ქელეხის ძაღლი

„გულის სიღრმეში ყველა მასწავლებელს ეშინია რომ მისი მოსწავლეები ისე არ მოექცნენ, როგორც ის თავის მასწავლებელს ექცეოდა.“

პატარა ბიჭი , მზისგან გადაყვითლებულ მინდორში, მიტოვებული სახლის წინ იდგა. ამბობდნენ რომ ეს სახლი მღვდლის იყო , იმ დროში  როცა ხალხს ღმერთი ჯერ კიდევ სჭირდებოდა.

თუ ახლა ამ სახლს გადაწვავდა ნახშირი დარჩებოდა და ამ ნახშირს მეზობელ დიდ ქალაქში გაყიდდა, ყველა დროში არიან  ადამიანები თავის გადასარჩენად ცუდის გაკეთება რომ უწევთ ხოლმე. ის სუსტი იყო, თანასოფლელებივით ტყიდან  მძიმე მორების თრევა არ შეეძლო.

ამიტომ აირჩია, სოფლისგან მოშორებით მდგარი ძველი სახლი, რომელსაც გორაზე მდგარი თეთრი სალოცავი დასცქეროდა.

ბიჭმა ხმელი ბალახის ბღუჯას ცეცხლი მოუკიდა და სახურავში შეაგდო. არ გაქცეულა, სახლი შორს იდგა და  უპატრონო სალოცავის მეტი ვერაფერი დაინახავდა.

ფიჭვისგან გამოთლილი კოჭები და ფიცრები უცბად აპრიალდნენ. ამოვარდნილმა ალმა სახეში ამოჰკრა ბიჭს, ის შეხტა, ბალახზე ფეხი გაუცურდა და ცეცხლში ჩავარდა.

უნაკვერჩხლოდ დაიფერფლა სახლი, ნაკვერჩხალს მხოლოდ ეკლიანი ხეები ტოვებენ.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

სკოლა რელიგიური იყო, მოსწავლეები გაკვეთილს ლოცვით იწყებდნენ და მათ თავზე მწერლებთან ერთად წმინდანებიც დასცქეროდნენ.  ხალხს ახლა ეპოვა თავისი წილი ღმერთი: უშნო, მანკიერი და სასტიკი.

სამასწავლებლოში  კედელზე სოფლის მოძღვრის ფოტო ეკიდა, რომლის ნათქვამის უპირობოდ სჯეროდა იმ ხალხს, მოძღვარი ამბობდა რომ მეორედ მოსვლისას სწორედ ამ სოფლის კლდოვანი გზით მოვიდოდა მაცხოვარი და სამსჯავროს სწორედ იმ ენაზე ჩაატარებდა რომელ ენაზეც ამ სოფელში ლაპარაკობდნენ.

მოძღვარი მათ ეუბნებოდა რომ მათი სოფელი ღვთისმშობლის წილხვედრი იყო და მისი მფარველობით გადარჩებოდნენ. ხალხსაც სჯეროდათ,მასწავლებლებიც და მშობლებიც ფიქრობდნენ რომ წმინდა მარიამი, მათ შვილებს უპირობოდ დაიფარავდა და გადაარჩენდა. მღვდელი მიხრწნილი იყო, მნათე და დიაკვანი ამბიიონზე დიდებული ტახტით გამოაჩოჩებდნენ ხოლმე. როგორც აფრიკელი ტომები მკვდარ, გაფიჩხულ წინაპარს, ქოხის წინ თაყვანის საცემად.სად იყო სამართალი, თორემ მოძღვარს კოცონში ჩაწვა ეკუთვნოდა, თავისი მრევლის თვალების დაბრმავებისთვის. შეიძლება თვითონაც არ უნდოდა რომ გაეღმერთებინათ, მაგრამ დაჰყვა, შეიტკბო და შეიფერა.

მას ცოცხალ წმინდანს ეძახდნენ. თუმცა ის არც ცირკის არენაზე შეუგდია ვინმეს ლომების პირისპირ, არც სვეტზე მდგარა მშიერი და მწყურვალი. არა მას ფუფუნება უყვარდა, უნახავის სიყვარულით. მისი შარავანდედით დაბრმავებული მღვდელი,  ვერ ხედავდა მის მანკიერებას, ვერც იმას რომ მღვდელი დიდი ხანია მკვდარი იყო. უბრალოდ მნათე და დიაკვანი მალავდნენ ამ ამბავს, იმიტომ რომ მღვდელი იმას ამბობდა რომ მეორედ მოსვლა, სწორედ მის სიცოცხლეში მოხდებოდა.

ყველა მასწავლებელი მარხვის სათნოებაზე საუბრობდა. მარხვის გახსნილებისას გემრიელად მიირთმევდნენ, ამ დროს ბავშვები მშივრები დალაწლაწებდნენ დერეფანში. იქ იმ სოფელში ფურებზე უფრო მეტს ფიქრობდნენ ვიდრე ბავშვებზე. კოჭლი მასწავლებელი ჯიბით უზიდავდა ბავშვებს მასწავლებლების მონარჩენ საჭმელს.

მასწავლებლებს ქვეყნის შორეული სალოცავების მოლოცვა უყვარდათ, და ყველა განსხვავებულის ცეცხლში დაწვაზე ოცნებობდნენ.ერთადერთი ვინც მათ არ დასდევდა ხაზვის მასწავლებელი იყო, საერთოდაც ის ერთადერთი იყო ვინც ბავშვებს გაკვეთილს ლოცვით არ აწყებინებდა, ის არ დადიოდა სხვა მასწავლებლებივით ღმერთის დასაცავ ხმაურიან დემონსტრაციებზე.  „ რელიგია მისგან გაუბედურებული ბევრი მინახავს, გაბედნიერებული კი ნაკლები,  თავიანთი წმინდა წიგნებით ისე იწამლებიან რომ, მზად არიან სხვებს თვალები გამოსთხარონ“ – ამბობდა ის როცა მოსწავლეებთან სვამდა ხოლმე. არადა მას სწამდა ღმერთის ყველა მასწავლებელზე მეტად, უბრალოდ ღმერთის მსახურები სძულდა რომლებიც ერთი პირით ეშმაკს წყევლიდნენ და მეორე პირით ემადლიერებოდნენ მას, რადგან ის აჭმევდათ.

მასწავლებელი  კოჭლი იყო, ნამლევა, წრიპინა ხმიანი.

არ უყვარდა ის საქმე რასაც ასწავლიდა.  მაგრამ რა ექნა ?! კოჭლები იმ სოფელში შიმშილით იხოცებოდნენ.

ის სულ ერთ, ამოჩემებულ წინადადებას ამბობდა: „ ცხოვრებაში სწორი ხაზების გავლება აუცილებელი არაა.“  ის ერთთავად ღუმელზე ნახშირით ხატავდა, როცა გაკვეთილი მშვიდი იყო, ხატავდა კლდეს გორაკზე და კლდისპირას ფიჭვების ჩრდილში ქოხს. როცა ბავშვები ტირილამდე ამწარებდნენ,  ცეცხლმოკიდებულ ალში გახვეულ სახლს. მე მათზე ვფიქრობ, ისინი კი გულს მგლეჯენ, ამბობდა ის. მას ჯერ კიდევ ვერ ესწავლა რომ, თუ გინდა გული არ გაგისკდეს, ყურები უნდა მოიყრუო და თვალები დაიბრმავო.

ბავშვები მის გაკვეთილზე მხოლოდ გასართობად ადიოდნენ, ანდა რატომ უნდა მოეკლათ თავი იმ საგნის სწავლისთვის რომლის მასწავლებელიც ამბობდა, რომ არასოდეს გაეკეთებინათ ის საქმე რომელიც არ მოსწონდათ.  არადა მასწავლებელები სწორედ თავისუფლებას ვერ პატიობენ ბავშვებს, რადგან ის არასოდეს ჰქონიათ. თანაც ამ მასწავლებლის არ ეშინოდათ, მას სხვებისგან განსხვავებით ცემა არ შეეძლო. განსაკუთრებით ერთი ბიჭი უყვარდა, ეხვეწებოდა რომ ეხატა რადგან ამის ნიჭი ჰქონდა.. ამის გამო ვითომ ვერ ამჩნევდა რომ ის ბიჭი მას  დასცინოდა და საერთოდ არ ფიქრობდა იმაზე რომ ხატვა შეიძლებოდა მას კარგად გამოსვლოდა. ბავშვები დიდებზე სასტიკები არიან, თუმცა მათ არ იციან ამის შესახებ.

საერთოდაც ბავშვები ამ მასწავლებელს იმის გამოც დასცინოდნენ რომ მას, მათი მშობლებიც იგდებდნენ აბუჩად. ცოლს ვერ იჭერს, მაგან ბავშვები როგორ უნდა დაიჭიროსო. ამას  ხშირად მასვე ასმენდნენ, იმ სოფელში, დიდი გული მხოლოდ უბედურებთან ჰქონდათ, ძლიერებს უჩუმდებოდნენ.

მასწავლებელს უპატრონო ძაღლივით უყვარდა ქელეხები.  ამიტომ ხალხს მისი ნამდვილი სახელი დავიწყებოდა და ყველა „ ქელეხის ძაღლს“ ეძახდა.  შვილმკვდარი მამასავით ანგარიშმიუცემლად ჭამდა, თითქოს ეს ბოლო ჭამა იყო მისი და მას შემდეგ უდაბნოში მიდიოდა სამარხულოდ.

მაგიდაზე მორჩენილ თევზსა და ხორცის ნაჭრებს ფართხუნა პიჯაკში ილაგებდა. სახლისკენ მიმავალ ორღობეში ეწუნწკლებოდა ნაქურდალი საჭმლის წვენი. მის სოფელ ” ქვაბში” ამის გამო , ქელეხის ძაღლს ეძახდნენ და უბოროტოდ დასცინოდნენ. ის არ იყო, ანგარიშგასაწევად წარმოსადეგი ღვარძლიანად რომ დაეცინათ.

მას სკოლიდან მხოლოდ იმიტომ არ უსვებდნენ რომ მოგვწონს როცა მოწყალებას ვიღებთ.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

მის მოსწავლე „ თევზს“  ეგონა რომ მისი მასწავლებელი ისევე ვერ იმაგრებდა ცოლს, როგორც ის ჩვილ ხბოს რომელიც დედისკენ იწევდა ჩამოსაწოვად.

მასწავლებლის ცოლი კაციც იყო სახლში. ის დასდევდა ნოემბრის ნისლში მაჟალოს საჭმელად ტყეში გაპარულ ორ ძროხას. ის ხეთქავდა სქელპირა, მძიმე ცულით კუნძებს.ის აბრუნებდა ურწან მიწას კარტოფილი რომ დაეთესა. მიუხედავად ყველაფრისა მხიარული ქალი იყო, ზარივით ისმოდა მისი სიცილი. ყოველთვის დასაფასებელია გაჭირვებულს სიცილი რომ შეუძლია.

პირველად ბიჭმა ტყისკენ გაქცეული საქონელი მოუბრუნა. ქალმა თბილი თვალებით უთხრა რომ ძალიან საყვარელია და გალუმპვას გადაარჩინა. ქალს ბოსლისა და ღუმლის სუნი ასდიოდა. მან არ იცოდა როგორ იწვალებდა უბეს ბიჭი  მასზე ფიქრში და მასაც მოსწონდა ეს ცელქი და მისი ქმრის სისხლის გამშრობი.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

სიცხეში ბიჭი მარტო თოხნიდა კარტოფილს. გამეტებით სცემდა თოხს გახევებულ მიწას, სიჩქარეში ქორფა კარტოფილსაც სჭრიდა, გამოუცდელი იყო, უჭირდა სარეველას გარჩევა.

მასწავლებლის ცოლი მოვიდა და „ ყოჩაღო“- შესცინა თბილი თვალებით. კვალში ჩადგა და კარტოფილის მარგვლა დაიწყო, რომ ბიჭს თოხნა გაადვილებოდა.

ცხელოდა. ბიჭი უცბად მოიკუნტა, ცხელი ოფლი შუბლიდან თვალებში ჩაუვიდა და აუწვა. მასწავლებლის ცოლი მივიდა ხელის ზურგით ამოუმშრალა თვალები..ქალს მიწის ბოსლისა და სურვილის სუნი ჰქონდა.

ქალი შეყოვნდა: „ მე სულ მარტო ვარ, წლებია მარტოდ მძინავს და ზურგიც საშინლად მტკივა“.  ქალი ბიჭს კოცნიდა დამწვარ თავლებზე და ტუჩის კიდეზე დაგემოვნებით. ბიჭს სანამ მუხლები მოეკეცებოდა, დაინახა როგორ დახუჭა ქალმა თვალები როცა სველ უბეში ხელი ჩაუცურა. ქალს თითქოს იქ გველი დახვედროდა, უცებ ამოაცურა ხელი და გაიქცა. სქელი ფეხებით თელავდა, თავის გამარგლულ კარტოფილს. ბიჭს სირცხვილნარევი სიამაყით უხაროდა სველი და საცვლისა და პირველი გამარჯვების გამო.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

მეორე დღეს მოსწავლე უფრო მეტად ცდილობდა კოჭლი მასწავლებელი წრიპინა ლაპარაკით გამოეჯავრებინა. ბიჭს არ  ესმოდა რომ არაფრით არ შეიძლება სიცილი როცა ვიღაც ტირის. წიგნებსაც კი სადაც იცინიან ვიღაცის ტირილის დროს, გულბოროტი და უნიჭო მწერლები წერენ.

ბიჭს კი იმიტომ არ ესმოდა რომ მგრძნობიარე და უბედური იყო. მას რცხვენოდა თავისი სიღარიბისა და იმ ნაჩუქარი ტანსაცმლის რომლითაც სკოლაში ყოველდღიურად დადიოდა. უნდოდა ძლიერი ყოფილიყო და თავის ყველა მჩაგვრელს მორეოდა.  მას უნდოდა კარგად ეთამაშა ფეხბურთი. იმ სკოლაში ყოჩები კი ფეხბურთის მოთამაშეები იყვნენ.  მისი კლასის ყოჩი კი მისი მოგვარე და მოსახელე იყო. ლამაზი და კარგი მოსწავლე, იმ სკოლის მორწმუნე მასწავლებლების თვალში დიდი პატივისცემით სარგებლობდა.

ბიჭს უნდოდა მასთან ემეგობრა. თუმცა მისი მოგვარე არაფრით უყადრებდა თავს. ფეხბურთის თამაშის დროს მისი არჩევა არავის უნდოდა.

იმ დღეს კი ერთი მოთამაშე აკლდათ, უბედური ბიჭის არჩევა ძალით მოუწიათ და მოგვარეს გუნდში მოხვდა.

უბედური მოსწავლე დაძაბული თამაშობდა, თან ძალიან უნდოდა თავის გამოჩენა და თან გულის სიღრმეში იმას ნატრობდა მისთვის ფეხში ბურთი არავის მიეცა. ეშინოდა მისი დაკარგვის მოგვარის წათაქების.

მოულოდნელად მოუვიდა ბიჭს ბურთი, ალალბედზე ამოჰკრა და ბურთი კარში შეაგდო. ვერ იჯერებდა ეს უკვე მისი მეორე გამარჯვება იყო, ხელის ჩაცურების შემდეგ.

მოგვარემ შეაქო, როგორც გადამწყვეტი ბურთის გამტანი. მაგრამ უბედურ ბიჭს უფრო მეტი უნდოდა.

-„ მე ქელეხის ძაღლის, ცოლმა მაკოცა!“

– „მატყუარა“!-წამოარტყა.  ბავშვებმა არ დაიჯერეს, თუმცა ყველას მოუყვნენ ამის შესახებ, მამებსაც რომლებმაც ჩაიცინეს.

ბიჭმა იმ ღამეს ბევრი ივარჯიშა, რომ მისი მასწავლებელი ახლა სიარულშიც გამოეჯავრებინა. გაკვეთილზე შესვლამდე მასწავლებლის დასანახად ჩლახა-ჩლუხით ავიდა კიბეებზე. თვალებს ისრესდა და წრიპინებდა მეწვისო.  სხვა ბავშვებმაც აიფარეს თვალზე ხელი და აწრიპინდნენ. მასწავლებელს არაფერი შეუმჩნევია, არც მაშინ როცა პიჯაკის ჯიბიდან მოსწავლის ჩადებული თევზის ფხა ამოიღო.

იმ ღამით უბედურმა ბიჭმა გაიგონა როგორ ტიროდა მასწავლებლის მსუქანი, უშნო ცოლი და როგორ ყვიროდა  ქელეხის ძაღლი -„ ნებისმიერი, მის გარდა! ნებისმიერი მის გარდა!

მთვარის შუქზე მოსწავლემ დაინახა თუ როგორ გამოჩლახუნდა მისი მასწავლებელი რკინის აივანზე.  „ ის მოვა! ის მოვა!“ -ახლა ამას ყვიროდა და ეს არ იყო რისხვის ხმა.

ისინი ხომ იმიტომ დაქორწინდნენ რომ შვილები უნდოდათ, მაგრამ კაცს შვილის გასაკეთებელი სიმაგრე არასოდეს ჰქონია. პირუტყვ კაცებს ჰყავთ შვილი და მე არ მყავს. ის კი არ იცოდა რომ შვილებს საერთოდაც არ უნდათ პირუტყვი მშობელი ჰყავდეთ.

დარდობდა: ” რისთვის ვრგავდი ხეებს?აკაციებს არყებსა და ვაშლებს. რომლის ნახევარიც გახმა.” მან გვიან ისწავლა რომ ნერგის დარგვა შემოდგომით ჯობია ვიდრე გაზაფხულით. შემოდგომით დარგულს მიწა ალბობს, გაზაფხულით დარგულს კი მზე უსწრებს და სწვავს.

ქელეხის ძაღლს მხოლოდ ენით მუშაობა შეეძლო, ისიც მაშინ როცა ქალი მას სახეზე დააჯდებოდა.  პირქვე თავჩახრილს მოკლე ფეხი აუტანლად სტკივდებოდა.  ის იმ ქალს ელოდა რომელიც დაჰპირდა რომ აუცილებლად მოძებნიდა. სულ რომ ათი შვილი ჰყოლებოდა კაცს. თანაც არწმუნებდა რომ აუცილებლად ეხატა, რადგან ეს მას ძალიან კარგად გამოსდიოდა.   ქელეხის ძაღლსაც სჯეროდა რომ ის ქალი მოვიდოდა,  იმისაც სჯეროდა რომ იმ ქალთან ყველაფერი გამოუვიდოდა. თუმცა მხოლოდ მაშინ ხატავდა როცა ის ქალი მასთან იყო. ახლა კი ლოთი იყო, ქურდი, კოჭლთან ერთად. ქალს ზეჰრა ერქვა და მასაც უყვარდა ეს კაცი. და ელოდა იმ დღეს როცა მისი ხალხი გაიზრდებოდა და ტაბუს დარღვევას აპატიებდა, ქრისტიანი კაცის საყვარლობას..შემდეგ და შემდეგ შეიძლება ქალი იმასაც ფიქრობდა რომ კაცი ბედნიერი იყო, ცოლითა და თბილი სამსახურით. კაცს კი იმდენად უყვარდა რომ არასოდეს გაუვლია გულში წყენა, აქაოდა ის ბედნიერია, მე კი ვიტანჯებიო. ასე არ ფიქრობდა როცა სკოლის კიბეებზე ძლივს ათრევდა ფეხებს, როცა ის მისი ცოლი ერთმანეთს ტანჯავდნენ. როცა მისი მოსწავლეები ჯიბეში მოხარშული თევზის თავს უდებდნენ. არ ეძახდა ის ქალი მას, თორემ ცხრა მთას გადაივლიდა კოჭლი ფეხით.

თუ მისი სოფელი ჯოჯოხეთის ცხელ ქვაბს ჰგავდა, ზეჰრას სოფელში წვიმის ნოტიო სუნი იდგა სულ. ის ანგელოზივით ლამაზი იყო, თუმცა ამბობდა რომ ჯობდა უფრო მამაცი ყოფილიყო.

……………………………………………………………………………………………………………….

ერთი კვირის შემდეგ გამოჩნდა ქელეხის ძაღლი სკოლაში. ახლა თითქოს უფრო უხეში მონასმით ხატავდა ცეცხლმოდებულ სახლს ღუმელზე. ორჯერ ჩაეფხვნა ხელში ნახშირი. გაკვეთილის დამთავრებისთანავე უბედურ მოსწავლეს უთხრა რომ კლასში დარჩენილიყო. ბიჭი ყინჩად იდგა, მისი კლასელები, წრიპინითა და ტანის გადაქნევით გავიდნენ კლასიდან. ბიჭი მოიბუზა როცა დაინახა როგორ აიღო ქელეხის ძაღლმა შეშის გროვიდან ფიჭვის ნაპობი და მისკენ წამოვიდა. ქელეხის ძაღლმა მოსწავლეს ხელი გამოაწევინა,  მაგიდაზე დაალაგებინა და ნაპობი დაჰკრა. სატკენად არა, უფრო გამოსაფხიზლებლად, ასე ურტყამენ ძროხებს როცა უნდათ რომ ააჩქარონ.

„ ზოგჯერ სწორი ხაზების გავლა აუცილებელია“- უთხრა მან თავდახრილ მოსწავლეს.

……………………………………………………………………………………………………………….

მხატვარი ორღობეში კოჭლობით მიმავალ გამხდარ ჩია კაცს ხატავდა. თავის მოსწავლეებზეც ფიქრობდა.    ხატავდა ლამაზ ქალსაც, რომელიც მისი მასწავლებლის სახლთან მოვიდა.  შემდეგ კი ღიმილით ხრიოკ გორაზე სასაფლაოს ქვიან გზას აუყვა.

-მე მოვედი…

მე მოვედი…

ჩემო ტკბილო ევლია. -ამბობდა ღიმილით ქალი.

ბათუმი. სასტუმრო „ ირისე“ . მარტი 2024 წ.