ყოველი თაობა, რომელიც მეტ-ნაკლებად ერთსა და იმავე დროს გადადის ცხოვრების ახალ ეტაპზე, არის ახალი ძალა, რომელიც ქმნის ისტორიას.

ყველა თაობა მოიცავს უამრავ უნიკალურ ინდივიდს საკუთარი მოსაზრებებით, ღირებულებებით, ქცევითა და მომავლის გეგმებით.

დღეს შრომითი ბაზარი შედგება ოთხი თაობისგან: ბეიბი-ბუმერები, რომლებიც 1946-დან 1963 წლამდე დაიბადნენ, X თაობა, დაბადებული 1964-დან 1980 წლამდე, Y თაობა ანუ მილენიალები, 1981-დან 1996 წლამდე დაბადებულები, და 1997 წლიდან 2012 წლამდე დაბადებული Z თაობა (იგივე Generation Z). Gen Z თანამედროვე სამუშაო ძალის ყველაზე ახალგაზრდა რგოლია და როგორც ყველა სხვა თაობას, მასაც აქვს წინასგან განმასხვავებელი თვისებები. ამის შემდგომ თაობას ჯერ შრომით ასაკამდე არ მიუღწევია, ამიტომ ძირითადი აქცენტი Z თაობაზე დაისმის. ვინ არიან პოსტმილენიალები, რა სურთ, რით განსხვავდებიან მშობლებისგან და რით არიან წინა თაობაზე უკეთესები?

დღეს მსოფლიოში Z თაობის წარმომადგენელი ყველაზე მეტია, თუმცა საქართველოში ეს თაობა ყველაზე მცირერიცხოვანია. 1997-2012 წლები საქართველოში რთული პერიოდი იყო, ამიტომ ძალიან ბევრი Z თაობის წარმომადგენელი არ დაიბადა.

Gen Z მეორე ყველაზე ახალგაზრდა თაობაა ალფას შემდეგ. მისი იდენტობა ჩამოყალიბდა ციფრული ეპოქის, კლიმატის ცვლილების, ეკონომიკური კრიზისისა და COVID-19-ის პერიოდში. მის წარმომადგენლებს „ციფრულ აბორიგენებს“ უწოდებენ, რადგან Gen Z უკვე ინტერნეტის ეპოქაში გაიზარდა. ყველაზე ხანდაზმულებს უკვე აქვთ სამუშაო და იპოთეკა, ხოლო ყველაზე ახალგაზრდები ჯერ კიდევ თინეიჯერები არიან. გლობალურად, Gen Z სწრაფად იზრდება.

World Data lab-ის, Nielsen-ისა და GfK-ის ანგარიშის მიხედვით, Z თაობა იქნება ისტორიაში მომხმარებელთა ყველაზე დიდი, მდიდარი და მრავალრიცხოვანი თაობა. მიუხედავად იმისა, რომ სიმდიდრის დაგროვების სურვილი თაობიდან თაობამდე მცირდება, საშუალო Gen Z იქნება უფრო მდიდარი, ვიდრე ცხოვრების იმავე ეტაპზე იყო საშუალო მილენიალი, – ნათქვამია მოხსენებაში. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია Gen Z-ის რიცხოვნობა. მეცნიერთა პროგნოზით, მოსახლეობის ზრდის ტემპი მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში შენელდება, მოსალოდნელია, რომ Gen Z იქნება ბოლო და ერთადერთი თაობა, რომელიც მიაღწევს 2 მილიარდ ადამიანს იმ განვითარებად და საშუალო შემოსავლის მქონე ქვეყნებში, რომლებმაც შეინარჩუნეს მოსახლეობის რაოდენობის ზრდის ტემპი.

2024 წლის მოხსენებაში ნათქვამია, რომ Gen Z შეადგენდა მსოფლიოს მოსახლეობის თითქმის მეოთხედს – უფრო მეტს, ვიდრე ნებისმიერი სხვა თაობა – და, იმავდროულად, გლობალური სამომხმარებლო დანახარჯების 17% მათ წილად მოდის. 2030 წელს Gen Z კვლავ იქნება მსოფლიოში ყველაზე დიდი თაობა. ამ დროისთვის მისი დანახარჯი 19%-მდე გაიზრდება.

World Data lab-ის, Nielsen-ისა და GfK-ის ანგარიშში ნათქვამია, რომ 2030 წლისთვის Gen Z იქნება ყველაზე მხარჯველი თაობა სუბსაჰარული აფრიკის, ინდოეთისა და პაკისტანის დიდ ნაწილში, ასევე ინდონეზიაში, ფილიპინებში, მექსიკასა და პერუში. იმავდროულად, ათწლეულების განმავლობაში დარჩება ყველაზე დიდ მხარჯველად ჩინეთში, რუსეთში, ჩრდილოეთ აფრიკასა და ახლო აღმოსავლეთში, სამხრეთ აფრიკაში, ავსტრალიაში, ახალ ზელანდიასა და ჩილეში.

ექვსი წლის შემდეგ Gen Z კვლავ იქნება პასუხისმგებელი სამომხმარებლო ხარჯების დიდ ნაწილზე ევროპის ზოგ ქვეყანაში, შეერთებულ შტატებსა და კანადაში, ბრაზილიაში, კოლუმბიაში, ტაილანდსა და სამხრეთ კორეაში. საფრანგეთი და იაპონია იმ მცირერიცხოვან ქვეყნებს შორის არიან, სადაც ბეიბი-ბუმერების თაობა დაიკავებს სამომხმარებლო ხარჯების უდიდეს წილს.

Gen Z უკვე არის ძალა, რომელიც ბაზარზე ანგარიშგასაწევია. გარდა ამისა, ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ ზოგიერთი პოპულარული სტერეოტიპის საპირისპიროდ, მილენიალები და Z თაობა არ არიან უარეს მდგომარეობაში, ვიდრე მათი მშობლები, თუმცა პროგრესი ერთი თაობიდან მეორეზე სიმდიდრისა და ხარჯვის უნარის თვალსაზრისით შენელდა.

2024 წელს თაობა Z-ის ხარჯები გაუტოლდა ათასწლეულების ხარჯებს სუბსაჰარულ აფრიკაში (დაახლოებით 30%), მაშინ როდესაც უკვე მიაღწია 23%-ს ჩრდილოეთ აფრიკასა და ახლო აღმოსავლეთში და 20.6%-ს ლათინურ ამერიკასა და კარიბის ზღვის აუზში. აზიის წყნარი ოკეანის Gen Z-ის ხარჯები 19,3%-ით ჩამორჩება.

მოსალოდნელია, რომ Gen Z უფრო მეტს დახარჯავს განათლებაზე, ალკოჰოლზე, ტანსაცმელსა და ტრანსპორტირებაზე უახლოესი 10 წლის განმავლობაში, მაშინ როდესაც ჯანმრთელობის ხარჯები მათთვის ჯერ კიდევ არ იქნება პრიორიტეტული.

თაობების დანახარჯები ქვეყნების მიხედვით 2030 წლისთვის

მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს არსებითი განსხვავებები უშუალოდ თაობა Z-ის ქვეჯგუფებს შორის, რამდენიმე მახასიათებელი მათთვის საერთოა:

• ისინი უფრო პრაგმატულები და იდეალისტები არიან, ზრუნავენ მომავალზე, კერძოდ, პირად კარიერაზე.
• ისინი უფრო მეტად მიეკუთვნებიან ინკლუზიურ, მხარდამჭერ საზოგადოებას.
• არიან ინდივიდუალისტები, პიროვნული გამოხატვის უფრო ძლიერი გრძნობით.
• პოლიტიკურად და სოციალურად აქტიურები არიან და ემხრობიან იმას, რისიც სწამთ.
• ისინი ბუნებრიობისა და გულწრფელობისკენ მიისწრაფვიან.
• Gen Z-ის უფრო აქტიური საზოგადოებრივი ცხოვრება აქვს და სოციალური პრობლემების მიმართ გულგრილი არ არის. მოზარდები მზად არიან, აქციებზე საკუთარი უფლებები დაიცვან და სკოლის პროფკავშირებს ქმნიან. Gen Z-ის აინტერესებს ეკონომიკური პროცესები და ადამიანის გავლენა გარემოზე.
• პოსტმილენიალებს ნაკლებად აქვთ ინტერესი ალკოჰოლის, ნარკოტიკებისა და სხვა აკრძალული ნივთიერებების მიმართ. როგორც ჩანს, მათ უბრალოდ არ სჭირდებათ, რადგან უფრო მნიშვნელოვანისა და სასარგებლოს გაკეთება შეუძლიათ.
• ისინი საკუთარ გზას ირჩევენ და წინა თაობის შეცდომებზე სწავლა არ სურთ.

Gen Z ასევე ცნობილია თავისი იდეალიზმით.

Gen Z-ს სჯერა, რომ მოვალეა, თავისი წვლილი შეიტანოს კლიმატის ცვლილების შეჩერებასა და მსოფლიოში თანასწორობის დამყარებაში. ამ თაობის მრავალი წარმომადგენელი სოციალურ აქტივობასა და მოხალისეობრივ საქმიანობაშია ჩართული. ნებისმიერი სხვა თაობისგან განსხვავებით, Gen Z ერთობლივად ითხოვს ანგარიშვალდებულებას, უფრო მეტი შესაძლებლობების შექმნას ნაკლებად წარმოდგენილი ადამიანებისთვის და მდგრად მწვანე პრაქტიკას.

Z თაობის დევიზია თავისუფლება. არცერთი წინა თაობა ისე ძლიერად არ აფასებს თავისუფლებას, როგორც Gen Z.

ეს თაობა უბრალოდ მატერიალური კეთილდღეობისკენ კი არ მიისწრაფვის, არამედ სამყაროს უკეთესობისკენ შეცვლა სურს.

გამოყენებული ინტერნეტგვერდები:

https://www.mckinsey.com/featured-insights/mckinsey-explainers/what-is-gen-z

https://www.statista.com/chart/33304/generation-contributing-highest-share-of-consumer-class-spending/

https://tv9news.ge/ka/akhali-ambebi/sazogadoeba/article/43662-ras-nishnavs-en-mileniali-en-lpha-thaobatha-cvla

https://flowmaster.online/blog/post/taoba-z-vin-aris-da-ratom-unda-mainteresebdes

წინამდებარე წერილში განხილულია თემატური პოსტერების გამოყენება ფონოლოგიური უნარების განვითარების მიზნით და წარმოდგენილია პირველკლასელებისთვის განკუთვნილი საგაკვეთილო სცენარი.

სანამ კონკრეტული თემატური პოსტერის მიხედვით დაწერილ საგაკვეთილო სცენარს განვიხილავთ, გავიხსენოთ ფონოლოგიური უნარების როლი და მნიშვნელობა სკოლაში ახლად შესული მოსწავლეებისთვის. ამის შესახებ დაწვრილებით საუბარია სხვა წერილში: https://rb.gy/6kbrp5 თუმცა, მოკლედ აღვნიშნოთ რამდენიმე პოსტულატი:

• ფონოლოგიური კომპეტენცია არის მოსწავლის უნარების ერთობლიობა, რომლებიც მას შეაძლებინებს, წარმოთქმულ (ზეპირ) სიტყვაში გამოყოს მარცვლები და ბგერები;
• ფონოლოგიურ კომპეტენციას მოსწავლე იყენებს საყრდენად კითხვისა და წერის პროცესში;
• ფონოლოგიური კომპეტენცია უნდა ჩამოყალიბდეს თანმიმდევრულად მოსწავლისთვის სახალისო და საინტერესო კონტექსტებში.

სწორედ ასეთი საინტერესო კონტექსტის შესაქმნელად შეიძლება გამოვიყენოთ თემატური პოსტერები, რომლებზე დაყრდნობითაც მოსწავლეებს ვავარჯიშებთ წარმოთქმული სიტყვების დამარცვლაში (ბგერა-ბგერა დაშლაში), მარცვალთა (ბგერათა) რაოდენობის ამოცნობაში, პირველი/მეორე/ბოლო მარცვლის (ბგერის) იდენტიფიცირებაში, ცალ-ცალკე წარმოთქმულ მარცვალთა (ბგერათა) სიტყვად გამთლიანებაში, პირველი მარცვლის (ბგერის) მიხედვით სიტყვის მიხვედრაში და სხვა. თუკი მოსწავლისთვის ქართული მშობლიური ენა არაა, მაშინ პოსტერები ამავდროულად შეუცვლელ დახმარებას გაგვიწევს ლექსიკური მარაგის გამდიდრებაშიც.

შესაბამისად, ადვილი მისახვედრია, რომ ქვემოთ წარმოდგენილ საგაკვეთილო სცენარში განსხვავებული იქნება სასწავლო ამოცანები, იმ შემთხვევაში, თუკი მას ქართულის, როგორც მშობლიური ენის გაკვეთილებზე გამოვიყენებთ.

პოსტერი დამზადებულია მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის მიერ.

გაკვეთილის/გაკვეთილების მიზანი: ლექსიკური მარაგის (ოჯახის წევრები) გამდიდრება და ფონოლოგიური უნარის (სიტყვების დამარცვლა) გამომუშავება

მოსწავლეები შეძლებენ პოსტერზე ასახული საგნების (ოჯახის წევრები) აღმნიშვნელი ლექსიკური ერთეულების დასახელებასა და მათ დაჯგუფებას შეთავაზებული ნიშნის (ერთმარცვლიანი, ორმარცვლიანი, სამმარცვლიანი) მიხედვით.

მოსწავლეთა პროფილი და მათი წინარე ცოდნა: არაქართულენოვანის სკოლის პირველკლასელები, რომლებსაც შეუძლიათ საკლასო გარემოსთან დაკავშირებული ლექსიკური ერთეულების (დაფა, მაგიდა, მოსწავლე, მასწავლებელი…) დასახელება და დამარცვლა. (ამით მივანიშნებთ, რომ გარკვეული გამოცდილება მოსწავლეებს უკვე აქვთ და რომელიმე კონკრეტული თემის ფარგლებში — ამ შემთხვევაში სასკოლო გარემო — ბავშვები გავარჯიშებულები არიან სიტყვების დამარცვლაშიც)

სასწავლო პერიოდი: დაახლოებით, სწავლის დაწყებიდან ერთი თვემდე პერიოდი

სასწავლო რესურსები: თემატური პოსტერი „ოჯახი”, მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით ნახევრად გაჭრილი ნახატებიანი დიდი ბარათები, ნახატებიანი პატარა ბარათები, სამუშაო ფურცლები მოსწავლეთა მცირე ჯგუფებისთვის, განმავითარებელი შეფასების რუბრიკა

გაკვეთილის ქარგა:

• პოსტერის დემონსტრირება და საგნების იდენტიფიცირება
• საგნების დასახელებაში ვარჯიში (სრული ფიზიკური რეაქცია)
• საგნების დასახელებაში მოსწავლეთა ჩართვა
• სიტყვების დემონსტრირება დამარცვლით
• სიტყვების (სიტყვის ბარათების) გადაჯგუფება მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით ჯგუფებში და პრეზენტაცია.

აქტივობა 1. პოსტერის დემონსტრირება და საგნების იდენტიფიცირება

მასწავლებელი მოსწავლეებს აჩვენებს პოსტერს და წარმართავს ინტერაქციის მოდელირებას ოჯახის წევრების შესახებ. სვამს შეკითხვას, უპასუხებს და ხელს ადებს დასახელებულ საგანზე.

— ეს ვინ არის? ეს არის დედა. ეს ვინ არის? ეს არის მამა. დედა, მამა. გაიმეორეთ ჩემთან ერთად: დედა, მამა.

მასწავლებელი ხელს ადებს საგანს (პირველ ეტაპზე დედისა და მამის ილუსტრაციას, შემდეგ სხვა საგნებს), ასახელებს ხმამაღლა და სთხოვს მოსწავლეებს, მათაც ერთად ხმამაღლა გაიმეორონ. შემდეგ შეცდომით ასახელებს საგანს და მოსწავლეებმა უნდა ამოიცნონ და სწორად დაასახელონ.

ამ მიდგომით დასახელდება და გავარჯიშდება შემდეგი საგნების აღმნიშვნელი სიტყვები: დედა, მამა, ბებია, ბაბუა, და, ძმა.

აქტივობა 2. საგნების დასახელებაში გავარჯიშება სრული ფიზიკური რეაქციის მიდგომით

მასწავლებელი მიმართავს სრული ფიზიკური რეაქციის მიდგომას და იძლევა შემდეგი სახის მითითებებს:

— თუ ეს არის დედა, ადექით ფეხზე (თან ხელს ადებს დედის ილუსტრაციას და ხელით ანიშნებს მოსწავლეებს, რომ ადგნენ.)… თუ ეს არის მამა, დასხედით (ხელს ადებს მამის ილუსტრაციას და თან ხელით ანიშნებს დასასხდომად).

ამავე სტრატეგიას მასწავლებელი იმეორებს შეცდომით, ანუ ინსტრუქციის მიცემისას ხელს ადებს დედის ილუსტრაციას და ასახელებს მამას. ამ დროს, რასაკვირველია, მოსწავლეებმა არ უნდა შეასრულონ ინსტრუქცია.

შემდეგ მასწავლებელი ამატებს კიდევ ორ სიტყვას: ბებია, ბაბუა. ამავე პრინციპით – სავარჯიშოებს უკვე ოთხი სიტყვის გამოყენებით. ბოლოს დაამატებს კიდევ ორ სიტყვას და სულ გააქტიურდება ექვსი სიტყვა: დედა, მამა, ბებია, ბაბუა, და, ძმა. შესაბამისად, სრული ფიზიკური რეაქციის აქტივობამ ასეთი სახე შეიძლება მიიღოს:

— თუ ეს არის დედა, ბიჭები ადექით ფეხზე… თუ ეს არის მამა, გოგონები ადექით ფეხზე… თუ ეს არის ბებია, ასწიეთ ხელები… თუ ეს არის ბაბუა, დაუკარით ტაში…

ამ პროცესში მასწავლებელი მოსწავლეებს რთავს ინდივიდუალურადაც. მოსწავლეთა შერჩევა დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რა ინფორმაციას მიიღებს მასწავლებელი განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტის გამოყენებით:

— თუ ეს არის ბაბუა, ნარინე, მოდი ჩემთან!.. თუ ეს არის დედა, ჰუსეინ, ადექი ფეხზე…

მეთოდიკური წიაღსვლა: ამ მიდგომით გამოყენებული ფრაზები ქართულის, როგორც არამშობლიური ენის შემსწავლელ მოსწავლეებს უნდა გავაგებინოთ მოქმედებებით: ადექით ფეხზე, გამოდი დაფასთან, დაუკარით ტაში, ასწიეთ ხელები… ხშირი გამეორების შედეგად ბავშვები მოქმედების ჩვენების გარეშე აითვისებენ დასწავლილ ფრაზებს, რომლებიც, თავის მხრივ თანდათანობით გამდიდრდება… მოსწავლეთა მოტივირების მიზნით, შესაძლოა მასწავლებელმა გაამრავალფეროვნოს აქტივობა, მაგალითად, ფურცლებით დაფაროს პოსტერის დამახსოვრებული საგნები და ისე ამოიცნონ.

აქტივობა 3. საგნების დასახელებაში მოსწავლეთა ჩართულობა

მასწავლებელი შეარჩევს მოსწავლეს, რომელიც მასწავლებლის როლს შეასრულებს: ხელს ადებს საგანს, დაასახელებს და სხვა მოსწავლეები იმეორებენ. ასევე, შეცდომითაც დაასახელებს საგანს და მოსწავლეებმა სწორად უნდა დაასახელონ. მოსწავლეთა შერჩევა ამ შემთხვევაშიც დაეყრდნობა განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტის შედეგად მიღებულ ინფორმაციას. თუმცა, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ამ პროცესში ყველა მოსწავლეს აქვს ხოლმე ჩართვის სურვილი და მასწავლებელმა არ უნდა გააწბილოს ისინი. ე. წ. მორცხვი მოსწავლეები კი მეტი წახალისებით უნდა გაააქტიუროს.

მოსწავლეები სიამოვნებითა და სიხარულით ერთვებიან ე. წ. სრული ფიზიკური რეაქციის მიდგომის გამოყენებისას, როგორც წამყვანები.

აქტივობა 4. სიტყვების დემონსტრირება დამარცვლით

მასწავლებელი კიდევ ერთხელ ადებს ხელს საგნებს და ასახელებს სიტყვებს, ჯერ —  მთლიანად, შემდეგ — დამარცვლით. მოსწავლეები იმეორებენ დამარცვლულ სიტყვებს.

— დედა, დე-და; მამა, მა-მა; ბებია, ბე-ბი-ა; ბაბუა, ბა-ბუ-ა; და, და; ძმა, ძმა.

შემდეგ კიდევ დამარცვლავს სიტყვებს და თან თითების გამოყენებით თვალსაჩინოდ ითვლის მარცვლებს:

— დედა, დე-და, 2 მარცვალი; მამა, მა-მა, 2 მარცვალი; ბებია, ბე-ბი-ა, 3 მარცვალი; ბაბუა, ბა-ბუ-ა, 3 მარცვალი; და, და, 1 მარცვალი; ძმა, ძმა, 1 მარცვალი.

ამ უნარის განმტკიცების მიზნითაც მასწავლებელი ააქტიურებს მოსწავლეებს — იძახებს დაფაზე გაკრულ ილუსტრაციასთან/პოსტერთან და ახლა მოსწავლე დაასახელებს და დამარცვლავს სიტყვებს, ხოლო თანაკლასელები გაიმეორებენ.

მეთოდიკური წიაღსვლა: ამ დროს მასწავლებელმა შეიძლება გამოიყენოს მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით დაჭრილი ილუსტრირებული ბარათები. (იხ. დანართი)

აქტივობა 5. სიტყვების დაჯგუფება მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით

მასწავლებელი აჯგუფებს მოსწავლეებს, ურიგებს სიტყვის ბარათებსა და სამუშაო ფურცელს — ერთმარცვლიანი, ორმარცვლიანი და სამმარცვლიანი სიტყვის ბარათების დასაწებებლად.

სიტყვის ბარათები იქნება ახალშესწავლილი (დედა, მამა, ბებია, ბაბუა, და, ძმა) და წინა თემის ფარგლებში შესწავლილი სიტყვების ნახატები (მაგალითად, დაფა, ზარი, რვეული).

მასწავლებელი დავალების ინსტრუქციის აღქმის გაიოლების მიზნით დაფაზე აკრავს ანალოგიურ სამუშაო ფურცელს და მოსწავლეთა თვალწინ ხმამაღლა ფიქრის მეთოდის გამოყენებით აკრავს თითო სიტყვას. (ხმამაღლა ფიქრის ნიმუში: ეს არის დედა, დე-და, რამდენი მარცვალია? ორი მარცვალი. ამიტომ უნდა დავაკრა ორმარცვლიანი სიმბოლოს ქვეშ…).

მოსწავლეები მუშაობენ ჯგუფებში და ანაწილებენ სიტყვის ბარათებს მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით. მასწავლებელი დადის ჯგუფებში და საჭიროებისამებრ ეხმარება მოსწავლეებს. მოსწავლეებს, რომლებსაც დამატებითი მუშაობა სჭირდებათ, მათთან შედარებით მეტ დროს ატარებს.

აქტივობა 6. ნამუშევრების პრეზენტაცია და გაკვეთილის შეჯამება

მოსწავლეები წარმოადგენენ უკვე შევსებულ სამუშაო ფურცლებს. ასახელებენ სიტყვათა ჯგუფებს მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით.

მასწავლებელი ამხნევებს  მათ და აძლევს პოზიტიურ უკუკავშირს (ყოჩაღ! ძალიან კარგი ნამუშევარია!.. მიხარია თქვენი მოსმენა… და სხვ.).

მასწავლებელი აჯამებს გაკვეთილს (დღეს ჩვენ ვისწავლეთ ახალი სიტყვები: დედა, მამა… დედა — ორი მარცვალი, მამა — ორი მარცვალი…), მადლობას უხდის მოსწავლეებს და ემშვიდობება მათ.

მეთოდიკური წიაღსვლა: ფონოლოგიური კომპეტენციის (ამ შემთხვევაში სიტყვების დამარცვლა) გამომუშავების გარდა, მუდმივი აქცენტი უნდა ისმებოდეს ბგერების სწორად აღქმასა და წარმოთქმაზე, ანუ ფონეტიკურ კომპეტენციაზე. ამიტომ დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მასწავლებლის მიერ თითოეული სიტყვის ხაზგასმით სწორად წარმოთქმას  და ,,საჭირბოროტო” ბგერებზე ყურადღების გამახვილებას. სწორედ საწყის ეტაპზე თუ არ გამახვილდა ამ კომპეტენციაზე ყურადღება, შემდეგ რთულად ხდება მისი ჩამოყალიბება და ქართული ენის შემსწავლელები არასწორად წარმოთქვამენ ხოლმე ბგერებს. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ თავის დროზე მათმა ყურმა სათანადოდ ვერ დაიჭირა ქართული ენის სპეციფიკური, თავიანთი მშობლიური ენისთვის უცხო ბგერები.

რა არის Midjourney AI?

Midjourney არის გენერაციული ხელოვნური ინტელექტის პროგრამა, რომელსაც შეუძლია მარტივი ტექსტის აღწერილობიდან განსაცვიფრებელი და მიმზიდველი სურათების შექმნა. აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში, Midjourney-ის სურათები ფოტოგრაფიის ექსპერტებმაც კი ვერ ამოიცნეს.

Midjourney ეყრდნობა მანქანათმცოდნეობის ორ შედარებით ახალ ტექნოლოგიას, კერძოდ, დიდ ენობრივ მოდელებს და დიფუზიურ მოდელებს. დიდი ენის მოდელი პირველ რიგში ეხმარება Midjourney-ს გაიგოს ჩვენ მიერ შეყვანილი სიტყვების მნიშვნელობა. შემდეგ ის გარდაიქმნება ვექტორად, რომელიც შეგვიძლია, წარმოვიდგინოთ, როგორც ჩვენი მოთხოვნის რიცხვითი ვერსია.

Midjourney-ით შეგვიძლია, უფასოდ შევქმნათ მაღალი ხარისხის სურათები მარტივი ტექსტური მოთხოვნიდან. შევიყვანთ სურათის ტექსტურ აღწერას და რამდენიმე წამში მივიღებთ შედეგს. არ არის საჭირო სპეციალური აპარატურა ან პროგრამული უზრუნველყოფა Midjourney-ის გამოსაყენებლად, რადგან ის მუშაობს პირდაპირ კომპიუტერის ან ტელეფონის ბრაუზერში.

როგორ გამოვიყენოთ Midjourney?

1. დასაწყებად გავხსნათ აპის გვერდი ჩვენს მოწყობილობაზე. AI-ბოტი მუშაობს ონლაინ და არ საჭიროებს ჩვენგან რაიმე პროგრამის ჩამოტვირთვას.
2. შემდეგ მივუთითოთ იმ სურათის დეტალური ტექსტური აღწერა, რომლის შექმნაც გვსურს.
3. როგორც კი ჩატში გავგზავნით შეტყობინებას, მაშინვე დაიწყება ჩვენი აღწერილობის მიხედვით სურათის გენერაცია. ამას ჩვეულებრივ რამდენიმე წამი სჭირდება.
4. როგორც კი სურათი მზად იქნება, შეგვიძლია, მარტივად გადმოვწეროთ ან შეცვალოთ აღწერა და მივიღოთ ახალი ვერსია.

ზუსტი სურათის მისაღებად აუცილებელია, შევიყვანოთ სურათის ძალიან დეტალური აღწერა, ასევე – სტილის აღწერა, რომელშიც ის უნდა იყოს.

Midjourney.online-ის მიერ შექმნილი ყველა სურათი არის ლიცენზირებული, შეგვიძლია გამოვიყენოთ ისინი, როგორც პირადი, ასევე კომერციული მიზნებისთვის.

Midjourney-თან ნებისმიერი ურთიერთქმედება დაშიფრული და ანონიმურია. ყველა მონაცემი უსაფრთხოდ ინახება ინდუსტრიის სტანდარტების შესაბამისად.

ყველა ჩვენი AI მიმოწერა ინახება მხოლოდ ჩვენი ბრაუზერის ლოკალურ საცავში და ნებისმიერ დროს შეგვიძლია მათი წაშლა.

შესაძლებელია დღეში 15-მდე სურათის გენერირება უფასოდ და ეს ლიმიტი აღდგება ყოველ 24 საათში.

პლატფორმაზე მოცემულია Midjourney-ის მიერ შექმნილი სურათების ნიმუშები.

მოთხოვნა: ასტრონავტი მარსზე მზის ჩასვლისას, კინემატოგრაფიული, დრამატული, 4k, ლამაზი სტუდიის რბილი განათება, ელეგანტური, ჰიპერრეალისტური, სუპერ დეტალური, არარეალური ძრავა.

მოთხოვნა: პატარა გოგონა ღია ყავისფერი მოკლე ტალღოვანი ხვეული თმით და ცისფერი თვალებით, რომელიც სივრცეში მცურავს, გაოცებული უყურებს კვაზარს, წმინდა, დეტალურ სახეს.

გამოყენებული რესურსი:

https://midjourney.online/#what

სწავლის პროცესის დაგეგმვისას მასწავლებლისთვის მნიშვნელოვანია, გაკვეთილები მორგებული იყოს მოსწავლეების საჭიროებებს, ინტერესებსა და შესაძლებლობებს. ამ მიზნის მისაღწევად აუცილებელია, გაკვეთილების ჩატარებისას მასწავლებლის მიერ ინოვაციური, მოტივაციური და მრავალმხრივი მეთოდების გამოყენება.

ხშირად გამოიყენება გაკვეთილების ტიპების კლასიფიკაცია, რაც  მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს სწავლის პროცესის ორგანიზებას და მოსწავლეების საჭიროებებზე ადაპტირებას.  გაკვეთილების კლასიფიკაცია ეფუძნება სხვადასხვა კრიტერიუმებს: სწავლის მიზნები, აქტივობების ფორმატი, მოსწავლეთა საჭიროებები. კვლევებში ხშირად გამოიყენება ტრადიციული (ლექცია, დისკუსია) და ინოვაციური მიდგომები (ტექნოლოგიებზე დაფუძნებული, ინტერაქტიული), რომლებიც საშუალებას იძლევა სხვადასხვა სახის გაკვეთილის ჩატარების მეთოდიკა  მორგებული იყოს კონკრეტული საგნის ან ჯგუფის საჭიროებებზე. გაკვეთილების მრავალფეროვნება ასახავს სასწავლო პროცესის მოქნილობას და მასწავლებელს ეხმარება, რაციონალურად გამოიყენოს სხვადასხვა მეთოდი სწავლის შედეგების მისაღწევად.

ეს მასალა აერთიანებს   გაკვეთილების ჩამონათვალს, რომლებიც  რამდენიმე თემატურ კლასტერადაა გაერთიანებული და ამ კლასტერებში შემავალი თითოეული გაკვეთილი აღწერილია მოკლე ფორმატში.

გაკვეთილების ტიპური კლასტერები

1. ცოდნის მიწოდებაზე ორიენტირებული გაკვეთილები – ეს არის ახალი სასწავლო მასალის შემოტანისა და გაცნობის მიზნით დაგეგმილი გაკვეთილები, სადაც მოსწავლეები პირველად ეცნობიან კონკრეტულ თეორიულ საკითხს, მაგალითად, პითაგორას თეორემას ან ვულკანების აგებულებას, პრაქტიკული აქტივობებისა და თვალსაჩინო მაგალითების გამოყენებით.

ახალი მასალის ახსნის გაკვეთილი

• მაგალითი: პითაგორას თეორემის გაცნობა.
• აღწერა: მოსწავლეები ხაზავენ სამკუთხედებს, ამოწმებენ თეორემას პრაქტიკულად და სწავლობენ მის გამოყენებას რეალურ ცხოვრებაში.
• მიზანი: ახალი მასალის გაცნობა და მისი ძირითადი პრინციპების გაგება.

კომბინირებული გაკვეთილი

• მაგალითი: გეოგრაფიის გაკვეთილი თემაზე “ვულკანები”.
• აღწერა: დოკუმენტური ვიდეომასალის ნახვის შემდეგ მოსწავლეები ქმნიან ვულკანის მოდელს და ახორციელებენ პრეზენტაციას.
• მიზანი: თეორიული ცოდნისა და პრაქტიკული უნარების კომბინაცია~

2. ცოდნის განმტკიცებაზე ორიენტირებული გაკვეთილები არსებული ცოდნის გამყარებისა და სისტემატიზაციის მიზნით დაგეგმილი გაკვეთილებია, სადაც მოსწავლეები პრაქტიკული დავალებებით ამოწმებენ და ავრცობენ უკვე შეძენილ ცოდნას, მაგალითად, ენის გრამატიკული წესების გამოყენება წერით და ზეპირ კომუნიკაციაში.

ცოდნის განმტკიცების გაკვეთილი

• მაგალითი: ინგლისური ენის Present Perfect-ის გამოყენება.
• აღწერა: მოსწავლეები წერენ მოკლე ტექსტებს და დიალოგებში იყენებენ წინადადების ახალ სტრუქტურებს.
• მიზანი: პრაქტიკული გამოყენებით ცოდნის განმტკიცება.

სისტემატიზაციის გაკვეთილი

• მაგალითი: ისტორიის გაკვეთილი შუა საუკუნეებში განვითარებულ მოვლენებზე.
• აღწერა: მოსწავლეები ქმნიან ქრონოლოგიურ ხაზს და რუკაზე აღნიშნავენ ისტორიულ მოვლენებს.
• მიზანი: თემატური ცოდნის სტრუქტურირება და გრძელვადიანი დამახსოვრება.

3.ინტეგრირებული და მულტიდისციპლინური გაკვეთილები სხვადასხვა საგნის თემების სინთეზზე დაფუძნებული სწავლების მიდგომაა, რომელიც მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, კომპლექსურად შეისწავლონ რთული საკითხები, მაგალითად, წყლის თემა ფიზიკის, ქიმიის და ბიოლოგიის ჭრილში, რაც ხელს უწყობს სიღრმისეული ცოდნის ჩამოყალიბებას.

ინტეგრირებული გაკვეთილი

• მაგალითი: წყლის თემა.
• აღწერა: ფიზიკის, ქიმიისა და ბიოლოგიის თემების გაერთიანება ერთ გაკვეთილში. მოსწავლეები ატარებენ ექსპერიმენტებს წყლის აგრეგატულ მდგომარეობებზე და ხსნიან მის მნიშვნელობას ცოცხალი ორგანიზმებისთვის ბიოქიმიურ კონტექსტში.
• მიზანი: სხვადასხვა საგნის თემების სინთეზით მოსწავლეთა სიღრმისეული ცოდნის გაღრმავება.

ინტეგრირებული ხელოვნების გაკვეთილი

• მაგალითი: მუსიკა და პოეზია.
• აღწერა: მოსწავლეები ქმნიან მუსიკალურ კომპოზიციებს პოეტური ტექსტებისთვის.
• მიზანი: შემოქმედებითი უნარების განვითარება და ხელოვნების დარგებს შორის კავშირების დანახვა.

ინტეგრირებული STEM გაკვეთილი

• მაგალითი: ენერგიის წყაროები.
• აღწერა: ფიზიკაში განიხილება ენერგიის სახეები, გეოგრაფიაში – ბუნებრივი რესურსები, ხოლო ტექნოლოგიებში – მათი გამოყენების ინოვაციური გზები.
• მიზანი: ინტეგრირებული ცოდნის გამოყენება რეალურ საკითხებზე მუშაობისას.

4. პრაქტიკულ და ტექნოლოგიურ უნარებზე დაფუძნებული გაკვეთილები სწავლების თანამედროვე მიდგომაა, რომელიც მოსწავლეებს უვითარებს პრაქტიკულ უნარ-ჩვევებს რეალური ტექნოლოგიური ხელსაწყოებისა თუ ვირტუალური გარემოს გამოყენებით, მაგალითად, მიკროსკოპით მუშაობა ან Google Earth-ის საშუალებით გეოგრაფიული კვლევა.

პრაქტიკული უნარ-ჩვევების გაკვეთილი

• მაგალითი: ბიოლოგიაში უჯრედის მიკროსკოპით დათვალიერება.
• აღწერა: მოსწავლეები მუშაობენ ლაბორატორიაში და სწავლობენ მიკროსკოპის გამოყენებას.
• მიზანი: თეორიული ცოდნის პრაქტიკულ გამოყენებაში გადაყვანა.

ტექნოლოგიებზე დაფუძნებული გაკვეთილი

• მაგალითი: გეოგრაფიის გაკვეთილი Google Earth-ით.
• აღწერა: მოსწავლეები ვირტუალურად “მოგზაურობენ” სხვადასხვა რეგიონში და სწავლობენ გეოგრაფიულ გარემოს.
• მიზანი: თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენება სწავლების პროცესში.

ვირტუალური სიმულაციის გაკვეთილი

• მაგალითი: ქიმიის გაკვეთილი ვირტუალურ ლაბორატორიაში.
• აღწერა: მოსწავლეები ატარებენ ექსპერიმენტებს ვირტუალურ გარემოში, სწავლობენ რეაქციებს და აანალიზებენ შედეგებს.
• მიზანი: უსაფრთხო და ინტერაქტიური ექსპერიმენტების საშუალებით თეორიის უკეთ გააზრება.

5. კრიტიკული აზროვნებისა და პრობლემების გადაჭრაზე ორიენტირებული გაკვეთილები სასწავლო პროცესია, რომელიც მოსწავლეებს აიძულებს, დამოუკიდებლად იაზროვნონ, გააანალიზონ სიტუაციები, წამოაყენონ ჰიპოთეზები და იპოვონ ორიგინალური გადაწყვეტილებები, მაგალითად, სკოლის ნარჩენების შემცირების პრობლემაზე მუშაობა.

პრობლემაზე დაფუძნებული გაკვეთილი

• მაგალითი: როგორ შევამციროთ სკოლის ნარჩენები?
• აღწერა: მოსწავლეები აწარმოებენ კვლევას და გვთავაზობენ ნარჩენების შემცირების იდეებს.
• მიზანი: კრიტიკული აზროვნების განვითარება და ეკოლოგიური ცნობიერების ამაღლება.

რეფლექსიური გაკვეთილი

• მაგალითი: ჩემი წარმატების გზა.
• აღწერა: მოსწავლეები ავსებენ თვითშეფასების კითხვარებს და ქმნიან გეგმას საკუთარი უნარების გასაუმჯობესებლად.
• მიზანი: თვითშეფასების უნარების განვითარება და მიღწევების ანალიზი.

6. ინტერაქტიური და ინოვაციური მიდგომები  – ეს არის  გაკვეთილები, რომლებიც სწავლების პროცესს აქცევენ სახალისო, თამაშის მსგავს აქტივობად, სადაც მოსწავლეები აქტიურად მონაწილეობენ, თამაშობენ სხვადასხვა როლებს, მაგალითად, ისტორიული პროცესის სასამართლო სხდომა ან ბიზნეს-გეგმის შედგენა.

ინტერაქტიური გაკვეთილი

• მაგალითი: ისტორიის გაკვეთილი “წარსულის სასამართლო.”
• აღწერა: მოსწავლეები განიხილავენ ისტორიულ მოვლენას სასამართლოს ფორმატში.
• მიზანი: კრიტიკული აზროვნებისა და არგუმენტირების უნარების განვითარება.

ინოვაციური გაკვეთილი

• მაგალითი: ჩემი მინი-ბიზნესი.
• აღწერა: მოსწავლეები ქმნიან ბიზნეს გეგმას და ცდილობენ პროდუქტის  გაყიდვის იმიტაციას კლასში.
• მიზანი: ფინანსური აზროვნებისა და შემოქმედებითი უნარების გაძლიერება.

 გაკვეთილი – თამაში

• მაგალითი: მათემატიკის გაკვეთილი – “სახალისო კონკურსი.”
• აღწერა: მოსწავლეები გუნდებად იყოფიან და აწყობენ შეჯიბრს ამოცანების, მათემატიკური მაგალითების და თავსატეხების  სწორად და სწრაფად ამოხსნაში.
• მიზანი: სწავლის პროცესის გახალისება და გუნდური მუშაობის განვითარება.

გაკვეთილების მრავალფეროვნება წარმოადგენს თანამედროვე საგანმანათლებლო სივრცის ცენტრალურ ელემენტს, რომელიც ქმნის დინამიკურ, ადაპტურ სასწავლო გარემოს. ეს მიდგომა მოსწავლეებს სთავაზობს სწავლის ინოვაციურ, ინტერაქტიურ და პერსონალიზებულ ფორმებს, ხელს უწყობს კრიტიკული აზროვნების, შემოქმედებითობისა და პრაქტიკული უნარ-ჩვევების განვითარებას, რაც, საბოლოო ჯამში, მათ მომავლის გამოწვევებისთვის ამზადებს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. UNESCO. (2020). Digital Learning Tools: Supporting Teachers. პარიზი: UNESCO Publishing.
2. Microsoft Education. (2021). Innovative Teaching and Technology Integration. რედმონდი: Microsoft Press.
3. Education Sciences. (2022). An International Journal on Innovative Teaching Strategies.
4. Journal of Educational Research. (2021). Research on Effective Teaching Practices.
5. Pedagogy and Education. (2023). Integrative Approaches in Educational Theories.

ბიოლოგიის გაკვეთილზე ძალიან ხშირად გვერდს ვერ ავუვლით სპორტის მნიშვნელობაზე საუბარს. გაკვეთილის მსვლელობისას აღმოჩნდება ხოლმე, რომ ზოგიერთ მოსწავლეს ძალიან დიდი და მნიშვნელოვანი ინფორმაცია აქვს კვებასთან, სუნთქვასთან და გულის მუშაობასთან დაკავშირებით. მათი რესურსის გამოყენება ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია. მეც ვსწავლობ მათგან და ამით ისინიც უფრო თავდაჯერებულნი ხდებიან. ბოლო პერიოდში გაკვეთილების დაგეგმვისას წინასწარ ვკითხულობ, რა კუთხით იყენებენ კონკრეტულ საკითხს ფიტნესინსტრუქტორები და სპორტის მწვრთნელები. ლიტერატურის ძიებისას კი წავაწყდი საერთაშორისო სკოლების მასალებს, რომლებშიც ადამიანის ფიზიოლოგია ზუსტად სპორტთან მიმართებაში აქვთ ავტორებს განხილული. დღეს მკითხველის ყურადღება სუნთქვის პროცესზე მინდა, შევაჩერო. სუნთქვის ვარჯიშების მნიშვნელობა კიდევ უფრო გასაგები გახდა კოვიდპანდემიის დროს. ის პაციენტები, რომლებიც სუნთქვაში მონაწილე კუნთებს ავარჯიშებდნენ, ადვილად ამარცხებდნენ ვირუსს.

მნიშვნელოვანია, ვიცოდეთ, რომ მხოლოდ ადამიანს შეუძლია, ისწავლოს, როგორ ისუნთქოს. ჩვენი ფილტვები წილებადაა დაყოფილი. ყოველი სუნთქვითი მოძრაობის დროს ჩავისუნთქავთ და ამოვისუნთქავთ დაახლოებით 500 მლ ჰაერს, მაშინ, როცა ფილტვების ტევადობა დაახლოებით 5800 მლ-ია. სუნთქვით მოძრაობებში, ძირითადად, ფილტვების მხოლოდ ზედა წილები მონაწილეობენ. რაც იმას ნიშნავს, რომ არ ვიყენებთ საკუთარი ფილტვების სრულ ტევადობას. ყველაზე ღრმა ამოსუნთქვის დროსაც დაახლოებით 1200 მლ. ჰაერი ფილტვებში რჩება. ე.ი. შეგვიძლია გამოვიყენოთ 5800-1200=4600 მლ. ტევადობა.

რა არის ამისთვის საჭირო? როგორ შეიძლება ვისწავლოთ სუნთქვა?

ინდოელმა აიურვედას ექიმმა პატანჯალიმ, შეიმუშავა სუნთქვის სწავლების მეცნიერული მიდგომა. არსებობს იოგას 195 პრინციპი, რომელიც რვა ძირითად ჯგუფშია გაერთიანებული, ერთ-ერთი სწორედ სუნთქვის ხელოვნებაა:

ა) იამა – სოციალური დისციპლინა;

ბ) ნიამა – ინდივიდუალური დისციპლინა;

გ) ასანა – სხეულის პოზა;

დ) პრანაიამა – სასიცოცხლო ენერგიის გაზრდის ხელოვნება;

ე) პრათიაჰიარა – გრძნობების მოზიდვის ხელოვნება;

ვ) დჰარანა – კონცენტრირების უნარის გაზრდის ხელოვნება;

ზ) დჰიანა – მედიტაცია;

თ) სამადი – თვითრეალიზაცია.

სუნთქვის ხელოვნებას პრანაიამა ეწოდება. პრანა ნიშნავს გაზს, აირს. იამა – მოგზაურობას. ვინც ამ ხელოვნებას ეუფლება, ვარჯიშის გზით ახერხებს ფილტვების ქვედა წილების გამოყენებას სუნთქვის დროს. ამ გზით იზრდება ტვინსა და სხვა ქსოვილებში შესული ჟანგბადის რაოდენობა. სუნთქვის სიხშირე წუთში 20-22 დან 15-მდე მცირდება. შედეგად ორგანიზმი უფრო აქტიურია. ნებისმიერ ადამიანს, ასაკისა და სქესის მიუხედავად, შეუძლია ივარჯიშოს რეგულარულად და მცირე დატვირთვებით, რათა გაზარდოს ფილტვების მუშა ტევადობა.

სასუნთქი სისტემა კუნთებს აწვდის ჟანგბადს, იქიდან კი გამოაქვს ნარჩენი ნახშირორჟანგი. ფილტვების ვენტილაცია ტერმინია, რომელიც აღნიშნავს ჰაერის მოძრაობას ფილტვებისკენ და ფილტვებიდან. თუმცა, სპორტის ფიზიოლოგები სხვა ტერმინებსაც ხშირად იყენებენ სუნთქვის ვარჯიშების მიმდინარეობისას.

ფილტვის საერთო ტევადობა – ეს ჰაერის ის რაოდენობაა, რომელსაც ადამიანი ჩაისუნთქავს ყველაზე ღრმა ჩასუნთქვის დროს. ჰაერის იმ მოცულობას, რომელსაც ადამიანი ამოისუნთქავს ყველაზე ღრმა ჩასუნთქვის შემდეგ, ფილტვების სასიცოცხლო ტევადობა ეწოდება. ადამიანმა რა ძალისხმევაც არ უნდა დახარჯოს, ფილტვების ბოლომდე დაცლა შეუძლებელია. ყველაზე ღრმა ამოსუნთქვის შემდეგაც ფილტვებში კიდევ რჩება გარკვეული რაოდენობის ჰაერი, მას ნარჩენ მოცულობას ეძახიან. ჰაერის იმ რაოდენობას, რომელიც მშვიდი სუნთქვის დროს ჩადის ფილტვებში და ამოდის უკან, სასუნთქ მოცულობას უწოდებენ. ვენტილაციის სიხშირე არის სუნთქვითი მოძრაობების რაოდენობა ერთი წუთის განმავლობაში.

ვარჯიშის დროს ვენტილაციის სიხშირე და სასუნთქი მოცულობა იზრდება. კუნთებს მეტი ატფ-ის წარმოსაქმნელად უფრო მეტი ჟანგბადი სჭირდება, რადგან მოხმარებული ჟანგბადის რაოდენობა იზრდება, შესაბამისად იზრდება წარმოქმნილი ნახშირორჟანგის კონცენტრაციაც. ვენტილაციის სიჩქარისა და სასუნთქი მოცულობის ზრდის გამო უფრო მეტი ჰაერი ჩადის ფილტვებში. ვენტილაციის სიხშირის ცვლილება შეესაბამება ორგანიზმის მეტაბოლურ მოთხოვნებს.

როცა კუნთებს არასაკმარისი რაოდენობის ჟანგბადი მიეწოდება, იქ იწყება ანაერობული (უჟანგბადო) სუნთქვა, რის შედეგადაც წარმოიქმნება რძემჟავა, ნარჩენი პროდუქტის სახით. ანაერობული სუნთქვა არ შეიძლება დიდხანს გაგრძელდეს, რადგან მისი ეფექტურობა დაბალია, იწვევს დაღლას და ზღუდავს კუნთების მუშაობას.

რეგულარული ვარჯიში ზრდის ადამიანის ფიზიკური მომზადების დონეს და აუმჯობესებს ჯანმრთელობას. ამ მდგომარეობას ფიტნესს უწოდებენ. თუმცა ეს ტერმინის ერთადერთი განმარტება არაა. ვარჯიში გავლენას ახდენს გულზე, როგორც კუნთზე და ასევე სუნთქვის პროცესში ჩართულ ნეკნთაშუა კუნთებსა და მუცლის კუნთებზე. დიაფრაგმის მუშაობის ეფექტურობა მაქსიმუმ 20%-ით შეიძლება გაიზარდოს. ვენტილაციის სიხშირე კი მაქსიმუმ 10-15%-ით იზრდება. ვარჯიშის შედეგად ალვეოლების ირგვლივ ახალი კაპილარებიც კი წარმოიქმნება. საბოლოოდ იზრდება ჟანგბადის შთანთქმისა და ნახშირორჟანგის გამოთავისუფლების სიჩქარე.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/http://tfssbio.pbworks.com/w/file/fetch/54980708/Biology_for_the_IB_Diploma.pdf

ფიზიკა როგორც ბუნების ძირითადი კანონების შემსწავლელი მეცნიერება ხშირად ასოცირდება გამოთვლებთან, ფორმულებსა და ექსპერიმენტებთან. სამყაროში მიმდინარე მოვლენების ღრმა გააზრებისთვის მნიშვნელოვანია წარმოსახვის უნარი. წარმოსახვა განაპირობებს აბსტრაქტული ცნებების ვიზუალიზაციას. არსებობს მატერიის ორი სახე – ნივთიერება და ველი. სწორედ წარმოსახვა გვეხმარება ხილული და უხილავი სამყაროს შესწავლაში, ახალი იდეების გენერირებასა და პრობლემების გადაჭრაში. ფიზიკის სწავლების პროცესში წარმოსახვის უნარის განვითარებისთვის მნიშვნელოვანია სხვადასხვა მეთოდის გამოყენება.

ახალგაზრდების ინტერესთა სფერო ინდივიდუალურია და მრავალფეროვანი. მეცნიერებისადმი მოზარდის მისწრაფებაზე გავლენას ახდენს თანამედროვე კულტურა, პირადი გამოცდილება, სწავლის სტილი. ზოგიერთს ფაქტებისა და მონაცემების შესწავლა იტაცებს, სხვებს კი უფრო მეტად მეცნიერთა ცხოვრება აინტერესებთ, ან ამბები იმის შესახებ, როგორ შეცვალა სამყარო ამა თუ იმ აღმოჩენამ.

მოსწავლეები ხშირად კითხულობენ, რომელმა მეცნიერმა უფრო მეტი გააკეთა ფიზიკის როგორც მეცნიერების განვითარებისთვის. პედაგოგმა ამ დროს უნდა დააკონკრეტოს, რომელ სფეროში მუშაობდა ესა თუ ის მეცნიერი, მაგალითად:

• ალბერტ აინშტაინი – ფარდობითობის თეორიის შემქმნელი, რომლის ცხოვრებას უკავშირდება მრავალი საინტერესო ფაქტი და მოგონება;
• ნიკოლა ტესლა – ელექტროენერგიის სფეროში რევოლუციური გამოგონებების ავტორი, რომლის ცხოვრება სავსეა ინოვაციური აღმოჩენებით და მისტიკური აურით;
• მარია კიური – რადიაქტივობის დარგში პირველი ქალი, რომელმაც მიიღო ნობელის პრემია;
• სტივენ ჰოკინგი – კოსმოლოგი, რომელიც ცხოვრებამ მრავალი გამოწვევის წინაშე დააყენა, მაგრამ, იმავდროულად, ჰქონდა უამრავი სამეცნიერო წარმატებაც;
• რიჩარდ ფეინმანი – ნობელის პრემიის ლაურეატი, რომელიც ცნობილი იყო გამორჩეული პედაგოგიური ნიჭით და იუმორით.

ამა თუ იმ მეცნიერის შესახებ საინტერესო მასალის მოსაძიებლად უნდა გამოვიყენოთ სხვადასხვა რესურსი – წიგნები, სტატიები, ვიდეომასალა, ვებგვერდები.

• შევქმნათ მხიარული და არაფორმალური გარემო – მოზარდები უფრო ადვილად აღიქვამენ ინფორმაციას, როცა თავს კომფორტულად გრძნობენ;
• დავუსვათ კითხვები, მივცეთ საშუალება, გამოხატონ თავიანთი აზრები და იმსჯელონ წაკითხულ მასალაზე;
• ექსპერიმენტები, თამაშები და სხვა ინტერაქციული აქტივობები დაეხმარება მოსწავლეს, უფრო ღრმად ჩასწვდეს მასალას.

ელექტროობაში უდიდესი მიღწევები უკავშირდება ნიკოლა ტესლას სახელს. მისი ცხოვრება და აღმოჩენები შესანიშნავი მაგალითია იმისა, თუ როგორ შეიძლება, მეცნიერებამ შეცვალოს მსოფლიო. ტესლას აღმოჩენებზეა დაფუძნებული დღევანდელი ელექტროგაყვანილობები, ელექტრული ძრავები, ელექტრომობილები და, საზოგადოდ, ელექტროენერგია. მის მიერ ჩატარებული თეორიული სამუშაოები საფუძვლად დაედო თანამედროვე მოწყობილობათა უმრავლესობას და სამრეწველო რევოლუციის წინაპირობად იქცა. „ადამიანი, რომელმაც XX საუკუნე გამოიგონა“ – ასე მოიხსენიებდნენ მას თანამედროვეები. ტესლას საქმიანობის შესწავლა ახალგაზრდებს გაუღვივებს ფიზიკისადმი ინტერესს და შესაძლოა, საკუთარი პოტენციალის განვითარებაშიც დაეხმაროს. ტესლას აღმოჩენების შესახებ მოზარდებთან საუბარი შესაძლოა შესანიშნავ საშუალებად იქცეს მათი წარმოსახვის უნარის განვითარებისთვის.

ტესლას ექსპერიმენტები და გამოგონებები ვიზუალურად მრავალფეროვანია. მოზარდებს შეუძლიათ, წარმოიდგინონ ელექტრული ნაპერწკლები, რომლებიც ტესლას ლაბორატორიაში ციმციმებდა ან მთელ მსოფლიოში ენერგიის უსადენო გადაცემის სისტემა. ასეთი ვიზუალიზაცია ხელს უწყობს წარმოსახვის უნარის განვითარებას.

ტესლას მრავალი იდეა უსწრებდა დროს და საკმაოდ აბსტრაქტული იყო. მისი აღმოჩენების შესახებ საუბრისას მოზარდებს მოუწევთ, გაიაზრონ რთული ფიზიკური კონცეფციები, რაც განუვითარებს მათ აბსტრაქტული აზროვნების უნარს.

• ტესლა ცნობილი იყო თავისი გამომგონებლობით და პრობლემების გადაჭრის უნარით. მისი ცხოვრების ისტორიების მოსმენით მოზარდებს შეუძლიათ ისწავლონ, როგორ მიუდგნენ პრობლემებს კრეატიულად და ინოვაციურად.
• ტესლას მრავალი იდეა დავის საგანი იყო და დღემდე ასეთად რჩება. მისი აღმოჩენების შესახებ საუბარი დაეხმარება მოზარდებს, გააანალიზონ არგუმენტები, შეაფასონ სხვადასხვა თეორია და საკუთარი მოსაზრებები ჩამოაყალიბონ.
• ტესლას ცხოვრება და აღმოჩენები ცხადყოფს, რომ მეცნიერება შემოქმედებითი პროცესია. მოსწავლეებს შესაძლოა გაუჩნდეთ სურვილი, შექმნან საკუთარი პროექტები და იპოვონ სხვადასხვა პრობლემის გადაჭრის ახალი გზები.
• ტესლას ჰქონდა გამომგონებლის რომანტიკული იმიჯი. მას იცნობდნენ როგორც გენიალურ, მაგრამ, იმავდროულად, მარტოსულ მეცნიერს. ასეთი იმიჯი ახალგაზრდებისთვის საინტერესო და მიმზიდველია.
• ტესლას საქმიანობა არის მაგალითი იმისა, თუ როგორ შეიძლება, მეცნიერულმა აღმოჩენებმა შეცვალოს მსოფლიო და გააუმჯობესოს ადამიანების ცხოვრება. ის აჩვენებს ახალგაზრდებს, რომ მეცნიერება მხოლოდ თეორიები კი არა, არამედ პრაქტიკული გამოყენებაცაა.
• ტესლას ცხოვრება სავსეა საინტერესო ამბებით და გამოწვევებით. ამ მრავალმხრივ უნიკალური პიროვნების ბიოგრაფიის შესწავლა ახალგაზრდებს დაანახებს, რომ მეცნიერებიც ჩვეულებრივი ადამიანები არიან, რომლებსაც თავიანთი ოცნებები აქვთ და მიზნისკენ მიმავალ გზაზე ისევე ეჯახებიან დაბრკოლებებს, როგორც უბრალო მოკვდავები.

* * *

ნიკოლა ტესლა დაიბადა ავსტრიის იმპერიაში, მღვდლის ოჯახში. სწავლობდა გრაცის უმაღლეს ტექნიკურ სასწავლებელსა და პარიზის უნივერსიტეტში (1875-1880); 1882 წლამდე მუშაობდა ბუდაპეშტის სატელეგრაფო კომპანიაში, 1882-1885 წლებში – თომას ალვა ედისონის ელექტროტექნიკის კომპანიაში, ჯერ პარიზში, ხოლო 1884 წელს, აშშ-ში გადასვლის შემდეგ – ნიუ-იორკში. 1887 წელს ნიუ-იორკშივე დააარსა ელექტროტექნიკის საკუთარი ლაბორატორია და შექმნა ორფაზიანი ცვლადი დენის პირველი გენერატორი. სიცოცხლის განმავლობაში ტესლამ დააპატენტა 300-ზე მეტი გამოგონება, რომლებმაც გზა გაუკვალა ცვლად დენს, ელექტროძრავებს, რადიოს, ფლუორესცენციულ ნათებას, ლაზერებს, დისტანციურ მართვას და მრავალ სხვა ინოვაციას.

ნიკოლა ტესლას გამოგონებებმა ფუნდამენტურად ჩამოაყალიბა ჩვენი თანამედროვე სამყარო. მისმა ტექნოლოგიურმა მიღწევებმა საფუძველი ჩაუყარა ადამიანთა ყოველდღიური ცხოვრების მრავალ ასპექტს. შეიძლება გამოვყოთ ყველაზე საინტერესო და ამბიციური გამოგონებები:

• ტესლას ერთ-ერთი გრანდიოზული გამოგონება იყო ცვლადი დენის ენერგოსისტემა. ამ აღმოჩენამდე სამეცნიერო საზოგადოება მხარს უჭერდა თომას ედისონის მუდმივი დენის სისტემას, რომლის გადაცემა გარკვეული მანძილის იქით შეზღუდული იყო. ცვლად დენზე მუშაობა უფრო ადრე დაიწყო მაიკლ ფარადეიმ. ტესლას ცვლადი დენის ინდუქციურმა ძრავამ და პოლიფაზური ცვლადი დენის სისტემამ შესაძლებელი გახადა ელექტროენერგიის ეფექტურად გადაცემა დიდ მანძილზე. ცვლადი დენის დანერგვამ რევოლუცია მოახდინა ელექტროენერგიის გამომუშავებასა და განაწილებაში.

ნიკოლა ტესლას უსადენო გადაცემასთან დაკავშირებულმა ექსპერიმენტებმა საფუძველი ჩაუყარა რადიოგადაცემის ტექნოლოგიების განვითარებას. 1909 წელს გულიელმო მარკონის „უსადენო ტელეგრაფიის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის“ მიენიჭა ნობელის პრემია ფიზიკის დარგში. მარკონიმ 1904 წელს მიიღო პატენტი რადიოგადამცემი სისტემისთვის, მაგრამ ტესლას პატენტებმა დაასწრო მის გამოგონებას. ხანგრძლივი სამართლებრივი ბრძოლის შემდეგ სასამართლომ ოფიციალურად აღიარა ტესლას ადრინდელი პატენტები, რომლებიც ფარავდა რადიოგადაცემის ფუნდამენტურ პრინციპებს. 1943 წლის ივნისში, ტესლას გარდაცვალებიდან თითქმის ხუთი თვის შემდეგ, აშშ-ის უზენაესმა სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება მის სასარგებლოდ. დღეს ტესლა რადიოს ნამდვილ პიონერად არის აღიარებული.

ნიკოლა ტესლას სახელს უკავშირდება ნიაგარის ჩანჩქერზე პირველი ჰიდროელექტროსადგურის აშენებაც. ამ მონუმენტურმა მიღწევამ (ჯორჯ ვესტინგჰაუსთან თანამშრომლობით) დაადასტურა ტესლას ცვლადი დენის სისტემის ტრიუმფი და გზა გაუკვალა გლობალურ ელექტრიფიკაციას.

ტესლამ გამოიგონა მსოფლიოში პირველი დისტანციური მართვის მოწყობილობა – პატარა ნავი, რომელიც რადიოტალღების მეშვეობით მუშაობს. სამყაროსთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო ამ მოწყობილობის დიზაინი და ძრავა. ტესლამ პირველმა გაახმოვანა უკაბელო ტექნოლოგიების გამოყენების შესაძლებლობა.

ავტომატიკის სფეროში მისმა ნაშრომებმა საფუძველი ჩაუყარა წინსვლას რობოტიკასა და დისტანციური მართვის ტექნოლოგიაში.

ტესლას ტურბინა იყენებდა გლუვი პარალელური დისკების სერიას. ტურბინა, რომელიც მაღალი სიჩქარით მუშაობდა, იყო შექცევადი და მრავალი მიმართულებით ფუნქციონირებდა: შეეძლო ემუშავა როგორც ტუმბოს, კომპრესორს, ტურბინას და შიდაწვის ძრავასაც კი. მისი ეფექტურობის დონე აღემატებოდა დგუშის ძრავების თეორიულ ზღვარს. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ტურბინამ ფართო გამოყენება ვერ პოვა, მაინც რჩება ინტერესის საგნად ინოვაციური დიზაინისა და პოტენციური შესაძლებლობების გამო.

ტესლამ დიდი წვლილი შეიტანა რადიოლოგიის განვითარებაში. იგი პერიოდულად ატარებდა ექსპერიმენტებს იმ დროისთვის ჯერ კიდევ უცნობ და უსახელო რენტგენის სხივებზე, რომლებსაც „ჩრდილოგრაფებს“ უწოდებდა. ეს ექსპერიმენტები, რომლებიც საუკუნეზე მეტი ხნის წინ ჩატარდა, დღესაც არ კარგავს მნიშვნელობას. მათ საფუძველი ჩაუყარეს სამედიცინო დიაგნოსტიკური ტექნოლოგიების სამომავლო წინსვლას.

ნიკოლა ტესლას ელექტრომანქანის შესახებ პირდაპირი მტკიცებულება არ არსებობს, მაგრამ უდავოა, რომ მისი იდეები და აღმოჩენები დაედო საფუძვლად ელექტრომობილების განვითარებას. ამერიკელმა მეწარმემ ილონ მასკმა თავის ელექტრომობილების კომპანიას ნიკოლა ტესლას პატივსაცემად Tesla დაარქვა.

ტესლას ნაკლებად ცნობილ გამოგონებებს შორის არის ტესლას სარქველი (სარქვლოვანი მილი). მილსადენის ინტერიერი უზრუნველყოფილია გაფართოებებით, ჩაღრმავებებით, პროექციებით, რომლებიც პრაქტიკულად წინააღმდეგობის გარეშე ატარებს სითხეს ერთი მიმართულებით და თითქმის გაუვალ ბარიერს ქმნის საპირისპირო მიმართულებით. როდესაც წყალი მარყუჟების პირებში ჩაედინება, ის ნელდება და დინებას წყვეტს, მაგრამ თუ წყალი სხვა მიმართულებით წავა, ის მარყუჟებში არ შედის და თავისუფლად მიედინება.

ტესლას ექსპერიმენტებმა განაპირობა მექანიკური ოსცილატორის შექმნა, რომელსაც სეისმური ვიბრაციების წარმოქმნა შეუძლია. მისმა ინოვაციურმა ძალისხმევამ საფუძველი ჩაუყარა სეისმოლოგიური კვლევების განვითარებას. ტესლას მექანიკური ოსცილატორი და სეისმურ ვიბრაციებთან მისი კავშირი საინტერესო, მაგრამ საკამათო თემაა.

ელექტროენერგიის უსადენო გადაცემის იდეა ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო იყო ნიკოლა ტესლას კარიერაში. ის ოცნებობდა, ელექტროენერგია უსადენოდ გადაეცა მთელ მსოფლიოში და ენერგეტიკის სფეროში რევოლუცია მოეხდინა. თავისი ამბიციური გეგმის განსახორციელებლად ტესლამ ლონგ-აილენდზე ააგო უორდენკლიფის კოშკი – დიდი ანტენა, რომელსაც მაღალი სიხშირის ელექტრომაგნიტური ტალღების გენერირება შეეძლო. ის საფუძვლად უნდა დასდებოდა გლობალურ უკაბელო საკომუნიკაციო ქსელს, რომელიც დედამიწას გამტარად გამოიყენებდა. მიუხედავად იდეის ავტორის დიდი ძალისხმევისა, პროექტი ვერ განხორციელდა: კოშკის მშენებლობა ძალიან ძვირი დაჯდა და ტესლამ სპონსორები დაკარგა; იმ დროისთვის ტექნოლოგიები ჯერ კიდევ არ იყო საკმარისად განვითარებული ელექტროენერგიის უსადენო გადაცემისთვის; დაბოლოს, არსებობდა მოსაზრება, რომ უსადენო ელექტროენერგია უარყოფითად იმოქმედებდა ჯანმრთელობაზე. მიუხედავად ამისა, ტესლას წინდახედულებამ გზა გაუკვალა თანამედროვე სატელეკომუნიკაციო ინფრასტრუქტურას.

ელექტროენერგიის უსადენო გადაცემის იდეა დღესაც აქტუალურია. მეცნიერები და ინჟინრები მუშაობენ ამაზე და უკვე მნიშვნელოვანი პროგრესიც შეინიშნება, თუმცა დედამიწის მასშტაბით ელექტროენერგიის უსადენო გადაცემა ჯერ კიდევ რთულია.

ტესლამ დააპატენტა პირველი პორტატიული ოზონის გენერატორი. ამ გამოგონებამ საფუძველი ჩაუყარა ტექნოლოგიებში ოზონის გამოყენებას. ოზონის გენერატორის იდეა გულისხმობდა მაღალი სიხშირის ელექტრული განმუხტვის გამოყენებას ოზონის წარმოების, ჰაერის გაწმენდისა და სამედიცინო მიზნებისთვის.

ტესლას სახელს უკავშირდება ნეონის განათებაც. მან ჩაატარა ექსპერიმენტები და აჩვენა, რომ მაღალი სიხშირის ელექტრული დენით სხვადასხვა აირის განათებაა შესაძლებელი. ტესლას მიერ გაწეული სამუშაო დაედო საფუძვლად თანამედროვე ნეონის ნათურების შექმნას.

ტესლას ერთ–ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოგონებაა ე.წ. ტესლას კოჭა – მაღალი სიხშირის ტრანსფორმატორი, რომელსაც შეუძლია, შექმნას ძალიან მაღალი ძაბვა დაბალი დენით. ტესლას კოჭა არის რეზონანსული ტრანსფორმატორი, რომელიც გამოიყენება სამეცნიერო ექსპერიმენტებში, განათებასა და სხვა სფეროებში. ის მუშაობს ელექტრომაგნიტური ინდუქციის პრინციპით. რეზონანსული ტრანსფორმაციის პროცესის შედეგად დაბალი ძაბვის ელექტროენერგია გარდაიქმნება მაღალი სიხშირის, მაღალი ძაბვის ელექტროენერგიად, რაც მიიღწევა პირველადი და მეორადი კოჭების, კონდენსატორისა და კოჭას ურთიერთქმედებით. ტესლას კოჭა გამოიყენება ნეონის ნათურებისა და განათების სხვა მოწყობილობების მუშაობისთვის. მეცნიერი თავისი კოჭების დახმარებით ცდილობდა ენერგიის უკაბელო გადაცემის სისტემის შექმნას. ტესლას კოჭას ხშირად იყენებენ სინათლის შოუებში გასაოცარი ვიზუალური ეფექტების გამო.

ნიკოლა ტესლა იყო მომავლის ხედვის გენიოსი. ვიზუალური აზროვნებით და ინოვაციებისკენ სწრაფვით ის გახდა ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიანი გამომგონებელი. მისი იდეები უკაბელო კომუნიკაციისა და განახლებადი ენერგიის შესახებ თანამედროვე ელექტროინჟინერიის საფუძველია.

ტესლას მემკვიდრეობა სცდება დროის საზღვრებს და აგრძელებს ინოვატორებისა და მოაზროვნეების შთაგონებას. მიუხედავად მრავალი გამოწვევისა, მისმა გაბედულმა სწრაფვამ, ხედვამ და იდეებმა წარუშლელი კვალი დატოვა მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სამყაროში. როცა ამ საოცარი გამოგონებების საიდუმლოებს ვხსნით, ჩვენ უფრო მეტად ვაფასებთ უდიდესი მეცნიერის გენიალურობას და კაცობრიობაზე მისი მოღვაწეობის გავლენას.

საინტერესოა ტესლას პირადი ცხოვრება. მეცნიერი შესანიშნავად ფლობდა უცხო ენებს. მშობლიური სერბულის გარდა, იცოდა ჩეხური, ინგლისური, ფრანგული, გერმანული, უნგრული, იტალიური და ლათინური. მას ჰქონდა უცნაური შიშები და ახირებები. ხშირად ერთსა და იმავეს სამჯერ აკეთებდა. მანიაკურად მიისწრაფვოდა სისუფთავისკენ. ძალიან უყვარდა ცოცხალი არსებები, განსაკუთრებით – მტრედები და კატები. მიუხედავად იმისა, რომ მუდამ გარშემორტყმული იყო ლამაზი ქალებით და ბევრს უყვარდა კიდეც, ის არასოდეს დაქორწინებულა.

„ყოველი მამაკაცი აფასებს კაცობრიობას იმით, რასაც თავის შთამომავლობას უტოვებს, – ამბობდა ტესლა, – ჩემი შვილები ჩემი გამოგონებები არიან… ჩემი ერთადერთი სურვილია, მათი მეშვეობით გზავნილი გადავცე მომავალ საუკუნეებს… ქალი დიდებული არსებაა, რომლის ღირსიც არ ვარ“.

ტესლას ერთადერთი სიყვარული მეცნიერება იყო.

საინტერესოა ტესლას ციტატები:

• „ჩვენი ღირსებები და ჩვენი ნაკლოვანებები განუყოფელია, როგორც ძალა და მატერია. როდესაც ისინი გაყოფილია, ადამიანი აღარ არსებობს“.
• „არა მგონია, დაასახელოთ მრავალი დიდი გამოგონება, რომლებიც დაქორწინებულ კაცებს შეუქმნიათ“.
• „დღევანდელი მეცნიერები ღრმად ფიქრობენ და არა ნათლად. ნათლად ფიქრისთვის საჭიროა საღი გონება, ხოლო ღრმა ფიქრი შესაძლებელია გიჟურ მდგომარეობაშიც“.
• „ფული არ წარმოადგენს ისეთ ფასეულობას, როგორიც ადამიანს ჰგონია. მთელი ჩემი ფული ჩადებულია ექსპერიმენტებში, რომელთა მეშვეობითაც ახალი აღმოჩენები გავაკეთე, რაც ადამიანებს ცხოვრებას ცოტათი უმარტივებს“.
• „მეცნიერს არ აქვს მიზანი მყისიერი შედეგისთვის. ის არ მოელის, რომ მისი მოწინავე იდეები უმალვე იქნება მიღებული. მისი შრომა ჰგავს გამორჩეული მთესველის საქმიანობას – მომავლისთვის. მისი მოვალეობაა, საფუძველი ჩაუყაროს მომავალ თაობას და გზა აჩვენოს. ის ცხოვრობს, მუშაობს და იმედოვნებს“.

დიდი მეცნიერის ცხოვრება და გამოგონებები დაგვანახებს, რომ ადამიანის შესაძლებლობები უსაზღვროა და მისი ფანტაზიის ნაყოფი ხშირად რეალობა ხდება.

სასკოლო გარემოში ნიკოლა ტესლას შესახებ საინტერესო აქტივობების განხორციელება შესაძლებელია დაიგეგმოს პროექტის ან კონფერენციის ფორმით და განხორციელდეს შემდეგი გეგმის მიხედვით:

• ინტერაქციული საუბრები და როლური თამაშები ტესლას ცხოვრების საინტერესო ფაქტების და აღმოჩენების შესახებ;
• მარტივი ექსპერიმენტები, რომლებიც დაკავშირებულია ტესლას აღმოჩენებთან;
• მოდელები, პრეზენტაციები ან სხვა სახის შემოქმედებითი საქმიანობა;
• დიდი მეცნიერის გამოგონებების შესახებ დოკუმენტური ფილმებისა და ვიდეომასალის ჩვენება;
• მისი ბავშვობის ისტორიები, გამოგონებებზე მუშაობის პროცესი, სხვა მეცნიერებთან კონფლიქტები;
• მისი იდეები მომავლის შესახებ, ენერგიის უსადენო გადაცემასა და სხვა საკითხებზე;
• ტესლას იდეების დღევანდელ ცხოვრებაში გამოყენების ფაქტები;
• ინფორმაციის მოძიება ტესლას გამოუქვეყნებელი ნაშრომების შესახებ;
• ტესლას ციტატების განხილვა.

გამოყენებული ლიტერატურა:

https://fi.edu/en/science-and-education/collection/case-files/nikola-tesla

https://cubed.run/blog/unveiling-the-genius-20-secret-inventions-by-nikola-tesla-7b28e273ab4a

https://www.livescience.com/45950-nikola-tesla-biography.html

https://www.teslasociety.com/exhibition.htm

https://nationalmaglab.org/magnet-academy/history-of-electricity-magnetism/museum/tesla-coil-1891/