„თუ არ შეგიძლია ბოლო მოუღო უსამართლობას, მაშინ უამბე მაინც ყველას მის შესახებ“.

ეპიგრაფად აღებულია ფრაზა შირინ ებადის წიგნიდან „ოქროს გალია“

„რა აზრი აქვს თავიდანვე განწირული ნაბიჯის გადადგმას?

გმირობას ვარქმევთ, მოგვწონს, მაგრამ სიცოცხლეზე ღირებული რა უნდა იყოს… თან ვამბობთ, ადამიანის სიცოცხლე უმაღლესი ღირებულებაა, მისი ხელყოფის უფლება არავის აქვს. როცა დანამდვილებით იცი, რომ დაღუპვაა ბოლო, რატომ ისწრაფებ სიცოცხლეს“ – მორალური დილემის ეს მხარე შეუპირისპირა ერთხელ მოსწავლემ გმირობის აპოლოგიას ტექსტებსა და განხილვებში.

საინტერესო განაცხადია, ყურადსაღები. სითამამეც სჭირდება არაპოპულარული და უხერხული პოზიციის გაცხადებას, სასურველი პასუხების მოძიებას, თვალსაწიერის გაფართოებას. კვლევა-ძიება ამ თვისების გარეშე წარუმატებელი იქნება.

თანაც, სავსებით ლეგიტიმური პოზიციაა.

პასუხი რთული მოსახელთებელია.

ლოზუნგებს ვერ შეუპირისპირებ, ვერც სადღეგრძელოებს.

ძახილის ნიშნებიც ნაკლებად გამოდგება. ბრტყელ-ბრტყელი განაცხადებიც.

პასუხებად ადამიანების ბედი, ბედისწერა, გადაწყვეტილებები, ქმედებები, ცხოვრება და სიკვდილია შესაგებებელი.

არანაირი რომანტიზება.

არც დიდაქტიკა.

მხოლოდ ჭვრეტა და დაკვირვება.

რა გადაწყვეტილებებს იღებენ და რატომ. რამდენად აქვთ გაცნობიერებული შედეგები და ამის მიუხედავად, როგორ იღებენ მაინც ამ საბედისწერო გადაწყვეტილებებს…

მეათე კლასში მოზარდები ჰაგიოგრაფიულ ტექსტებს სწავლობენ. თუ მათ კითხვების დასმის თავისუფლება აქვთ მინიჭებული, მოსაზრებების გამოთქმა-გამოხატვაში შეზღუდულები თუ არ არიან, ყოველთვის ჩნდება ეს მეორე მხარე.

მოზარდები მზამზარეულ განსჯებს არ იღებენ. ურჩევნიათ, მოსინჯონ სხვა „ბილიკებიც“. უვალ გზას დაადგნენ. სხვისი ნაფიქრის კვალდაკვალ კი არ გაუყვნენ გაკაფულს, არამედ თავად გადაუხვიონ ფიქრის ლაბირინთებში.

ამიტომ კითხვები, დასმული მოწამეებისა და გმირების მოწამებრივ აღსასრულზე, მნიშვნელოვანი კითხვებია. ეს კითხვები არ აუფასურებს არაფერ ღირებულს. ეს კითხვები ცხადყოფს, რომ ადამიანი აზროვნებს. აზროვნებისას კი არ იზღუდავს თავს.

ის ხომ ვიცით, რომ ერთფეროვნება, მასწავლებლის ნათქვამის გამეორება, დაზუთხულის ავტომატურად წარმოთქმა ტრაგედია იქნებოდა…

ნოემბრის დასაწყისში სოციალური ქსელები ირანელი ქალი სტუდენტის ამბავმა მოიცვა. გავრცელდა ვიდეო, რომელშიც ახალგაზრდა ქალი, გრძელთმიანი, მშვენიერი, შემართული, გაშლილი თმით, საცვალსა და ლიფში, უნივერსიტეტის კამპუსის წინ დადის. დადის ამაყად, ღირსეულად. სამანქანო გზას მიუყვება, ცოტა ხანში მანქანა ჩერდება, მამაკაცები ქალს მანქანაში შეტენიან.

ვრცელდება ინფორმაცია, რომ ეს ქალი თეირანის აზადის ისლამური უნივერსიტეტის სტუდენტი აჰუ დერიაიაა. შარიათთან შეუსაბამო ჩაცმულობის გამო მისთვის შეურაცხყოფა მიუყენებია უნივერსიტეტის დაცვას. სამოსი დაუხიეს, „ზნეობისა და ღმერთის პატივისცემისკენ“ მიუთითეს, ხელით შეეხნენ. აჰუ დერიაიამ პროტესტი ასე გამოხატა – ის შემოხეული ტანსაცმელი სულ გაიხადა და დემონსტრაციულად გაიარა გაშიშვლებულმა.

სიკვდილის გზა რომ აირჩია, იცოდა, რასაკვირველია.

ირანში ქალებს ამაზე გაცილებით ნაკლები „გადაცდომების“ გამოც ჩაქოლვა ემუქრებათ.

და მაინც გაიარა თავისი სილამაზის, ახალგაზრდობის თავისი წილი სიცოცხლის მოსაშთობ უკანასკნელ გზაზე.

ბიოგრაფიები ვახსენე. ადამიანთა ცხოვრების ამბები, მათი გადაწყვეტილებები და სიმტკიცე გადამწყვეტ მომენტში, ჰაგიოგრაფია და ირანი. მეათე კლასში „შუშანიკის წამებაზე“ მუშაობისას ქართულის სახელმძღვანელოს ავტორებმა (ნათია ფურცელაძე, მაია მენაბდე, ნანა სახეჩიძე) საჭიროდ ჩავთვალეთ ერთი ირანელი ქალის ამბავიც გვეცნობებინა მკითხველებისთვის. კონტექსტად შუშანიკის ქარგა რატომ შევარჩიეთ, ადვილი მისახვედრია – ისიც იმათგანია, ვისაც პრინციპების ერთგულება, ღირსება, თავისუფლება თავს ურჩევნიათ, ვისაც გათავისებული აქვს, რომ „ბევრი კანონი არსებობს ქვეყნად“, მაგრამ თავად სწამთ დამოუკიდებელი არჩევნის, სიმართლის მხარეს დგომის.

განსხვავებული კულტურის, რელიგიის, ქვეყნის, ეპოქის შვილია ფაროხრო პარსა და ისიც ამ ბრძოლაში იყო – სიბნელის, შეზღუდულობის, ადამიანის პიროვნების გაცამტვერების, მოშთობის წინააღმდეგ ბრძოლაში.

აი, ბიოგრაფია. აი, ადამიანის ცხოვრების გზა, ჩატეული რამდენიმე აბზაცში. მისი წერილი, მისი ქმედება. განსჯის გარეშე. ქალი იმავე ქვეყნიდან, რომლიდანაც ეს გაბედული, მშვენიერი გოგოა, ამაყად რომ დასეირნობს სიკვდილის გზაზე.

ფაროხრო პარსა

ფაროხრო პარსა პირველი მინისტრი ქალი იყო ირანის ისტორიაში.

ის 1922 წელს დაიბადა ირანის ერთ-ერთ პროვინციაში, ყუმში. დედა – ფახრე-აფაგ პარსა პირველი ირანული ქალებისთვის განკუთვნილი ჟურნალის („ქალების სამყარო“) რედაქტორი და ქალების უფლებების დამცველი ჰყავდა. მისი მიზანი იყო გოგონებს განათლების უფლება ჰქონოდათ და მათი უფლებები ბიჭებისას გათანაბრებოდა (ირანში საშუალო განათლების მიღება გოგონებისთვის სავალდებულო მხოლოდ 1944 წელს გახდა). აქტიური საზოგადოებრივი მოღვაწეობისთვის ფახრე ქმართან ერთად პროვინციაში, ყუმის ოსტანის დედაქალაქში გადაასახლეს, სადაც დაიბადა კიდეც ფაროხრო.

გარკვეული დროის შემდეგ ოჯახს თეირანში დაბრუნების უფლება მისცეს.

ფაროხრომ სამედიცინო განათლება მიიღო. მუშაობდა მასწავლებლად ჟანა დარკის სახელობის სკოლაში.

1963 წელს ის ირანის პარლამენტში აირჩიეს. ამ წუთიდან მოყოლებული მან დაიწყო პეტიციების წერა შაჰის, მოჰამედ რეზა ფეჰლევის, სახელზე, რათა ირანელ ქალებს ხმის მიცემის უფლება მინიჭებოდათ. ერთი წლის შემდეგ, საქვეყნო კონსტიტუციური რეფერენდუმის ჩატარების შედეგად, ქალებმა ხმის უფლება მოიპოვეს.

1965 წელს ფაროხრო განათლების მინისტრის მოადგილედ დაინიშნა, სამი წლის შემდეგ კი მინისტრიც გახდა – პირველი მინისტრი ქალი ირანის ისტორიაში. მისი მინისტრობის პერიოდში პრიორიტეტი საყოველთაო განათლება და განათლების ხელმისაწვდომობა იყო. გამოიყო ფინანსები სკოლების დასაარსებლად, მასწავლებელთა გადასამზადებლად, გაჭირვებული ოჯახების შვილების სწავლა-განათლების დასაფინანსებლად.

მიუხედავად იმისა, რომ შაჰი ცდილობდა, ტრადიციული ირანი თანამედროვე დემოკრატიულ სახელმწიფოდ ექცია, რეფორმები და მათი გატარების გზები ხშირად არადემოკრატიული და ადამიანის უფლებების შემლახავი იყო. ერთი მხრივ, შაჰმა ქალებს არჩევნებში მონაწილეობის უფლება მისცა, სახელმწიფო მართვას სასულიერო და რადიკალური რელიგიური დაჯგუფებები ჩამოაშორა და მართვა სეკულარულ პრინციპებზე დაამყარა; მეორე მხრივ – ის ხშირად მიმართავდა სახელმწიფო ცენზურას, ასუსტებდა სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას, სიკვდილით სჯიდა ოპონენტებს, სისხლში ახშობდა და არბევდა მის საწინააღმდეგო მიტინგებს. მოსახლეობის უკმაყოფილება სულ უფრო და უფრო იზრდებოდა და საბოლოოდ, რელიგიურმა წრეებმა გამოიყენეს ხალხის უკმაყოფილება, რასაც მოჰყვა კიდეც ირანის ცნობილი რევოლუცია.

საინტერესოა, რომ შაჰის რეჟიმის დასასრული სწორედ ქალაქ ყუმში დაიწყო – 1978 წელს, 7 იანვარს, ყუმში გამართულ საპროტესტო აქციაზე 7 დემონსტრანტი მოკლეს, ამის შემდეგ ირანის შაჰის საწინააღმდეგო აქციებმა და მიტინგებმა მთელი ქვეყანა მოიცვა.

რევოლუციის შემდეგ ირანში უამრავი ცვლილება განხორციელდა. ქალებისთვის სავალდებულო გახდა ჰიჯაბის ტარება, აიკრძალა დასავლური კულტურის ნიმუშები, ჩამოყალიბდა ისლამური რევოლუციის მცველთა კორპუსი, რომლის მთავარი მიზანიც დღემდე რევოლუციის მტრების გამოვლენა და დასჯაა. დაიხურა სეკულარული გამოცემები, აიკრძალა მოწინააღმდეგე პოლიტიკური პარტიები, დაწესდა ცენზურა.

ამ ცვლილებებს შაჰისდროინდელი მთავრობის ნაწილი შეეგუა, ვინც შეგუება და საკუთარ პრინციპებზე უარის თქმა არ ისურვა – სიკვდილით დაისაჯა.

ფაროხრო პარსა რევოლუციის მიმდინარეობის პერიოდშივე დააპატიმრეს. სასამართლო პროცესი თითქმის ერთი წელიწადი გაგრძელდა. ფაროხროს აიძულებდნენ, ჰიჯაბი ჩაეცვა და ეღიარებინა რელიგიური მმართველობა. ის უარს აცხადებდა ამაზე.

1980 წლის 8 მაისს ფაროხრო პარსა დახვრიტეს.

შემორჩენილია მისი უკანასკნელი წერილი, რომელიც საპატიმროში დაწერა შვილებისთვის:

„მე ექიმი ვარ და სიკვდილის არ მეშინია. სიკვდილი მხოლოდ წამია, გაელვება და მეტი არაფერი. მზად ვარ, სიკვდილს შევეგებო უშიშრად. სამარცხვინო სიცოცხლეს, საბურველში შეჩურთულს, ეს მირჩევნია. არ ვემორჩილები მათ, ვინც ჩემგან სინანულს ელის თითქმის ორმოცდაათწლიანი ბრძოლისთვის, როდესაც ქალებისა და მამაკაცების თანასწორუფლებიანობისთვის ვიბრძოდი. არ ვარ მზად, ვატარო ჩადრი მთელი ცხოვრება და შევაბიჯო უკან, წარსულში“.

ნიცშე წერდა „ჯერ კიდევ ვცხოვრობთ შუა საუკუნეების ყინულოვან ნაკადში; ყინული გალღვა და დაიწყო გამანადგურებელი მოძრაობა. მცურავი ყინული გროვდება, ყველა ნაპირი დატბორილია და საფრთხეშია…ამგვარ ეპოქათა მოახლოებისას ადამიანობა უფრო მეტადაა საფრთხეში, ვიდრე ნამდვილი ზვავისა და ქაოსური გრიგალისას. ვინ შექმნის ადამიანის ხატს მაშინ, როცა საკუთარ თავში ეგოისტურ ჭიას და ძაღლურ შიშს გრძნობს?“ („შოპენჰაუერი, როგორც აღმზრდელი“)

ბარათაშვილი ასკვნიდა:

„ცუდად ხომ მაინც არ ჩაივლის ეს განწირულის სულის კვეთება,
და გზა უვალი, შენგან თელილი, მერანო ჩემო, მაინც დარჩება;
და ჩემს შემდგომად მოძმესა ჩემსა სიძნელე გზისა გაუადვილდეს,
და შეუპოვრად მას ჰუნე თვისი შავის ბედის წინ გამოუქროლდეს!“.

სამყაროში საუკეთესო ცვლილებები მაშინ ხდება, როდესაც ადამიანები გაბედულებას იკრებენ, არსებულს უპირისპირდებიან და ფხიზელი გონებით, მტკიცედ, მედგრად დგებიან სიკეთის მხარეს.

გმირობა და თავგანწირვა მოწოდებით ან წაბაძვით რთული წარმოსადგენია. ასეთი ადამიანები იბადებიან და ქმნიან ადამიანის ხატს, იდეალს. ამასთან, არის რაღაც არაადამიანური ან, უფრო სწორად, ზეადამიანურიც მათ გადაწყვეტილებებსა და ქმედებებში. ეს არც ვალდებულებაა, არც მსახურება. მათ სხვაგვარად არ შეუძლიათ.

მაგრამ რაც თითოეულს შეგვიძლია – სწორ მხარეს, სწორ ადგილას დგომაა. არა პასიური დგომა, არამედ ფიქრი, აზროვნება, ქმედებით მცირედის გაკეთება იმისთვის, რომ საუკეთესო ცვლილებებისთვის შეიქმნას ნიადაგი.

ამბის გავრცელება, სინათლის მოფენა, სათანადო ატმოსფეროსა და მოცემულობის შექმნა ნამდვილადაა ის სამარჯვები, რომლებიც ყველას გვაქვს.

(ნაწილი პირველი)

ესტონური საგანმანათლებლო სისტემის წარმატებისა და ძლიერი სკოლის ერთ-ერთ საყრდენს საგანმანათლებლო ლიდერობაც წარმოადგენს. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ესტონეთში ორი უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებაა, რომლებიც მასწავლებელთა და სკოლის დირექტორთა მომზადება-გადამზადების საკითხებზე მუშაობს. უნივერსიტეტები მჭიდროდ არიან დაკავშირებული სკოლებთან – იღებენ რა მათგან მუდმივ უკუკავშირს საჭიროებების შესახებ და ახორციელებენ სხვადასხვა მხარდამჭერ პროგრამას – საკუთარი თუ სახელმწიფოს ინიციატივით.

სკოლის ლიდერთა პროფესიული განვითარების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პროგრამა არის Future School programme, რომელიც სკოლისადმი სისტემურ მიდგომას გვთავაზობს. პროგრამის მიზანია, გააძლიეროს სკოლები ინოვაციების, საუკეთესო სასწავლო პრაქტიკის ხელშეწყობისა და ახალი მეთოდების გამოცდის საშუალებით. ამ პროგრამაში უნივერსიტეტები სკოლებთან ერთად ქმნიან ახალ მეთოდოლოგიებს და ნერგავენ ინოვაციებს (მტკიცებულებებზე დაფუძნებულს) საგანმანათლებლო სისტემაში ცვლილებების განსახორციელებლად.

პროგრამა დაიწყო ესტონეთის განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ჩართულობითა და ევროპის სოციალური ფონდის მხარდაჭერით, და რამდენიმე წელია უწყვეტად მიმდინარეობს. პროგრამის შესახებ გამოქვეყნებულ სტატიებში აღწერილია პროცესის სრული მიმდინარეობა, თეორიული საფუძვლები და მიღებული შედეგები. შესაბამისად, აღნიშნული სტატია დაფუძნებულია ტალინის უნივერსიტეტის პროფესორის ევე ეიზენშმიდტისა და კოლეგების 2019 წლის სტატიებზე (School-University Partnership for Evidence-Driven School Improvement in Estonia).

Future School programme სკოლებისა და უნივერსიტეტის თანამშრომლობის საუკეთესო მაგალითია. პროგრამაში ჩართული იყო ხუთი სკოლა, რომლებიც უნივერსიტეტის დახმარებით სწავლობდნენ, როგორ გაეხადათ სასწავლო პროცესი უკეთესი, გაეუმჯობესებინათ ლიდერობის სტილი და დაენერგათ საგანმანათლებლო ინოვაციები. მთავარი არსი სკოლის ლიდერის მენტორობასა და კონსულტაციაში, ასევე ლიდერი მასწავლებლების აღმოჩენასა და მათ საყრდენ რგოლებად ქცევაშია. სკოლის ლიდერების წვრთნის მთავარი ფოკუსი მონაცემთა შეგროვებისა და ანალიზის უნარების გამომუშავებასა და მათ შედეგებზე დაფუძნებულ ორგანიზაციულ გადაწყვეტილებებშია. უნივერსიტეტის მიერ მოწვეული ექსპერტები, პროფესორები კონსულტაციებით, თეორიული მხარდაჭერითა და კვლევებით ეხმარებიან სკოლის ლიდერებს საგანმანათლებლო საჭიროებების აღმოფხვრაში.

როგორც სტატიის წინა ნაწილებში აღვნიშნეთ, ესტონეთში ძალიან დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მონაცემების შეგროვებასა და ანალიზის უნარებს ყველა დონეზე – რიგითი მასწავლებლიდან დაწყებული მაღალი რგოლის საჯარო მოხელით დამთავრებული – ყველა იაზრებს უტყუარ ფაქტებზე დაფუძნებული გადაწყვეტილებების მნიშვნელობას. ასეთივე მნიშვნელობა ენიჭება თეორიულ საფუძვლებს. ესტონელი ექსპერტები აღნიშნავენ, რომ წვრთნის, კონსულტაციის დროს (ე.წ. „ქოუჩინგი“) ნებისმიერი ჩვენ მიერ მიცემული რჩევა უნდა ემყარებოდეს სანდო კვლევებს და უნდა გააჩნდეს თეორიული საფუძველი.

2020 წელს ქვეყანაში მთელი ცხოვრების განმავლობაში მიღებული სწავლის სტრატეგიის სხვადასხვა პუნქტი ისეთ აქტივობებს ითვალისწინებდა, რომლებიც უნივერსიტეტისა და სკოლების თანამშრომლობის გარეშე ვერ განხორციელდებოდა. ეს ასევე ნიშნავდა იმას, რომ ყველა სკოლას ფოკუსირება მოსწავლეთა საჭიროებებზე უნდა მოეხდინა და პრობლემების გადასაჭრელად უკვე მრავალჯერ ნაცადი, უსარგებლო მეთოდები ახალი გზებით ჩაენაცვლებინა.

ახალი გზების ძიებაში კონსულტანტები სკოლებს სთავაზობდნენ ტრადიციული, მრავალსაათიანი ტრენინგების ჩანაცვლებას უკვე არსებული პრაქტიკის მხარდაჭერითა და „inquiry-oriented practice“-ის (მკვლევარი მასწავლებელი) გამოყენებით. აღნიშნული მიდგომა ასახავს ისეთ მდგომარეობას, რომელშიც მასწავლებელი/დირექტორი სხვადასხვა მონაცემებზე დაყრდნობით თავად იკვლევს პრობლემას და ამ პროცესში (თეორია/პრაქტიკის ერთობლიობით) პროფესიულად ვითარდება. პროცესის ამგვარი მიმდინარეობის გამო ამ მიდგომას კონსტრუქტივისტული სწავლების პრინციპებსაც უსაბამებენ. მაშასადამე, შეიძლება გამოიკვეთოს, რომ სკოლის დირექტორთა პროფესიული განვითარების ეს პროექტი ორ მთავარ პრინციპს ეფუძნებოდა:

• უნივერსიტეტის მხარდაჭერით სკოლის ადმინისტრაციისა და მასწავლებლებისათვის მონაცემთა ანალიზის უნარის განვითარებას (აქვე შედის ანალიზის საფუძველზე მიღებული საგანმანათლებლო გადაწყვეტილებების გააზრება);
• სკოლის ადმინისტრაციისა და მასწავლებლებისათვის მკვლევრის უნარის განვითარებას.

პროგრამის საბოლოო შედეგი მასწავლებლების პრაქტიკისა და მოსწავლეთა შედეგების გაუმჯობესებაა. აქტიური საგანმანათლებლო ლიდერობის პროცესში სასკოლო კლიმატის გაჯანსაღება დადებითად აისახება მოსწავლეთა მიღწევებზეც. აქვე მნიშვნელოვანი ფაქტორია წარმატების რწმენა. მასწავლებლებს/დირექტორებს უნდა სჯეროდეთ, რომ კონსულტაციის შეთავაზებაც დახმარების ერთ-ერთი ფორმაა და რეალურად მისი მხარდაჭერა შეუძლია. ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია კონსულტანტის ავტორიტეტი, მისი ინტერპერსონალური უნარები, მეთოდოლოგიური ცოდნა და გამოცდილება. რადგან კვლევები აჩვენებს, რომ მასწავლებლებს მონაცემთა ანალიზის უნარების არქონა პრობლემად არ მიაჩნიათ, შესაბამისად ნაკლებია ამ მიმართულებით თუნდაც რამდენიმე საათიანი ტრენინგების სიხშირე. ამიტომ პროგრამაში მონაწილე კონსულტანტებმა გამოიყენეს ე.წ. ჩაშენებული მიდგომები, რაც გულისხმობდა ხანმოკლე სწავლებებს და შემდგომ პრაქტიკულ ქეისებზე დაყრდნობით მიღებული ცოდნის გამოყენებას.

დირექტორები არიან ძირითადი მოთამაშეები მასწავლებელთა შორის მონაცემთა გამოყენების ხელშეწყობაში. ისინი მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ რესურსებისა და დროის განაწილებაში. მათი შეუძლიათ, დაგვანახონ მონაცემთა გამოყენების მნიშვნელობა, ამიტომ ისინი ხელს უწყობდნენ მონაცემთა გამოყენებას სკოლის გუნდებში. სკოლის ლიდერისთვის მნიშვნელოვანია, განიხილოს მთელი სკოლის პერსპექტივა. თუ სასწავლო და ორგანიზაციული გაუმჯობესებები არ არის თანმიმდევრული, ეს დამაბნეველია მასწავლებლებისთვის. მნიშვნელოვანია ახსნა, თუ რატომ ხდება მტკიცებულებების შეგროვება საკლასო დონეზე და როგორ ეხმარება ეს მთელ სკოლას. აქვე გასათვალისწინებელია, რომ მონაცემები არ იქნას გამოყენებული მასწავლებლების დადანაშაულებისა და შეურაცხყოფისთვის. მტკიცებულებებზე ორიენტირებული სკოლის კულტურა ვერ ჩამოყალიბდება მონაცემთა მცოდნე და კვლევითი სკოლის ლიდერის გარეშე. ამიტომ სტრატეგიების მხარდაჭერის გადამწყვეტი მიზანია სკოლებში ლიდერების არსებობა.

პროგრამა რამდენიმე ეტაპად განხორციელდა:

• პირველ ეტაპზე სკოლებმა თავად გამოთქვეს ინიციატივა, ჩართულიყვნენ ახალ წამოწყებაში, შესაბამისად შეირჩა ხუთი საჯარო სკოლა;
• სკოლებმა შეადგინეს სამოქმედო გეგმა და აღნიშნეს, კონკრეტულად რის გაუმჯობესება სურდათ საგანმანათლებლო დაწესებულებაში;
• აღნიშნული გეგმები უნივერსიტეტის კონსულტანტებთან ერთად იქნა განხილული და გადაიხედა წარმოდგენილი მონაცემები. ზოგიერთი სკოლის შემთხვევაში მონაცემები შეგროვდა ცენტრალიზებული მასშტაბით (სახელმწიფო შეფასებები). აღსანიშნავია, რომ ამ აქტივობის შემდეგ სამმა სკოლამ შეცვალა სამოქმედო გეგმა. ცვლილების ძირითადი საფუძველი ის იყო, რომ სკოლებმა ვერ შეძლეს დასახელებული პრობლემის დამადასტურებელი მტკიცებულების წარმოდგენა, ამიტომ ჩაანაცვლეს ისეთი პრობლემით, რომლის ვალიდური მტკიცებულებაც არსებობდა;
• უნივერსიტეტის კონსულტანტები მხარდაჭერას უწევდნენ სკოლას ყველა ნაბიჯზე – მონაცემთა ანალიზისა და აქტივობების განხორციელების ეტაპებზე;
• საბოლოო ჯამში ყველა სკოლამ თავად შეადგინა და განახორციელა სამოქმედო კვლევა.

პროგრამის წარმატების მთავარი გასაღები იყო ადამიანური რესურსით სკოლების მხარდაჭერა. ისინი ეხმარებოდნენ სკოლის ადმინისტრაციას – პროექტში ჩართულ სკოლის წარმომადგენლებს ჰქონდათ ყოველთვიური სემინარები და კონსულტაციები. სემინარებზე განიხილებოდა როგორც სამოქმედო გეგმა, ასევე თეორიული და პრაქტიკული მასალები. უნივერსიტეტის გუნდმა ასევე უზრუნველყო პროექტში ჩართული სკოლების ქსელის შექმნა. ერთობლივი განხილვები და პრობლემის გადაჭრის სხვადასხვა გზის შესახებ მსჯელობა ეხმარებოდა სკოლებს საკუთარი საჭიროებების იდენტიფიცირებაშიც.

კვლევამ აჩვენა, რომ პროექტის დასრულების შემდეგ 20%-ით გაიზარდა იმ მასწავლებლების რაოდენობა, რომლებიც კოლეგებთან ერთად გეგმავდნენ თანამშრომლობით აქტივობებს, გაიზარდა სკოლის ადმინისტრაციის მიერ მტკიცებულებებზე მიღებული გადაწყვეტილებების რაოდენობა.

პროგრამის თეორიულ საფუძვლებსა და შედეგებზე დეტალურად მომდევნო სტატიებში ვისაუბრებთ.

პირველი ნაწილი

ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, დაწყებით საფეხურზე სწავლების ძირითადი მიზანია, მოსწავლეებში საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების მიმართ ინტერესის გამოწვევა და კვლევის უნარების განვითარება, რაც ავითარებს მათ სამყაროს აღქმასა და საზოგადოების, ბუნებისა და გარემოს მიმართ პასუხისმგებლობას (ესგ, 2018-2024). ასევე, მან საფუძველი უნდა განუმტკიცოს მოსწავლის შემდგომ ნაბიჯებს და განუვითაროს ცოდნის აღქმისა და გამოყენების შესაძლებლობა. ამ ეტაპზე განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს საგნების ინტეგრირებულ სწავლებას. საგანი „ბუნებისმეტყველება“ ინტეგრირებული საგანია და მრავალ დისციპლინას აერთიანებს. შესაბამისად, საგნის ბუნებიდან გამომდინარე, ის ხელს უწყობს მოსწავლეების მიერ სამყაროში მიმდინარე მოვლენებისა და პროცესების ერთიან ჭრილში განხილვას სხვადასხვა საგნობრივი პერსპექტივიდან, რაც აადვილებს ამა თუ იმ მოვლენის აღქმასა და გააზრებას.

სწავლების დაწყებით საფეხურზე, ასევე, მნიშვნელოვანი ამოცანაა კომუნიკაციის უნარის განვითარება, რაც მოიცავს ვერბალური ინსტრუმენტების – სიტყვების, სიტყვათა შეთანხმებებისა და წინადადებების გამოყენებას ფუნქციურ კონტექსტებში. მაგალითად, კვლევა-ძიების პროცესში მოსწავლეს უწევს ენობრივი კომპეტენციების გამოყენება და შესაბამისად, მსგავსი სტრატეგიებით პერმანენტული მუშაობის დროს ხდება ენობრივი უნარების განვითარებაც. აღნიშნულის მისაღწევად მნიშვნელოვანი მიდგომაა ენის სწავლება რომელიმე საგანთან ერთად, მაგალითად, ბუნებისმეტყველებისა და ინგლისური ენის ინტეგრირებულად სწავლება. სასწავლო პროცესის შინაარსობრივი ინტეგრირება მნიშვნელოვანია, რადგან ის ხელს უწყობს ღრმა და ფუნქციური ცოდნის ჩამოყალიბებას როგორც შინაარსობრივ კონტექსტში, ასევე, უცხო ენის შესწავლის თვალსაზრისით, რაც მოზარდს საშუალებას აძლევს, უცხო მოვლენები და პროცესები ნაცნობ კონტექსტად აქციოს.

მოცემულ სტატიაში აქცენტი კეთდება ბუნებისმეტყველებისა და ინგლისური ენის ინტეგრირებულად სწავლების პრაქტიკულ მაგალითებზე, რომლებმაც ეფექტური გავლენა მოახდინა დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებში წყალთან დაკავშირებული თემატიკის განხილვისას. ბუნებისმეტყველების გაკვეთილებზე ისინი სწავლობენ წყლის თვისებებსა და როლს გარემოში; ინგლისური ენის გაკვეთილებზე ისინი მუშაობენ იმ ლექსიკურ ერთეულებზე, რომლებიც ამავე თემასთან არის დაკავშირებული. ეს მიდგომა ეხმარება ბავშვებს, შეიძინონ ცოდნა ორივე საგანში და ამავდროულად განივითარონ უნარები, რომლებიც მათ ყოველდღიურ ცხოვრებაში გამოადგებათ.

საგულისხმოდ მნიშვნელოვანია, რომ ბუნებისმეტყველება არ ისწავლება თეორიულად, არამედ პრაქტიკული საქმიანობით, კვლევებითა და აღმოჩენებით. უნდა ითქვას, რომ მოსწავლე ახალ ფუნქციურ ცოდნას იძენს კეთების პროცესში – მოვლენის ვიზუალიზაციითა თუ მოდელირებით (Kapanadze et al., 2016). სასკოლო კურიკულუმი უნდა ეფუძნებოდეს კვლევაზე დაფუძნებულ სწავლებას და მოსწავლეებს უქმნიდეს შესაძლებლობას, თვითონ აღმოაჩინონ გარემოში მიმდინარე მოვლენები და პროცესები. მაგალითად, დაწყებით საფეხურზე ბუნებისმეტყველების სტანდარტის მიხედვით მუშავდება თემა „წყალი, როგორც გარემო“. აღნიშნული თემის ფარგლებში მოსწავლეებს აქვთ შესაძლებლობა, შეისწავლონ წყლის თვისებები, მისი ციკლი და გარემოსთან დაკავშირებული როლი. ისინი თვითონ იკვლევენ, როგორ იცვლება წყალი სხვადასხვა პირობებში, როგორ ცირკულირებს გარემოში და რამდენად მნიშვნელოვანია ის ცოცხალი ორგანიზმისთვის. პრაქტიკული კვლევითი აქტივობები მოსწავლეებს უბიძგებს, დასვან შეკითხვები და გააკეთონ აღმოჩენები. აღმოჩენების გაკეთება ეხმარება ბავშვებს, განივითარონ კრიტიკული და ანალიტიკური აზროვნება, რაც მათ დაეხმარება გარემოს უკეთ შეცნობასა და სამყაროსთან ჯანსაღი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებაში (Wood et al., 1976). კვლევითი აქტივობები მოსწავლეებს ასწავლის კვლევის პროცესს, რაც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ბუნებისმეტყველების საფუძვლების ათვისებაში. ინგლისური ენისა და ბუნებისმეტყველების სწავლების ინტეგრირებული მოდელის ფარგლებში ინგლისური ენის გაკვეთილებზე ინტეგრირებულად ხდება ბუნებისმეტყველების შინაარსის გადმოცემა და დამუშავება (Modebadze et al., 2024). მოსწავლეები მუშაობენ ისეთ ლექსიკურ ერთეულებზე, რომლებიც დაკავშირებულია წყლის თემასთან, მაგალითად, „water“, „ice“, „steam“, „river“, „rain“ და სხვა. ეს ლექსიკური ერთეულები მოსწავლეებისთვის უკვე ნაცნობია ბუნებისმეტყველების გაკვეთილებიდან, რაც მათ საშუალებას აძლევს უფრო მარტივად და ეფექტურად აითვისონ ინგლისური ენა. ინგლისური ენის გაკვეთილებზე ყურადღება ექცევა არა მხოლოდ ლექსიკურ ერთეულებს, არამედ კომუნიკაციის უნარების განვითარებასაც. მაგალითად, მოსწავლეებს ეძლევათ დავალება, რომ განიხილონ წყლის თვისებები და შეადარონ ისინი ერთმანეთს, ასევე შეადგინონ მარტივი დიალოგები და უპასუხონ შეკითხვებს. ამით ისინი ივითარებენ ზეპირ მეტყველებას და კვლევის უნარებს, რაც საწყის საფეხურზე მნიშვნელოვანია ენის სწავლისთვის (Williams, 1998). ბუნებისმეტყველების გაკვეთილებზე მოსწავლეები ასრულებენ ექსპერიმენტებს, რომლებიც მათ ეხმარება, გააცნობიერონ წყლის თვისებები, ხოლო ინგლისური ენის გაკვეთილებზე მუშაობენ ამავე ექსპერიმენტების ლექსიკურ ერთეულებზე და ინგლისურად აკეთებენ პრეზენტაციებს. ეს მიდგომა ხელს უწყობს ფუნქციური ცოდნის ჩამოყალიბებას და ენის შესწავლას პრაქტიკულ კონტექსტში.

შეფასება კეთდება როგორც ბუნებისმეტყველებაში, ისე ინგლისურ ენაში. ფასდება მოსწავლეთა კვლევითი უნარები, კომუნიკაცია და ლექსიკური ერთეულების ცოდნის გამოყენება. ამოცანები, რომლებიც მოსწავლეებს ეძლევათ, ორიენტირებულია არა მხოლოდ ცოდნის შემოწმებაზე, არამედ მათი უნარების განვითარებასა და შემოქმედებითი აზროვნების წახალისებაზე (Harlen, 2000).

გამოყენებული ლიტერატურა:

Harlen, W. (2000). The Teaching of Science in Primary Schools. London: David Fulton Publishers.

Kapanadze, M., Bagatrishvili, N. & Slovinsky E. (2016). Pupil Research Briefs – Implementation of the project Chain Reaction in Georgia. In: I. Eilks, S. Markic & B. Ralle (eds.), Science Education Research and Practical Work, Publisher: Aachen, Shaker, (pp. 71-80). https://portal.dnb.de/opac.htm?method=simpleS earch&cqlMode=true&query=idn%3D11131175 24 http://www.idn.unibremen.de/chemiedidaktik/symp2016/index.htm l / https://bit.ly/46yd0Ds

Modebadze N., Bagatrishvili N. & Mikeladze T. (2024). Bridging Language Gaps in Science Education. Chemistry in Action! #124 Spring file:///C:/Users/user/Downloads/CinA124Spring2024_Web1.pdf

Wood, D., Bruner, J. S., & Ross, G. (1976). The Role of Tutoring in Problem Solving. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 17(2), 89-100.

Williams, M. (1998). Language Learning in Primary Schools: The Integration of Content and Language. Oxford University Press.

ეროვნული სასწავლო გეგმა 2018-2024, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო

ამ წერილის დაწერისკენ ქრისტინე სურგულაძის სტატიამ მიბიძგა. ვიგრძენი, რომ სათქმელი მეც მქონდა დაგროვილი და კარგი იქნებოდა, გამეზიარებინა კოლეგებისთვის, რომლებსაც მსგავსი გამოცდილება ჰქონიათ ან მომავალში ექნებათ.

სამწუხაროდ, სხვადასხვა მიზეზით, ხდება ხოლმე ისე, რომ კლასს დამრიგებელი ეცვლება. ეს შეიძლება სულაც არ იყოს მასწავლებლის ნებაზე დამოკიდებული და ყველაზე მტკივნეული კითხვა, რომელმაც შეიძლება მასწავლებლის მიმართ გაიჟღეროს, რომელსაც კლასის დატოვება არ უნდოდა, ასე ჟღერს: ,,არ შეიძლებოდა თქვენ დარჩენილიყავით?“. პასუხის არსებობის შემთხვევაშიც კი მასწავლებელი ამ კითხვაზე არ და ვერ უპასუხებს ბევრი მიზეზის გამო.

თემას რომ დავუბრუნდე, აუცილებლად უნდა ვთქვა ორიოდე წინადადება იმ საკითხზე, თუ რაოდენ მნიშვნელოვანია დამრიგებლის როლი სადამრიგებლო კლასისთვის. დამრიგებელი ის ადამიანია, რომელსაც მოსწავლეების შინაგანი სამყაროს წაკითხვა შეუძლია. იცის მათი ყველა ჩრდილიანი თუ მზიანი მხარე და ისიც იცის, როგორ და როდის ამოუდგეს გვერდში მას. ზრუნავს მის არამარტო აკადემიური ნაწილის გაუმჯობესებაზე, არამედ სოციალიზაციაზეც. განსაკუთრებული დამოკიდებულება დამრიგებლის მიმართ დაწყებითი კლასის მოსწავლეებს უჩნდებათ, რადგან მათთვის დამრიგებელი მეორე დედად იქცევა. ეს ბუნებრივია, ვინაიდან გრძნობენ იმ სითბოს, სიყვარულს, რომელიც უმნიშვნელოვანესია პატარებისთვის. მასწავლებელსაც უყვარდება მოსწავლე და მისთვის მნიშვნელოვან ადამიანად იქცევა. ეს ურთიერთობა ორმხრივია და სწორედ ამ ორმხრივი ურთიერთობის შედეგად ყალიბდება ჯანსაღი დამოკიდებულებები. როცა მთელი წლის განმავლობაში მასწავლებელს მოსწავლის მაჯაზე უდევს ხელი და მის პულს გრძნობს, მუდმივ კომუნიკაციაშია მშობელთან და ერთობლივად ეძებენ გამოსავალსა თუ უკეთეს გზას, აუცილებლად კომფორტულ და სასიამოვნო ურთიერთობებში გადაიზრდება ეს ყველაფერი, რაც მოსწავლის წარმატებას განაპირობებს. ჩვენ კარგად ვიცით, რომ აკადემიური თუ სოციალური პროგრესი უფრო თვალსაჩინოა იმ მოსწავლესთან, რომლის მშობელიც მასწავლებელთან თანამშრომლობს. ამიტომ მოსწავლის, მასწავლებლისა და მშობლის როლის უმნიშვნელოვანესია. თუმცა, ზოგჯერ ცვლილებები ხდება და კლასს ეცვლება დამრიგებელი. ასეთ გადაწყვეტილებამდე აუცილებლად უნდა იყოს გათვალისწინებული მოსწავლეთა ინტერესები, მათი ფსიქოლოგიური მდგომარეობა, განწყობა და ნაკლებ საზიანო და ტრავმირებული გადაწყვეტილებები უნდა იქნეს მიღებული. სასკოლო გარემოში, არაერთხელ გვქონია ამის გამოცდილება, როდესაც მოსწავლეებს ენატრებათ, ვერ ივიწყებენ და მუდმივად გრძნობენ წინა მასწავლებელთან მიჯაჭვულობას. როგორ შეიძლება მოსწავლეებს შევუმსუბუქოთ მასწავლებლის გამოცვლის პროცესი? პირველ რიგში ალბათ მნიშვნელოვანია, ამისათვის შევამზადოთ თავად ბავშვები. ავუხსნათ, რომ გარკვეული მიზეზების გამო, მათ ახალი მასწავლებელი ეყოლებათ, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ძველ მასწავლებელთან ურთიერთობას ვეღარ გააგრძელებენ. არანაკლებ მნიშვნელოვანია ახალი მასწავლებლისა და ძველი მასწავლებლის თანამშრომლობა, რისთვისაც ორივე მხარე უნდა იყოს მზად. მასწავლებელი, რომელიც კლასს გადაიბარებს, ურთიერთობის დაწყებამდე ყველა ინფორმაცია უნდა მიიღოს კლასის შესახებ. თითოეული მოსწავლის საჭიროებები, ინტერესები გამოჰკითხოს დამრიგებელს. ეს მას გაუადვილებს დიფერენცირებულად მიუდგეს თითოეულ მოსწავლეს, რადგან შემდეგში ადგილი არ ჰქონდეს რაიმე სახის გართულებას ან დაგვიანებულ ქმედებას. ახალმა დამრიგებელმა უნდა იცოდეს, რა მოსწონთ მოსწავლეებს, როგორ ატარებენ თავისუფალ დროს. მნიშვნელოვანია ურთიერთობებისა და გამოცდილების გაზიარება მშობლებთან, კლასის მართვასთან და ყველა იმ დეტალთან დაკავშირებით, რომლებიც მასწავლებელს დაეხმარება, მაქსიმალურად ბუნებრივად გააგრძელოს დამრიგებლობა ახალ კლასში. ახალ დამრიგებელს უნდა ჰქონდეს მიმღებლობა და სურვილი, რომ ითანამშრომლოს კლასის ძველ დამრიგებელთან. მოსწავლეებს ძალიან გაუადვილდებათ ახალი მასწავლებლის მიღება, თუ იგრძნობენ, რომ მასწავლებლებს ერთმანეთის მიმართ მეგობრული და თბილი ურთიერთობა აქვთ. სასურველია, ხშირად ხედავდნენ მათ ერთად, საინტერესო იქნება ერთობლივი აქტივობის დაგეგმვა და განხორციელება. ასე მოსწავლეები ადაპტაციის პროცესს მაქსიმალურად უმტკივნეულოდ გაივლიან.

ცხადია, პირველი მასწავლებელი ყოველთვის განსხვავებულად ამახსოვრდებათ და უყვარდებათ მოსწავლეებს, თუმცა ბავშვები ყველაზე გულწრფელი შემფასებლები არიან და როდესაც მათდამი წრფელ სიყვარულს ვინმე გამოხატავს, მისი მიღება და აღიარება ძალიან უადვილდებათ. მთავარია, ახალმა მასწავლებელმა გამოიჩინოს მონდომება, მოთმინება და მიმღებლობა. პატივისცემა და სიყვარული ხომ დამსახურებულად მოდის.

ერთი ძალიან დიდი, ძალიან ძველი და კარგი ქართული წიგნის პერსონაჟი, დიდი ქართველი გრიგოლ ხანძთელი, სანამ საკუთარ მონასტერს დააარსებდა, ოპიზაში გამოცდილ მამებთან ცხოვრობდა ორი წელი და პარალელურად ხშირად გადიოდა უდაბნოში, რათა განდეგილი ბერებისგან სხვადასხვა სათნოება აეთვისებინა, ესწავლა… როცა მონასტერი ააშენა, კონსტანტინოპოლში გაემგზავრა და იქაურ სასულიერო პირთა ცხოვრების წესებს გაეცნო, პარალელურად კი იერუსალიმში მიმავალ მეგობარს საბაწმინდის მონასტრის წეს-განგების ჩამოტანა სთხოვა, რათა ყველა ეს ცოდნა, ინფორმაცია გამოეყენებინა და საკუთარი საძმოსთვის იდეალური, ქართულ სინამდვილეზე ადაპტირებული სამონასტრო კანონები შეეთავაზებინა… ასე იყო მეცხრე საუკუნის საქართველოში…

ბევრს ვსაუბრობთ იმაზე, რომ ცოდნისა და გამოცდილების გაზიარება ძალიან მნიშვნელოვანია, თუნდაც იმიტომ, რომ… და აქ უამრავი მიზეზი შეიძლება ჩამოვთვალოთ. იმ უნარ-ჩვევების გარდა, რომლებიც ინსტინქტურად ან გენეტიკურად გვეძლევა, ყველა სხვა ჩვევას დასწავლა სჭირდება. დასწავლა კი ცოდნის გაზიარების გარეშე ძალიან რთულია, ხშირ შემთხვევაში – შეუძლებელიც კი.

გამოცდილების გაზიარება ბევრი მიზეზითაა ღირებული: პირადი ისტორიების თხრობით ადამიანები ერთმანეთს უახლოვდებიან, ერთმანეთის ნდობას მოიპოვებენ, ცოდნასა და გამოცდილებას იძენენ… გამოცდილების გაზიარება სხვისი წარმატებისა და შეცდომის მაგალითებს გაწვდის, კრიტიკულ აზროვნებას გაჩვევს, გხდის უფრო გულახდილს; გეხმარება, გააგებინო სხვებს და გაიგო სხვების… სკოლაში გუნდურ მუშაობას გაჩვევს, ძალიან ეფექტურია სხვადასხვა პროექტსა თუ აქტივობაში. რაც მთავარია, თანამოაზრეების პოვნის საშუალებას გვაძლევს, პიროვნულ ზრდაში გეხმარება…

ასეთი გამოცდილების გაზიარების ძალიან კარგი მაგალითია სხვადასხვა სასწავლო პროექტით გამგზავრება უცხო ქვეყანაში. საბედნიეროდ, ბევრია ისეთი ადამიანი, რომლებმაც მსგავსი პროგრამა სასწავლო პროექტის დაფინანსების ფარგლებში გაიარა ჩვენი მეგობარი ქვეყნების დახმარებით. ამ ადამიანებმა მიიღეს ცოდნა, გამოცდილება, და მას საკუთარ თავს, საკუთარ ქვეყანას მოახმარენ. მსგავსი პროექტები მასწავლებლებისთვისაც ხორციელდება, და ისინიც ამ კამპანიების ფარგლებში მრავალფეროვან გამოცდილებას იძენენ. იძენენ და უზიარებენ გარშემომყოფებს, ნერგავენ საკუთარ საგაკვეთილო პრაქტიკაში. ნათქვამია, ასჯერ გაგონილს ერთხელ ნანახი სჯობიაო. ისინიც ნახულობენ, ეცნობიან და გვიზიარებენ.

მსგავს პროექტებს აფინანსებს სხვადასხვა ქვეყანა თუ ორგანიზაცია: აშშ-ის საელჩო საქართველოში, ევროკავშირი… მიღებული ცოდნის გამოყენება ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში უკვე ჩვენს განათლების სისტემას ეხმარება განვითარებაში. და თუ როგორ, ამის შესახებ თავად მასწავლებლების შეფასება ძალიან მნიშვნელოვანია: ნანა მარღანია, სსიპ-ვარციხის საჯარო სკოლის სამოქალაქო განათლების მასწავლებელი, სხვადასხვა საერთაშორისო პროგრამის მონაწილე Erasmus+-ის დაფინანსებით: „პროექტების ფარგლებში ევროპულმა სკოლებმა გაგვიზიარეს გამოცდილება ადგილობრივი თვითმმართველობისა და სკოლების თანამშრომლობის პრინციპებზე, არაფორმალური განათლების მიმართულებით სწავლების მეთოდებსა და მიდგომებზე… ეს დამეხმარა, გამეძლიერებინა ჩემი სკოლა არაფორმალური განათლების მიმართულებით, გამეძლიერებინა თანამშრომლობა სკოლას, ადგილობრივ თვითმმართველობასა და ბიზნესსექტორს შორის და, შესაბამისად, სკოლა გახდა ლიდერი რეგიონში“.

ამ გამოცდილების გაზიარება დაგვეხმარა, გაგვეაზრებინა, როგორ არის შესაძლებელი ფორმალურ განათლებაში არაფორმალური მიდგომების ინტეგრირება, კლუბების გაძლიერება და სათემო პროექტების განხორციელება ადგილობრივ თვითმმართველობასთან თანამშრომლობით. ამ ყველაფერს ნამდვილად შეუძლია არსებული რეალობის უკეთესობისკენ შეცვლა.

გარდა ამისა, ყოველი წლის ბოლოს, ახალგაზრდა მკვლევართა კლუბის წევრები პარტნიორი ქვეყნებიდან კოპერნიკის სამეცნიერო ცენტრში საერთაშორისო ფორუმზე იკრიბებიან. ფორუმი არის საშუალება წლის განმავლობაში ჩატარებული საქმიანობის შეჯამების, გამოცდილების გაზიარებისა და უამრავი ახალი ინფორმაციის მიღების. რაც მთავარია, ახალი ხალხის გაცნობისა და მათთან ერთად სამომავლო პროექტების დაგეგმვის. ილიაუნი, როგორც ცენტრის პარტნიორი და ახალგაზრდა მკვლევართა კლუბების ქსელის ხელმძღვანელი საქართველოში, კლუბის წევრ მასწავლებლებთან/კოორდინატორებთან ერთად ჩართულია ამ ღონისძიებაში და ყოველ წელს მიწვეულია ვარშავაში (პოლონეთი).

2023 წლის 23-26 ნოემბერს სასწავლო ვიზიტით კოპერნიკის სამეცნიერო ცენტრში გაემგზავრა სსიპ ილია ჭავჭავაძის სახელობის ქალაქ საჩხერის N2 საჯარო სკოლის საბუნებისმეტყველო მეცნიერების კათედრის ორი მასწავლებელი: ელისო აბრამიშვილი და ინგა მოსიაშვილი. როგორც თავად ამბობენ, ფორუმმა მათ მისცა შესაძლებლობა, გაეზიარებინათ თავიანთი პრაქტიკული კვლევები სხვა მასწავლებლებთან, მოესმინათ კოლეგების ინოვაციური იდეები და დაენახათ, როგორ იყენებენ სხვადასხვა ქვეყანაში სწავლების თანამედროვე მეთოდებსა და საშუალებებს. „ამ გამოცდილებამ, გარდა პროფესიული ცოდნის გაღრმავებისა, ახალი ხედვაც მოგვცა, თუ როგორ შეიძლება განვავითაროთ სასწავლო პროცესში კვლევითი აქტივობები, რომლებიც მოსწავლეებს არამხოლოდ ცოდნას აძლევს, არამედ უვითარებს კრიტიკულ აზროვნებასა და კვლევით უნარებს“ (ინგა მოსიაშვილი).

ნინო შუხოშვილი, ააიპ საქართველოს საპატრიარქოს წმინდა ილია მართლის სახელობის ყვარლის გიმნაზია: „მიღებულმა საერთაშორისო გამოცდილებამ (საგანმანათლებლო ტრენინგ კურსი პროექტისათვის Events for Future მდგრადი ღონისძიებების დაგეგმვა და მართვა. დორტმუნდის საგანმანათლებლო ცენტრი; Erasmus+ პროგრამები: ტრენინგ კურსი „Outdoors and Digital Tools in Youth Work“ – ციფრული ტექნოლოგიებისა და გარე აქტივობების დაგეგმვა და განხორციელება, კუუსამო, ფინეთი; სასწავლო მობილობის პროექტი „RESTART THE GAME“ – თამაშების გამოყენება სასწავლო პროცესში, პიარნუ, ესტონეთი; ტრენინგკურსი „AD VENTYURE“ – სოციალური მეწარმეობა) უდიდესი გავლენა მოახდინა ჩემს პროფესიულ და პიროვნულ განვითარებაზე. აქტიურად დავნერგე პედაგოგიურ პრაქტიკაში მეთოდები, რომელთა გამოყენებამ სასწავლო პროცესი ბევრად საინტერესო, ხალისიანი, შედეგიანი გახადა“.

ნათია ნარსავიძე, სსიპ ქ. დმანისის N3 საჯარო სკოლის ინგლისური ენის მასწავლებელი: „2023 წელს ვიმყოფებოდი პოლონეთში eTwinning-ის მიერ ორგანიზებულ სემინარზე, რომელიც შეეხებოდა mindfulness-ისა და იოგის გამოყენებას საგაკვეთილო პროცესში. სემინარი საკმაოდ ნაყოფიერი აღმოჩნდა ჩემთვის, გავიაზრე, რომ თუ მოსწავლე ჰარმონიაში არ არის საკუთარ თავთან, ძალიან უჭირს კონცენტრირება. მას შემდეგ აქტიურად ვიყენებ 5-წუთიან შესვენებებს გაკვეთილებზე mindfulness-ის მარტივი აქტივობებისა და იოგას ვარჯიშებისთვის, რაც მოსწავლეებს ძალიან მოსწონთ. მკვეთრად გაიზარდა მათი სწავლის მოტივაცია, ერთმანეთის მიმართ უფრო კეთილგანწყობილნი გახდნენ, შფოთვაც მოეხსნათ და აკეთებენ იმდენს, რამდენიც შეუძლიათ. ეს აკადემიურ შედეგებზეც აისახა“.

ანა კინწურაშვილი, სკოლა „ქორალის“ მათემატიკის მასწავლებელი: „საგაკვეთილო პროცესსა თუ საკლუბო საქმიანობაში მრავალფეროვანი აქტივობების წყალობით მოსწავლეების დამოკიდებულება ჩემი საგნის, მათემატიკის, მიმართ შეიცვალა, ინტერესი და მოტივაცია გაიზარდა. ძნელია, როდესაც ბავშვები ვერ იგებენ კონკრეტული მასალის სწავლის საჭიროებას, ვერ აკავშირებენ მიღებულ ცოდნას რეალურ ყოფასთან, და პირიქით, პრაქტიკული მაგალითების თეორიულ ახსნას ვერ პოულობენ. გამოსავალი ორ რამეშია: მუდმივად ვიზრუნოთ პროფესიულ განვითარებაზე და გამოცდილება ერთმანეთს გავუზიაროთ. ვფიქრობ, ჩემს საქმიანობაში ერთ-ერთი გარდამტეხი მოვლენა ფინეთში ტრენინგ კურსის გავლა აღმოჩნდა, რომელმაც საშუალება მომცა, კლუბების საქმიანობა მეტად მიზანმიმართული, ინოვაციური და სინთეზური გამეხადა, ხოლო ფორმალურ განათლებაში არაფორმალური განათლების ელემენტები დამენერგა. აღნიშნული გამოცდილება 2022 წელს ერასმუს+ პროგრამის ფარგლებში მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს ჟიურის წევრის, პავლე თვალიაშვილის მხარდაჭერით მივიღე. კიდევ ერთხელ მადლობას ვუხდი ორგანიზაცია „სიქას“. მიღებული ცოდნა და გამოცდილება უკანასკნელი 2 წლის განმავლობაში კონფერენციებსა და ტრენინგებზე 400-ზე მეტ მასწავლებელს ბანაკებსა და სხვადასხვა აქტივობაში 1000-ზე მეტ მოსწავლეს პირადად გავუზიარე“.

ჩვენ ვსწავლობთ სხვებისგან, ვიღებთ ემოციურ მხარდაჭერას, ვივითარებთ სხვადასხვა უნარს, ვქმნით პოზიტიურ სასწავლო გარემოს, ვსწავლობთ თანამშრომლობას, გუნდურად მუშაობას…

რატომ ვსაუბრობ ამ ყველაფერზე? დღეს, კომუნიკაციის ეპოქაში, როგორც არასდროს, ისე გვჭირდება ახალი გამოცდილების მიღება, ახალი სივრცეების გაცნობა, ათვისება, შეცნობა, გამოგონილი ველოსიპედის თავიდან არგამოგონება, დროის, ენერგიის დაზოგვა, სწავლა და სწავლება. ეს გაცილებით მარტივია მაშინ, როცა სხვებს ვუსმენთ, როცა არ ვიკეტებით, როცა სხვების მიღება და მათი ამბების გაზიარება შეგვიძლია.

გაცვლით პროგრამებში მონაწილეობა ყველა მსურველისთვის შესაძლებელია. მთავარია მონდომება, განვითარების სურვილი და…

ეს სტატია „გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრების“ ერთი ეპიზოდით დავიწყე. ჰოდა, ყველაფერი ახალი კარგად დავიწყებული ძველია.