ცნებასთან დაკავშირებული განმავითარებელი შეფასების რუბრიკა

პროექტის სახელწოდება

 კულონის კანონი. მსოფლიო მიზიდულობის კანონი

ასაკობრივი ჯგუფი – 15-16 წელი

·          მსოფლიო მიზიდულობის კანონის სიღრმისეული გააზრება (მაგ. რატომ ეცემა ვაშლი დედამიწას და არა პირიქით, დედამიწა ვაშლს);

·          უხილავ (დამუხტულ) ნაწილაკებზე მსჯელობა, მათი კანონზომიერებების ფიზიკური შინაარსის გააზრება, ლოგიკური და ანალიტიკური მსჯელობა;

·          საკუთარი აზრის გამოთქმა, წარმოსახვა და შემოქმედებითად აზროვნება.

·         გაიღრმავებენ ცოდნას ფიზიკაში. შეძლებენ დაადგინონ მსგავსება გრავიტაციულ და ელექტრულ ურთიერთქმედებებს შორის;

·         ვირტუალური ექსპერიმენტებით შეისწავლიან მსოფლიო მიზიდულობის და კულონის კანონებს. იმსჯელებენ მათ შორის მსგავსებასა და განსხვავებაზე.

·         განუვითარდებათ დაკვირვების, აღწერის, ინფორმაციის მოძიების, პრობლემის დასმისა და მისი გადაჭრის, მონაცემთა ინტერპრეტაციის, ანალიზის, საკუთარი აზრის ჩამოყალიბებისა და გადაცემის უნარები;

·         გამოუმუშავდებათ უნარ-ჩვევები საინფორმაციო ტექნოლოგიებში – ინტერნეტში ინფორმაციის მოძიება, პრეზენტაციის აწყობა და აუდიტორიის წინაშე წარდგენა;

·         აუმაღლდებათ წარმოსახვითი, შემოქმედებითი აზროვნების, ვარაუდის ფორმულირების, კომუნიკაციის, თანამშრომლობის, გადაწყვეტილების მიღების უნარ-ჩვევები;

·         გრძელვადიან პერსპექტივაში ხელი შეეწყობა წიგნიერების, რაოდენობრივი წიგნიერების, ციფრული წიგნიერების, სემიოტიკური წიგნიერების, სწავლის სწავლის, ცოდნის ტრანსფერული უნარების განვითარებას.

·         დაამუშავებენ პროექტით გათვალისწინებულ თეორიულ საკითხებს და ვირტუალური ლაბორატორიის გამოყენებით, ჩაატარებენ შესაბამის ექსპერიმენტებს;

·         განივითარებენ მოვლენათა და ფაქტების აღქმის სიღრმეს და მრავალმხრივობას.

·         ფიზ.საშ. 1.2.3.4

მოსწავლეები გააცნობიერებენ, რომ:

·         რეალური მოვლენის მოდელირებისას შესაძლოა უგულებელყოფილ იქნას გარკვეული ფაქტორები, რის გამოც რეალობისაგან აცდენილ შედეგს მივიღებთ.

·         მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების განვითარებისთვის აუცილებელია აღმოჩენები, ხოლო სხვადასხვა პროფესიის დაუფლებისთვის – მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების მიღწევების ცოდნა და კვლევითი უნარების ჩამოყალიბება.

·          მსოფლიო მიზიდულობის კანონი

·         მუხტი. სხეულთა დამუხტვა. მუხტების ურთიერთქმედება (კულონის კანონი)

Ø  გრავიტაციული/ელექტრული/მაგნიტური ველის შემქმნელი ობიექტების მახასიათებელი ფიზიკური სიდიდეების (მასა და მუხტი) დაკავშირება მათ მიერ შექმნილ ველებთან; აღნიშნული ველების თვისებების ზოგადი აღწერა;

Ø  მატერიის სახეების ფიზიკური თვისებების ცოდნის მნიშვნელობის შესახებ საკუთარი მოსაზრებების დასაბუთება და ამ ცოდნის დაკავშირება თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარებასთან;

Ø  მატერიის სახეების ფიზიკური თვისებების გამოსაკვლევად შესაბამისი საკლასო/საშინაო ექსპერიმენტების ორგანიზება, მოსალოდნელი შედეგების წინასწარ განჭვრეტა და მისი შედარება ექსპერიმენტის შედეგებთან;

Ø  მატერიის სახეებისა და მათი თვისებების მახასიათებელ ფიზიკურ სიდიდეთა გამოყენებით შესაბამისი სიტუაციური, ცხოვრებისეული და პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების ამოხსნა/გადაჭრა;

Ø  ელემენტარული მუხტისა და სხეულის მუხტის შესახებ მსჯელობა მუხტის შენახვის კანონის გასაანალიზებლად;

Ø  მსჯელობა მუხტებს შორის ელექტრული ურთიერთქმედების აღსაწერად (ანალოგია გრავიტაციული ველის მახასიათებლებთან);

ენერგია –

Ø  სისტემის შიგნით ენერგიის გარდაქმნებისა და სისტემის სრული ენერგიის ცვლილების მოვლენების ახსნა გამომწვევი მიზეზების გათვალისწინებით;

Ø   ენერგიის სახეების (მექანიკური, ელექტრომაგნიტური) თვისობრივი და რაოდენობრივი დახასიათება. შესაბამისი მახასიათებლების მიხედვით ერთმანეთთან შედარება;

ძალა –

Ø  ურთიერთქმედების სახეების (გრავიტაციული, ელექტრული) თვისობრივი და რაოდენობრივი დახასიათება; ბუნების მოვლენების მიმდინარეობაში ამ ურთიერთქმედებების როლის/მნიშვნელობის შესახებ საკუთარი მოსაზრებების დასაბუთება ადვილად დაკვირვებად მაგალითებზე დაყრდნობით;

Ø  ადვილად დაკვირვებადი ძალების თვისობრივი და რაოდენობრივი დახასიათება, შედარება მათი წარმოქმნის მექანიზმისა და მოქმედების ხასიათის მიხედვით;

Ø  ადვილად დაკვირვებადი ძალების გამოსაკვლევად შესაბამისი საკლასო/საშინაო ექსპერიმენტების ორგანიზება, მოსალოდნელი შედეგების პროგნოზირება და მისი შედარება ექსპერიმენტის შედეგებთან;

Ø  წერტილოვან მუხტებს შორის ურთიერთქმედების ძალის რაოდენობრივად დახასიათება (ანალოგია მსოფლიო მიზიდულობის კანონთან) და შესაბამისი მოცემულობების ახსნა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად;

Ø  ჰიპოთეზის ჩამოყალიბება, ექსპერიმენტების დაგეგმვა და მისი უსაფრთხოდ ჩატარება დამუხტული სხეულების ურთიერთქმედების შესასწავლად.

ფიზიკური პროცესი –

Ø  ფიზიკური მოვლენებისა და პროცესების (მაგ: მექანიკური, ელექტრული) თვისობრივი და რაოდენობრივი დახასიათება;

Ø  ფიზიკურ მოვლენათა/პროცესთა შედარება მათი მახასიათებლების მიხედვით;

Ø  ბუნების მოვლენების აღმწერი კანონების მნიშვნელობის შესახებ საკუთარი მოსაზრებების დასაბუთება და ამ კანონების გამოყენებით შესაბამისი სიტუაციური, ცხოვრებისეული და პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების ამოხსნა/გადაჭრა;

Ø  სხვადასხვა ფიზიკური მოვლენისა და პროცესის სადემონსტრაციო საკლასო/საშინაო ექსპერიმენტების ორგანიზება, მოსალოდნელი შედეგების პროგნოზირება და მისი შედარება ექსპერიმენტის შედეგებთან;

Ø  ფიზიკური პროცესის გამომწვევი მიზეზებისა და შედეგების ერთმანეთთან დაკავშირება და ამ კავშირების განმაპირობებელი ფაქტორების ახსნა.

აქტივობა 2. მოსწავლეებთან ერთად სამუშაო გეგმის შედგენა და დავალებების განაწილება.

პრეზენტაციების მომზადება შემდეგ საკითხებზე:

·         „მსოფლიო მიზიდულობის კანონი. გრავიტაციული მუდმივას რიცხვითი მნიშვნელობა“;

·         „დამუხტულ ნაწილაკთა ურთიერთქმედება. კულონის კანონი“;

·          ამოცანის განხილვა იმის გამოსაანგარიშებლად, რამდენჯერ მეტია ელექტრული ურთიერთქმედების ძალა, გრავიტაციული ურთიერთქმედების ძალაზე;

·         გრავიტაციული და ელექტრული ურთიერთქმედებების შესწავლა ვირტუალური ლაბორატორიის საშუალებით;

https://phet.colorado.edu/en/simulations/coulombs-law

https://phet.colorado.edu/en/simulations/gravity-force-lab-basics

·         ვენის დიაგრამის საშუალებით კულონის კანონსა და მსოფლიო მიზიდულობის კანონს შორის მსგავსება-განსხვავების დადგენა.

აქტივობა 3. მიცემული დავალებების მიხედვით სამუშაო შეხვედრების ჩატარება და მონიტორინგი;

აქტივობა 4. პროექტის პრეზენტაცია;

აქტივობა 5. პროექტის შეფასება შეფასების რუბრიკის საშუალებით.

საკითხი

მოიპოვებს მწირ ინფორმაციას.

ვერ ერთვება კვლევის პროცესში.

მონაწილეობს კვლევაში და იაზრებს კვლევის შედეგებს.

უჭირს ცოდნის ტრანსფერი.

შეუძლია ცოდნის განზოგადება და სხვა მსგავს მაგალითებთან შედარება.

ატარებს კვლევას და გამოაქვს შესაბამისი დასკვნები.

ახდენს ცოდნის ტრანსფერს.

ელექტროსტატიკა

ელექტრული მუხტი და ელემენტარული ნაწილაკები.

დამუხტული სხეულების ურთიერთქმედება.კულონის კანონი

რომ ყველა ნივთიერება შედგება უმცირესი ნაწილაკებისგან.

რომ ყველა ნივთიერება შედგება უმცირესი ნაწილაკებისგან;

რომ ველის ფიზიკური თვისებები დამოკიდებულია – ველის შემქმნელი ობიექტების პარამეტრებზე (მასა, მუხტი) და ამ ობიექტების განლაგებაზე.

რომ ყველა ნივთიერება შედგება უმცირესი ნაწილაკებისგან;

და ველის ფიზიკური თვისებები დამოკიდებულია – ველის შემქმნელი ობიექტების პარამეტრებზე (მასა, მუხტი) და ამ ობიექტების განლაგებაზე;

რომ მატერიის ფიზიკური თვისებები შეიძლება შეიცვალოს შიდა/გარე ფაქტორებით. ეს თვისებები და მათი ცვლილება ხასიათდება ფიზიკური სიდიდეებით, რომლებიც იზომება ექსპერიმენტულად.

რომ სხეულთა (დამუხტულ ნაწილაკთა) სისტემას, მასში შემავალი სხეულების (დამუხტული ნაწილაკების) მოძრაობის ან/და მათი ერთმანეთთან ურთიერთქმედების გამო აქვს ენერგია.

რომ სხეულთა (დამუხტულ ნაწილაკთა) სისტემას, მასში შემავალი სხეულების (დამუხტული ნაწილაკების) მოძრაობის ან/და მათი ერთმანეთთან ურთიერთქმედების გამო აქვს ენერგია;

რომ ენერგია სისტემის მდგომარეობის ერთ-ერთი ძირითადი განმსაზღვრელია.

რომ სხეულთა (დამუხტულ ნაწილაკთა) ერთობლიობა ქმნის სისტემას;

რომ სხეულთა (დამუხტულ ნაწილაკთა) სისტემას, მასში შემავალი სხეულების (დამუხტული ნაწილაკების) მოძრაობის ან/და მათი ერთმანეთთან ურთიერთქმედების გამო აქვს ენერგია;

რომ ენერგია სისტემის მდგომარეობის ერთ-ერთი ძირითადი განმსაზღვრელია;

რომ სისტემაში ენერგიის გარდაქმნა განპირობებულია შიდა ფაქტორებით, ხოლო სისტემის სრული ენერგიის ცვლილება – გარე ფაქტორებით.

რომ სხეულებს შორის ურთიერთქმედება ხასიათდება ფიზიკური სიდიდით – ძალით;

და ძალის მოქმედების შედეგი დამოკიდებულია ძალის მოდულზე, მიმართულებასა და მოდების წერტილზე.

რომ სხეულებს შორის ურთიერთქმედება ხასიათდება ფიზიკური სიდიდით – ძალით;

ძალის (მაგალითად, მსოფლიო მიზიდულობის ძალა, ელექტრული ძალა) მოქმედების შედეგი დამოკიდებულია ძალის მოდულზე, მიმართულებასა და მოდების წერტილზე;

წერტილოვან მუხტებს შორის ურთიერთქმედების ძალის რაოდენობრივად დახასიათება შესაძლებელია ანალოგიით მსოფლიო მიზიდულობის კანონთან.

მონაწილეობს ამოცანების ამოხსნის პროცესში.

მონაწილეობს ექსპერიმენტებში სხეულების (დამუხტული სხეულების) ურთიერთქმედების შესასწავლად.

ძალის (მაგალითად, მსოფლიო მიზიდულობის ძალა, ელექტრული ძალა) მოქმედება განსაზღვრავს სხეულის მოძრაობის ცვლილებას, შედეგი კი დამოკიდებულია ძალის მოდულზე, მიმართულებასა და მოდების წერტილზე;

წერტილოვან მუხტებს შორის ურთიერთქმედების ძალის რაოდენობრივად დახასიათება შესაძლებელია ანალოგით მსოფლიო მიზიდულობის კანონთან;

ხსნის შესაბამის პრობლემაზე ორიენტირებულ ამოცანებს;

შეუძლია ჰიპოთეზის ჩამოყალიბება, ექსპერიმენტების დაგეგმვა და მისი უსაფრთხოდ ჩატარება.

პროცესი

და აღნიშნული მოვლენების დასახასიათებლად საჭიროა პროცესების თვისობრივი და რაოდენობრივი დახასიათება.

და ყველა ფიზიკური მოვლენის დაკავშირება შესაძლებელია ბუნების კანონებთან.

აღნიშნული მოვლენების დასახასიათებლად საჭიროა შესაბამისი ფიზიკური პროცესის/პროცესების თვისობრივი და რაოდენობრივი დახასიათება;

ყველა ფიზიკურ მოვლენას/პროცესს (მაგალითად, სხეულთა (დამუხტულ ნაწილაკთა) ურთიერთქმედებას აქვს მიზეზი და მოჰყვება შედეგი, რომელთა დაკავშირებაც შესაძლებელია ბუნების კანონების გამოყენებით.