„ჩვენი საქართველო“ ინტეგრირებული საგანია, რომელიც მხართმცოდნეობით პრინციპზეა აგებული. ოღონდ აქ „მხარე“ მხოლოდ გეოგრაფიული არეალი არაა, ის ადამიანისა და გარემოს ურთიერთქმედების კულტურულ-სოციალური სივრცეა, სადაც ადამიანის იდენტობის ჩამოყალიბება მიმდინარეობს. მხარის გაგება-გააზრება „ჩვენი საქართველოს“ საგნის შესწავლისთვის აუცილებელი ყველა ცნებების გაგება-გააზრების საფუძველია (სივრცე (მხარე, რეგიონი) (საზ.მეც.დაწყ.(II) 1), მეურნეობა (საზ.მეც.დაწყ.(II) 2,4,5), დრო (ცვლილება) (საზ.მეც.დაწყ. (II) 3, 5), საზოგადოება (საზ.მეც.დაწყ.(II) 5), მრავალფეროვნება (ყოფითი თავისებურებები) (საზ.მეც.დაწყ.(II) 4 ), სახელმწიფო (საზ.მეც.დაწყ.(II)5,6)).
ეს ეხმარება მოსწავლეს:
~
- წარმოიდგინოს ადამიანი დროსა და სივრცეში;
- გაიაზროს, რას ნიშნავს იყო „ქართლელი“, „იმერელი“, „მეგრელი“, „კახელი“, „ფშაველი“, „მოხევე“ და ა.შ.
- დაინახოს და გააცნობიეროს, თუ რა არის:
- სივრცე (პეიზაჟი, ბუნებრივი გარემო) („რა?“ „სად?“…);
- ადამიანი (საზოგადოებრივი ცხოვრება, საქმიანობა) („ვინ?“…“როდის?“.. „როგორ?“.);
- იდენტობა (ტრადიციები, კულტურა, ცნობიერება) („როგორი?“.. „რომელი?“..).
რა ეფექტური სტრატეგიები და მიდგომები შეიძლება გამოიყენოს მასწავლებელმა, რომ მოსწავლემ შეძლოს საგნის შესწავლის სირთულეების დაძლევა და „მხარის/რეგიონის“ გაცნობიერება, სივრცეს-ადამიანსა და იდენტობას შორის კავშირის დანახვა?
პირველ ეტაპზე, სასურველია, აქტივობები მიმართული იყოს მხარის /რეგიონის ცნების გააზრებისათვის, მაგალითად:
- ინტერაქტიური რუკის გამოყენება – მოსწავლეები ქმნიან მხარის (მაგალითად, აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის) თემატურ რუკას, რომელზეც დაიტანენ სოფლებს, კოშკებს, გზებსა და კულტურულ ობიექტებს (მაგალითად, შატილის, დართლოს, სნოს, გუდანის);
- ისტორიული მემკვიდრეობა – მოსწავლეები მოიძიებენ დამატებით ინფორმაციას ( ზეპირი და ფოლკლოლური) მხარის (მაგალითად, აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის) მითებისა და ლეგენდების, კულტურული ტრადიციების შესახებ და წარმოიდგნენ, როგორ ქმნის კულტურა იდენტობას;
- პრეზენტაციები თემაზე – „“მხარის ბუნება და მისი გავლენა ადამიანის საქმიანობაზე“, „მთის /ბარის სოფელი“ და სხვ.
- ვირტუალური მოგზაურობა – ვიდეომასალის ან 3 D რუკის გამოყენება ადგილობრივი ბუნებრივი გარემოსა და არქიტექტურის შესასწავლად.
- დისკუსია – მოსწავლეებიმსჯელობენ კითხვებზე:
- რას ნიშნავს ამა თუ იმ მხარეში (მაგალითად, მთიანეთში) ცხოვრება?
- რა კავშირია ადამიანის საქმიანობასა და იდენტობას შორის?
- რა არის რეგიონის გამაერთიანებელი ღირებულებები?
მსგავსი სტრატეგიებით მოსწავლე თანდათან გააცნობიერებს სივრცესა და ადამიანს შორის კავშირს, დაინახავს, რომ მხარე/რეგიონი არის ის, სადაც ბუნება, ადამიანი, კულტურა და ტრადიციები ერთ მთლიანობას ქმნიან კონკრეტულად მისთვის დამახასიათებელი ელემენტებით ( ანუ მოსწავლეები არ შეისწავლიან მხოლოდ ფაქტებს, არამედ შეასრულებენ იმ აქტივობებს, რომლითაც შეძლებენ სივრცის აღქმას იმ ადამიანების საქმიანობისა და მოღვაწეეობის კონტექსტში, რომლებიც იქ ცხოვრობენ). შესაბამისად, ის აქტივობები, რომლებიც სტანდარტის მიზნის მისაღწევად ჭირდება მასწავლებელს, დაფუძნებული უნდა იყოს მხარეთმცოდნეობითი შესწავლის პრინციპზე და ეხმარებოდეს მოსწავლეს მხარის/რეგიონის ისტორიული, სოციალური და სულიერი ერთობის აღქმასა და შემეცნებაში, რაც რეალურად ნიშნვას საკუთარი ქვეყნის სიღრმისეული გაგების დაწყებას.
მეორე ეტაპზე აქტივობები მიმართულია მხარის/რეგიონის, ადამიანისა და იდენტობის ურთიერთკავშირის გააზრებისათვის, მაგალითად,
- სივრცის რუკის შექმნა იდენტობის ჩამოყალიბებისთვის. ამ მიზნით მოსწავლეები:
- მუშაობენ რუკაზე, (ფიზიკური რუკა ან ციფრული Google Maps);
- რუკაზე აღნიშნავენ სვანეთის, თუშეთისა და ხევსურეთის და ა.შ. სოფლებს /დასახლებულ პუნქტებს (მაგალითად, ომალოს, შატილს, სნოს, კავთისხევს და ა.შ.);
- თითოეულ წერტილთან მიმართებაში ქმნიან მოკლე ნარატივს, სადაც აღწერენ, როგორ მოქმედებს ბუნება ადამიანების ცხოვრებაზე;
- მიუთითებენ ამ მხარის ადამიანების იდენტობის განმსაზღვრელ სამეურნეო და კულტურულ ელემენტებზე (საქმიანობა, ჩაცმულობა, ნაგებობა, ფოლკლორი..);
- მიღებულ შედეგებს შეაჯამებენ პრეზენტაციით (ზეპირი /ვიზუალური).
- „ ინტერვიუ წარსულთან“ :
- მოსწავლეები კითხულობენ სახელმძღვანელოს ტექსტებს (მაგალითად, ხევსურების, თუშების, ფშაველების, ქართლელების და ა.შ. ცხოვრების შესახებ);
- შეადგენენ „ისტორიულ ინტერვიუს“: წარმოიდგინენ, რომ ესაუბრებიან ხევსურ მოხუცს, ან თუშ მეცხვარეს, ან მეგრელ მესიმინდეს და ა.შ. სხვადასხვა საკითხზე:
-
- რა მნიშვნელობა აქვს მათთვის სამშობლოს, მთასა და ბარს?
- როგორ გამოხატავენ, როგორ აღიქვამენ საკუთარ იდენტობას?
- რას ჰქვია იყო „ხევსური“, „ფშაველი“, „მოხევე“, „ქართლელი“ და ა.შ.
- „საქართველოს გზებზე“ – სივრცისა და ეკონომიკური ურთიერთობების შესწავლისათვის იგეგმება კიდევ ერთი აქტივობა – „საქართველოს გზებზე“. ამ მიზნით მოსწავლეები:
- რუკაზე მონიშნავენ სავაჭრო გზებს (მაგალითად, დარიალის ხეობა..);
- მოძებნიან იმ გზებს, რომელიც აკავშირებდა კონკრეტულ მხარეებს ერთმანეთთან;
- იმსჯელებენ, როგორ უწყობს ხელს ვაჭრობა, ეკონომიკა მხარის განვითარებას და იდენტობის ჩამოყალიბებას.
- პრეზენტაცია თემაზე: „რას ნიშნავს იყო…“ (მაგალითად, მთიელი):
- მოსწავლე მოკლე ტექსტს წერს მხარის შესახებ;
- პრეზენტაციას დაამატებს ან სურათს, ან ნახატს, რომელიც უკეთესად გადმოსცემს მხარის ძირითად შინაარსს (თოვლიანი მთა.. კოშკი.. );
- მეტაკოგნიტური ამოცანა:
- მოსწავლეები მუშაობენ ცხრილის შევსებაზე, რომელიც ეხმარება სივრცის გააზრებასა და საკუთარ იდენტობის გაცნობიერებაში.
ნიმუში – ცხრილი – „აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთი“:
| სივრცე | ადამიანი | კულტურული იდენტობა | ეკონომიკა | ცვლილება XXI საუკუნეში | |
| თუშეთი | მწყემსობა, სეზონური მიგრაცია | სტუმარ-მასპინძლობა, ტრადიცია, სამოსი, ნაგებობა | მეცხვარეობა
ხალხური რეწვა |
ტურიზმი, გზების ინფრასტრუქტურა | |
| ხევსურეთი | თავდაცვითი ციხეები | ტრადიციული სამოსი, ერთგულება.. | მეცხვარეობა
ხალხური რეწვა |
ურბანიზაციის გავლენა | |
რეფლექსიური შეკითხვები:
- „როდის ხდება ბუნებრივი სივრცე ადამიანის იდენტობის ნაწილი?“
- „როგორ გეხმარება შენი რეგიონისა და სხვა რეგიონების გაცნობა საკუთარი იდენტობის გააზრებაში?“
აღნიშნული მიდგომები ეხმარება მოსწავლეს თავისი გამოცდილების, ცოდნისა და ემპათიის საფუძველზე გაიაზროს ცნება „მხარე/რეგიონი“, „სივრცე“ როგორც გეოგრაფიული ერთეულიც და აღიქვას მხარეს/რეგიონს, სივრცეს, ადამიანსა და იდენტობას შორის ურთიერთკავშირი და წარმატებით გააგრძელოს „ჩვენი საქართველოს“ სხვა ცნებების შესწავლაც.
