოლოდ ერთხელ, სოფელში ყოფნისას მივაკითხე.  არავინ გამაგონა ჩაჟანგებული რკინის კარს იქიდან.  ამ დროს უკვე ავად ყოფილა.

მისი კუთვნილი წიგნი ახლაც მიდევს თაროზე ხალხური პოეზიის კრებულთან ერთად.  კრებულში კი  შუაზე გაკეცილი ცალხაზიანი  რვეულის ორი ფურცელი მაქვს ჩადებული, რომელზეც მეცხრე კლასში  – ალბათ ერთ-ერთი მორიგი ლაშქრობის შემდეგ – თავისუფალი თემა – „მთას ვიყავ“  დამიწერია. არ მახსოვდა. სახლში ინახავდა თურმე და სკოლის დამთავრებიდან რამდენიმე წლის შემდეგ მომცა, ახლა ჯობია შენ გქონდესო. თემის ბოლოს წითელი პასტით დიდი ხუთიანია მოხაზული, მის გასწვრივ კი წერია: „ლეილა მასწავლებელს შენი სჯერა!“

***

გარდაცვალებიდან რამდენიმე თვის შემდეგ, არ ვიცი, სინდის ქენჯნისა თუ მასზე ფიქრის გამო, სიზმარში ვნახე. სამასწავლებლოდან  გრძელი დერეფნით ჩემი კლასისკენ მოდიოდა. როგორც ყოველთვის, საშუალო ქუსლიანი, ტანგეტკა ფეხსაცმელები  ეცვა, ტანზე მომდგარი  ორნაჭრიანი ლურჯი ლავსანის ბოლოკაბა და თეთრი პულოვერი. მოდიოდა ახალგაზრდა, ლამაზი. დერეფნის ღია ფანჯრებიდან შემოსული მზის შუქი ზოლებად გადასდიოდა ოქროსფერ თმაზე.  ორივე ხელში კი რაღაცნაირად, მოუხერხებლად  ეჭირა საკლასო ჟურნალი, რომელზეც ზევიდან ჩემი იასამნისფერყდიანი წიგნი იდო.