ბექა ახალაია გამორჩეული ავტორია თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში, მისი ლექსები, ლირიკული პოემები თუ ლიტერატურული წერილები, რაც არანაკლებ ოსტატურად გამოსდის, 2007 წლიდან იბეჭდებოდა სხვადასხვა პერიოდულ გამოცემაში. ხოლო მისი სადებიუტო კრებული „ ამ ვალმოხდილი ფოთლებისთვის“- გამოცემისთანავე გახდა დამსახურებული ინტერესის საგანი, რადგან ეს კრებული ამტკიცებდა რომ მისი ავტორი ჭეშმარიტი პოეტია, ამ სიტყვის მთელი სისრულით. ბექა ახალაის ყველა კრებული ნამდვილი პოეზიის მძებნელთათვისაა.
კომპოზიციური სრულყოფა და ლექსის ტექნიკური მხარე, ბექას ნიშა და ხელწერაა. ლექსმცოდნეობის, მეტრული წყობისა და თეორიების პროფესიონალური ცოდნა მის ყველა ლექსს ეტყობა. თუმცა ამ პროფესიული ხედვის მიღმა არ რჩება ემოცია და შიშველი შეგრძნებები,მისი ლექსები ამ კუთხითაც სრულყოფილია. საინტერესო და ნაყოფიერი იყო ბექას „ბედის ცდა“ რომანისტიკაშიც, მისი რომანი „გველები მაზუთის გუბეში“ 2023 წელს გამოიცა და თანამედროვე რომანის საინტერესო სახეს წარმოადგენს.
„ბოლოდან მეორე მოჰიკანი“ რომელიც შესულია მის უახლეს კრებულში „ კანალიზაციის ანგელოზები“, პატრიოტული ხასიათის ვერბლანია, როგორც თავად პოეტიც აღნიშნავს, თანამედროვე პოეზიაში თითქოს გაცვეთილ და „პაპსა“ თემად აღიქმება პატრიოტული ლირიკა, სწორედ ამ სტერეოტიპის დარღვევა სურდა ბექა ახალაიას, რაც გამოუვიდა კიდეც.
სამშობლოს საინტერესო მეტაფორა, უფრო ზუსტად კი პოზაა „ბოლოდან მეორე მოჰიკანობა“- მარადიულად გაქრობის საფრთხის წინაშე დგომა და ყოფნასა და არყოფნას შორის ბრძოლა საქართველოს მუდმივი მყოობადია.
„კლდის წვერზეა წამომართული ციხე-სიმაგრე,
ოთხასი თუ ხუთასი წლის წინ (უფრო – ხუთასი)
ააშენეს, როგორც ამბობენ მეცნიერები.
აღარავის ახსოვდა თუნდაც ოცი წლის უკან,
ეკალ-ბარდით დაფარული და მივიწყებული –
იდგა მარტო, თავისთვის იდგა და ვერც ხვდებოდა,
რისთვის იდგა… მერე მოვიდნენ ქალაქიდან და
გულმოდგინედ გაასუფთავეს იქაურობა.
გზაც, მანამდე დაკარგული რომ იყო ტყე-ღრეში,
მოასწორეს… ახლა კი ხშირად, ხშირად ადიან
ტურისტები – უცხოელებიც, აქაურებიც… „ [ ახალაია ბ, : გვ.15]
ციხე-სიმაგრე ქვეყნის კულტურისა და ისტორიის მეტაფორაა, რომელიც უკაცრიელად ყოფნისთვის არ უნდა გაიწიროს, ფუნქცია არ უნდა დაეკარგოს („ვერც ხვდებოდა რისთვის იდგა“). თუმცა სამშობლოს ცნების გაგება არ შემოიფარგლება დამთვალიერებლის პოზიციით.
საფართობე ყანებს, გვერდიგვერდ მართკუთხედებად
ჩამწკრივებულთ, აცრის, ჯერ კიდევ მოუხნავია.
შარშან ამ დროს მოხნული იყო, წელს – დაგვიანდა.
ამ დღეებში, ალბათ, იზამენ – მთელ სიგანეზე,
ერთიანად მოხნავს ტრაქტორი. დატრიალდება
მიწის სუნი – მიწის სურნელი – და იტრიალებს,
იტრიალებს კარგა ხანს, მერე გაქრება უცებ. [ახალაია ბ, : გვ.15]
მიწის სურნელი სამშობლოს სუნად აღიქმება, ნახნავების ყანების პეიზაჟებში ყველაზე ცხოვლად აღიქმება სამშობლო. მიწას ქართველისთვის აუცილებლად ახლავს თან სამშობლოს ცნება, ხოლო მიწა რომელსაც მოშორდება სამშობლოს კონოტაცია, გადაიქცევა „ბერწ“ მიწად. მიწის სურნელს თან ახლავს ყველაზე ავთენტური ტოპოსი- სოფელი. ნაივური სივრცე, სუფთაა, ალალი და მაღალზნეობრივი. ამ კუთხით შეიძლება ნათესაობრივი კავშირი ვიპოვოთ პაოლო იაშვილის ლექსთან „წერილი დედას“- ბექა ახალაიაც ურბანული და პრულალური სივრცის კონტრასტულ სახეებს გვთავაზობს.
ეკლესიების განათება პროჟექტორებით, მტვრის სიმუქე, მანქანების ნათება, თითქოს ურბანული ქაოსის შეგრძნებას ბადებს, ედვარდ მუნკი „კივილის“ გმირის პოზაში „მშვიდობის“ ხიდზე მდგარ პოეტს წარმოგტადგენინებს, თუმცა ამ ქალაქს ჯერ კიდევ შერჩა რაღავ ცოცხალი.
პოეზიაში ასე ბუნებრივი და ფესვგადგმული სურათი, ცაზე მწკრივად მფრინავი ჩიტების გუნდი, სრულიად ახალმა, ქაოტურმა, უსულო და უესთეტიკო სურათმა ჩაანაცვლა-მასკის მფრინავმა სატელიტებმა.
ლექსი პირობითად, შეგვიძლია სამ ნაწილად გავყოთ, სამ სურათად, პირველი, კლდის წვერზე მდგარი ციხე-სიმაგრის, მეორე სოფლისა და მესამე-ქალაქის პეიზაჟი. სამივე სურათის დანახვას მოჰყვება ფიქრი, გაფიქრება რომელიც რეფრენის სახით გვხვდება ლექსში :
“სამშობლოვ, დიახაც ლამაზო,
მოთქმა და წუწუნი რომ გიყვარს,
რამდენი წელია, თამაშობ,
ბოლოდან მეორე მოჰიკანს?!” [ახალაია ბ, : გვ.15]
ყოველი გაფიქრება იწყება მესამე პირის ნაცვალსახელით („შენ კი გაჰყურებ….“) თუმცა მაინც პოეტური აპლომბია, რადგან ლირიკული გმირი თავადაა პოეტი და პოეტური მზერაც საკუთარ თავშია ჩაბრუნებული. სამშობლოს მიმართ შეძახილიც პოეტისვეა.
როგორც ვთქვით, ბექა ახალას პოეტური სტილია კომპოზიციური სრულყოფა, ამ კუთხით არც ეს ლექსია გამონაკლისი. იგი ვერბლანს წარმოადგენს,არ გვხვდება რითმა,მაგრამ გვაქვს მარცვალთა მოწესრიგებული რაოდენობა, ყოველი სტრიქონი 14 მარცვლიანია (4/5/5), ხოლო 9 მარცვლიან რეფრენში გვხვდება არაზუსტი რითმა.
ლექსის ემოციურ მხარეში მთავარ როლს რეფრენი თამაშობს, ვფიქრობ რაღაც ახლებური და კონგენიალური სამშობლოსადმი მიმართვის ფორმა შემოგვთავაზა პოეტმა, უამრავი პოზიცია წაგვიკითხავს სამშობლოს მისამართით, აღმატებულიც, გაღმერთებულიც, მოკრძალებული თუ სხვ. მაგრამ ასეთი „ახლობლური“, უპირობო სიყვარულის დამტევი იშვიათად თუ შემხვედრია. ეს რეფრენული სტროფი თავისი ჟღერადობის წყალობითაც მარტივად ასაკვიატებელია. თითქოს მანტრაა სამშობლოსთვის საღიღინო.
