სასკოლო განათლებაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მედიაწიგნიერების კომპეტენციის განვითარება, რომელიც ხელს უწყობს თანამედროვე მსოფლიოში დამკვიდრებული უნარების დაუფლებას. ეს უნარები ეხმარები მოსწავლეს მედიასამყაროში ორიენტაციაში, სინამდვილის რეპრეზენტაციაში, ინფორმაციის გაფილტვრასა და კრიტიკულად შეფასებაში. მოსწავლისათვის მისი მნიშვნელობა შეიძლება შევადაროთ რუკას, რომელიც დაეხმარება მას მედიასამყაროში გზის უკეთ გაკვლევაში, გამოცდილების შეძენასა და ინფორმაციის სანდოობის ხარისხის დადგენაში და ამით გაუადვილებს ცხოვრებას. ასეთი წარმატებების მიღწევა რეალურად სასწავლო პროცესში მედიატექსტების ანალიზის გზითაა შესაძლებელი, რომელიც შემდეგ საკვანძო შეკითხვებს ეყრდნობა:
| ვინ ვისთან ამყარებს კომუნიკაციას? | კონკრეტული ადრესატი/ორგანიზაცია |
| რა ტიპის ტექსტია ეს? | კატეგორიები |
| როგორ არის შექმნილი? | ტექნოლოგიები |
| როგორ ვიგებთ მის მნიშვნელობას? | ენები |
| ვინ არის ინფორმაციის მიმღები და როგორ ესმით ის? | აუდიტორია |
| როგორ წარმოადგენს საკითხს? | გამოხატვა |
პედაგოგიკის მეცნიერებაში აღიარებულია, რომ პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლის პირობებში მედიაწიგნიერების კომპეტენციის დაუფლება სრულიად რეალურია, რადგან ამ დროს მოსწავლეები აქტიურად გამოიყენებენ კვლევით მეთოდებს და მოიძიებენ ფაქტების ნამდვილ მნიშვნელობებს. ამგვარი დამოკიდებულება ზრდის ისტორიის გაკვეთილების როლს აღნიშნული მიმართულებით, განსაკუთრებით მედიაწიგნიერების ისეთი კონკრეტული პრინციპებიდან გამომდინარე, როგორიცაა:
- მედია შეიცავს იდეოლოგიურ და ღირებულებით გზავნილებს;
- მედიას აქვს სოციალური და პოლიტიკური გავლენა.
კრიტიკული პედაგოგიკის გამოყენებით მასწავლებლებს შეგვიძლია ვასწავლოთ მედიის გზავნილების დეკონსტრუირება, მედიატექსტების დაშლა და მათი შექმნა კრიტიკული მედიაწიგნიერების ჩარჩოს შესაბამისად, რითაც მეტი შესაძლებლობა გვეძლევა მომავალი თაობის სწორად გაზრდისა და საღი აზრის გამარჯვებისთვის.
გთავაზობთ ისტორიის გაკვეთილზე მედიაწიგნიერების კომპეტენციაზე მუშაობის საკუთარ პედაგოგიურ გამოცდილებას: რადგან მედიაწიგნიერებაში უმთავრესი ადგილი უჭირავს მედიატექსტებს, რომელთა გაფილტვრა და სინამდვილის რეპრეზენტაციაც უნდა ვასწავლოთ მოსწავლეებს. ამისათვის უპირველესად უნდა შევარჩიოთ მედიატექსტები, ან საჭიროების შემთხვევაში შევძლოთ „ნაერთი“ ტექსტის შექმნა, მოვიძიოთ სხვა მედიარესურსები და სათანადო აქტივობების შერჩევით მოვახდინოთ მოსწავლეთა შორის მედიარესურსების კრიტიკული ანალიზი და სინამდვილის რეპრეზენტაციის შეფასება.
მედიაწიგნიერების კომპეტენციაზე მუშაობისთვის X კლასში შევარჩიე დვალეთის ტერიტორიული კუთვნილების საკითხი, რომლის შესწავლისთვის:
I – მოვიძიე დვალეთის საზღვრებისა და პოლიტიკური კუთვნილების შესახებ არსებული ინფორმაციები და წყაროები;
II – შევადგინე ახალი ტექსტები და დავგეგმე გაკვეთილი: „წყაროების მიმოხილვა და დვალეთის ტერიტორიული კუთვნილების საკითხი“;
III – მოსწავლეებმა გაკვეთილზე მიმოიხილეს ეს მედიაინფორმაციები და წყაროები;
IV – ხოლო შემდეგ კრიტიკული ანალიზის გზით შეეცადნენ მედიატექსტებში სინამდვილის აღდგენა და შეფასება, და შეძლეს კიდეც.
მოსწავლეთა მთელი ეს საქმიანობა წარვმართე საგნობრივი სტანდარტის მიზნებისა და ინდიკატორების შესაბამისად, რომლის შედეგად: მოსწავლეებმა შეძლეს და გააანალიზეს ისტორიული წყაროები, მონიშნეს დვალეთის საზღვრები, იმსჯელეს დვალეთის ისტორიული საზღვრების პოლიტიკური პროცესებით განპირობებულ ცვალებადობაზე. რუკებისა და ვიდეოფილმის გაანალიზების შემდეგ ტექსტებში მოცემული ინფორმაცია ვიდეოფილმსა და რუკებზე ასახულ ინფორმაციას შეადარეს და მას დაუკავშირეს. გააკეთეს დასკვნები ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარე დვალეთის საზღვრების ისტორიული კუთვნილების შესახებ (ისტ.X.6.).
ამ გზით მოსწავლეებისთვის კიდევ უფრო ნათელი გახდა კონკრეტული გაკვეთილის სასწავლო მიზანი: „მედიარესურსების კრიტიკული ანალიზი და სინამდვილის რეპრეზენტაციის შეფასება“.
გაკვეთილზე გამოვიყენე შემდეგი რესურსები:
ა) X კლასის ისტორიის სახელმძღვანელო (ისტორია, X კლ., შპს „ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა – ქართული ბიოგრაფიული ცენტრი“);
ბ) ჩემ მიერ სხვადასხვა წყაროებისა და მედიასაინფორმაციო საშუალებების გამოყენებით შედგენილი ტექსტები (ტექსტი 1,2);
გ) ცხრილი – „დვალეთის საზღვრების პრობლემები“;
დ) ისტორიული რუკები („ძველი საქართველო, დვალეთი“, https://www.blogger.ge/post/2018 „საქართველო 1762 წელს“, https://ka.wikipedia.org, ცხინვალის რეგიონი „თანამედროვე საქართველო“ https://www.saunje.ge/index.php?id=109&lang=ka საქართველოს ისტორიული პროვინციების სიტუაციური რუკა“); ვიდეოფილმი – „საქართველო, ბოლო ათასი წელი“.
გაკვეთილზე, სამუშაო რეჟიმში, აქტივობები შემდეგნაირად გაიშალა:
აქტივობა N1 – წინარე ცოდნის გააქტიურება და აქცენტირება პოლიტიკური პრობლემების მოგვარებაში მედიატექსტებისა და ისტორიული წყაროების სწორის „წაკითხვის“ მნიშვნელობაზე;
აქტივობა N2 – ტერიტორიული პრობლემების შესწავლისას ყურადღების გამახვილება ნარატიული ისტორიული წყაროების გამოყენების მნიშვნელობაზე;
აქტივობა N3 – მოსწავლეებისათვის ისტორიული მხარე დვალეთის შესახებ წყაროებისა და მედიასაინფორმაციო საშუალებების გამოყენებით შედგენილი ტექსტების (ტექსტი 1,2) ინფორმაციის გაანალიზება და მიღებული დასკვნების საფუძველზე მოსწავლეთა მიერ ცხრილის – „დვალეთის საზღვრების პრობლემები“ – შევსება (ცხრილი 1);
აქტივობა N4 – დვალეთის შესახებ ისტორიული რუკების გაცნობა (რუკა 1 – ძველი საქართველო, დვალეთი; რუკა 2 – საქართველო 1762 წელს; რუკა 3 – ისტორიული პროვინციების (კუდარო და დვალეთი) სიტუაციური რუკა), ინფორმაციის გაანალიზება, ზემოთ შესრულებულ აქტივობებთან (აქტივობა 1,2,3) დაკავშირება და დვალეთის საზღვრების პრობლემებზე ცხრილის შევსება (ცხრილი 2);
აქტივობა N5 – დვალეთის საზღვრების შესახებ ორი ფილმის ჩვენება (ფილმი 1 – საქართველოს ტერიტორიული ცვლილებები ბოლო ათასი წლის განმავლობაში, სადაც ცხადად ჩანს დვალეთი, როგორც საქართველოს ისტორიული ტერიტორია, რომელიც მას გარე ძალების მიერ ჩამოეჭრა; ფილმი მე-2 – „Caucasus Map 1450 1515 Georgia Ossetia Armenia“, რომელშიც გამოიკვეთება დვალეთი და ყველა ის ტერიტორია, რომელიც საქართველოს ისტორიული ძნელბედობის და გარეშე მტრისგან ჩამოეჭრა). მიღებული ინფორმაციის გაანალიზება, დაკავშირება ზემოთ მოტანილ აქტივობებთან (აქტივობა 1,2,3,4) და ცხრილის -„დვალეთის საზღვრების პრობლემები“ – ახალი ინფორმაციით შევსება (ცხრილი 3);
აქტივობა N6 – ნარატიული წყაროებიდან, რუკებიდან და ვიდეოფილმებიდან მიღებული მასალის ერთმანეთთან შედარება, მსჯელობა საინფორმაციო წყაროების მნიშვნელობაზე და ცხრილის – „დვალეთის საზღვრების პრობლემები“ (ცხრილი 4) – შევსება.
დასკვნის სახით, მოსწავლეთა აქტივობების შედეგი აისახა შემდეგ ცხრილში:
| რა ფაქტორებმა განაპირობა დვალეთის ტერიტორიული ცვლილებები, რომელიც აისახა ნარატივში, რუკაზე და ვიდეოფილმში? | პოლიტიკურმა პრცესებმა, გარეშე მტრის თავდასხმებმა. |
| რამდენად შეესაბამება დვალეთის თანამედროვე ტერიტორიული საზღვრები მის ისტორიულ ტერიტორიას? | არ შეესაბამება, რადგან დღეს დვალეთი საქართველოს ნაწილი არაა. |
| რამდენად დაგვეხმარა ისტორიული წყაროები პოლიტიკური საზღვრების კუთვნილების დადგენაში? | მოგვცა ინფორმაცია დვალეთის ისტორიული ტერიტორიული სინამდვილის დასადგენად. |
აქტივობა N7 – მოსწავლეები შევაფასე შემდეგი კრიტერიუმების მიხედვით:
- მოსწავლემ სწორად მონიშნა დვალეთის საზღვრების ცვლილებები;
- შეადარა ნარატიული წყაროები რუკებსა და ფილმში ნანახ მასალას (ნამდვილი და გამონაგონი);
- იმსჯელა პოლიტიკურ პროცესებზე;
- ინფორმაციები ერთმანეთთან დააკავშირა;
- გააანალიზა საინფორმაციო წყაროების მონაცემები დვალეთის საქართველოსთვის კუთვნილების შესახებ;
- მოსწავლემ გააკეთა სწორი დასკვნა.
- რეფლექსიისთვის გამოვიყენე – მოსწავლეთა თვითშეფასების კითხვარი;
- გაკვეთილზე გამოვიყენე შემდეგი მულტიმედიარესურსები:
ა) https://www.youtube.com/watch?v=Rn3XNGG1igs
(ლინკი მოცემულ დროზე https://www.youtube.com/watch?v=Rn3XNGG1igs
0:31 – 3:49); https://www.youtube.com/watch?v=C1O985AQflo
0:25 – 0:40) https://www.opentext.org.ge/index.php?m=12&y=2007&art=3072
ბ) ქართული პრესის ელექტრონული არქივი, საქართველოს რესპუბლიკა, 2007-05-04, დვალეთი საქართველოა!
გ) https://sangu.ge/images/andrander.pdf
ენდრიუ ანდერსენი, ისტორიის ფალსიფიკაცია პოლიტიკური ავანტიურიზმის სამსახურში;
- მიღებული გაკვეთილი მედიაწიგნიერებაში აიტვირთა და განთავსდა როგორც რესურსი: https://medialiteracy.ge/ge/resources/id/28/wyaroebis-mimoxilva-da-dvaletis-teritoriuli-kutvnilebis-sakitxi
გაკვეთილმა სრულად წარმოაჩინა მედიაწიგნიერების ისეთი ასპექტები, როგორიცაა, მისი იდეოლოგიური და ღირებულებითი გზავნილები და მედიის სოციალური და პოლიტიკური გავლენა; სათანადო აქტივობებმა კი ხელი შეუწყო ისტორიული სინამდვილის წარმოჩენას, წარსულის რეკონსტრუქციასა და ინფორმაციის კრიტიკულ გაანალიზებაში მედიაწიგნიერების გამოყენების მნიშვნელობის ჩვენებას.
მედიაწიგნიერების გაკვეთილები ჩემი პედაგოგიური პრაქტიკის აქტიურ ნაწილად გადაიქცა. ის მე საგაკვეთილო მიზნების მიღწევაში მეხმარება.
