თანამედროვე სკოლა მხოლოდ ცოდნის მიმცემ სივრცედ აღარ აღიქმება. იგი თანაბრად არის სოციალური ინსტიტუცია,
რომელიც ბავშვს ზრდის, აძლევს ცხოვრებისეულ უნარებს და აყალიბებს მოქალაქეობრივ ცნობიერებას. სწორედ ამიტომ, სოციალური სიდუხჭირე არა მხოლოდ ოჯახური ან ეკონომიკური პრობლემაა, არამედ განათლების ხარისხზე პირდაპირ მოქმედი ფაქტორია.
კვლევები და მასწავლებელთა ყოველდღიური გამოცდილება ცხადყოფს, რომ სიდუხჭირე ხშირად წარმოადგენს დამუხრუჭებელ ძალას,
რომელიც მოსწავლეს აკლებს აკადემიურ შესაძლებლობებს და ზღუდავს მის პერსპექტივას.
სოციალური სიდუხჭირის გამომწვევი მიზეზები მრავალმხრივია. ეკონომიკური გარემო განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია:
მშობლების უმუშევრობა, დაბალი შემოსავალი ან ემიგრაციაში წასული ოჯახის წევრები ხშირად იწვევს იმას, რომ ბავშვი მატერიალურად დაუცველ გარემოში იზრდება. ამას ემატება სოციალური ფაქტორები — ოჯახური სტრესები, ფსიქოლოგიური დაძაბულობა და მხარდაჭერის ნაკლებობა. არანაკლებ მნიშვნელოვანია ინფრასტრუქტურული სირთულეები:
ზოგიერთ რეგიონში მოსწავლეებს სკოლაში მისასვლელად სერიოზული გზის გადალახვა უწევთ; ხშირია ტექნოლოგიებზე შეზღუდული
წვდომაც, რაც განსაკუთრებით თვალშისაცემი გახდა დისტანციური სწავლების დროს. ემოციურ-ფსიქოლოგიური პირობები კი ბავშვს უჩენს
სირცხვილისა და გარიყულობის განცდას, რაც თავდაჯერებას აქვეითებს და სწავლის პროცესში ჩართულობას ამცირებს.
საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მონაცემებით, 2023 წელს ბავშვთა სიღარიბის მაჩვენებელი 27%-ს აღემატებოდა, რაც ნიშნავს, რომ ყოველი მეოთხე ბავშვი ქვეყანაში ცხოვრობს ოჯახში, სადაც ძირითადი საჭიროებების დაკმაყოფილება სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს.
ეს პირდაპირ აისახება სკოლებში: ბევრი მოსწავლე ვერ ახერხებს
საჭირო რესურსების შეძენას, ვერ სარგებლობს დამატებითისაგანმანათლებლო სერვისებით და ხშირად ტოვებს სასწავლო პროგრამას სრულად ათვისების გარეშე.
სოციალური სიდუხჭირის შედეგები თვალსაჩინოა აკადემიურ მოსწრებაშიც. ბავშვი, რომელიც სახლში ელემენტარულ საჭიროებებს ვერ იკმაყოფილებს, გაკვეთილზე კონცენტრირებას ვერ ახერხებს. ზოგიერთ შემთხვევაში მოსწავლე იძულებულია ჩაერთოს შრომაში ან უმცროსი და-ძმის მოვლაში, რაც მის სასკოლო დასწრებას უშლის ხელს.
არანაკლებ მნიშვნელოვანია რესურსების სიმწირე — საჭირო წიგნების, ინტერნეტის ან სხვა სასწავლო მასალის არქონა უშუალოდ ზღუდავს აკადემიურ მიღწევებს. თანატოლების მხრიდან დაცინვა ან განსხვავებულობის ხაზგასმა ბავშვის მოტივაციას აქვეითებს, ხოლო ნიჭიერი
და შრომისმოყვარე მოსწავლეც კი ვერ ავლენს თავის შესაძლებლობებს, თუ სოციალური სიდუხჭირე მას მუდმივად აფერხებს.
პრობლემის დაძლევა მოითხოვს კომპლექსურ მიდგომას, სადაც ჩართული იქნება როგორც სახელმწიფო, ისე სკოლა და საზოგადოება.
საგანმანათლებლო პოლიტიკის დონეზე აუცილებელია სამიზნე პროგრამები: უფასო კვება, ტრანსპორტისა და სასწავლო მასალების
დაფინანსება.
სკოლამ უნდა შეითავსოს სოციალური უსაფრთხოების ბადის ფუნქცია, განსაკუთრებით რეგიონებში.
მასწავლებელთა სენსიტიურობა გადამწყვეტია. ინდივიდუალური კონსულტაციები, დამატებითი გაკვეთილები, თანატოლთა
მხარდაჭერის პროექტები ხელს უწყობს ბავშვის სწავლის პროცესში ჩართულობას.
ამ პროცესში დიდ როლს თამაშობს მშობელთა აქტიური ჩართულობა და არასამთავრობო სექტორთან თანამშრომლობა. ადგილობრივი თვითმმართველობების მხარდაჭერაც მნიშვნელოვანი რგოლია. განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს ინოვაციური მიდგომები: ონლაინ პლატფორმების გამოყენება, კერძო სექტორის ჩართვა სტიპენდიებითა და რესურსებით, აგრეთვე სკოლა-კომპანიის პარტნიორობა, რაც ქმნის ახალ
შესაძლებლობებს.
სოციალური სიდუხჭირე მხოლოდ ეკონომიკური საკითხი არ არის — ეს არის საგანმანათლებლო და საზოგადოებრივი გამოწვევა.
როდესაც მოსწავლე ვერ იღებს თანაბარ პირობებში განათლებას, ზარალდება მთელი საზოგადოება, რადგან ქრება მისი პოტენციური
ინოვატორი, პროფესიონალი, მოქალაქე. სწორედ აქ იჩენს თავს მასწავლებლის როლი: იგი შეიძლება იქცეს იმ ფიგურად, რომელიც ბავშვს სტაბილურობის განცდას აძლევს და სწავლის მოტივაციას უნარჩუნებს. სკოლა ვერ შეცვლის ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკურ სისტემას, მაგრამ შეუძლია იყოს ის ადგილი, სადაც სიდუხჭირე აღარ იქნება უშუალო დაბრკოლება განათლების მისაღებად.
