ენის სწავლა მხოლოდ ლექსიკური, გრამატიკული და ფონოლოგიური ცოდნის მიღებას არ გულისხმობს – ენის სწავლა მოიცავს ამ ენის მატარებელი ქვეყნის ისტორიის, კულტურული ტრადიციების, საზოგადოებრივი ნორმების გაცნობასაც, რაც ენის ბუნებრივ და სოციალურ კონტექსტში სრულყოფილად გამოყენებაში გვეხმარება. ენა ისტორიული და კულტურული კონტექსტის გააზრების გარეშე იგივეა, რაც მუზეუმი ექსპონატების გარეშე – მიმზიდველი, მაგრამ უშინაარსო. მოსწავლეები ვერ იგრძნობენ ენის სიღრმეს და მნიშვნელობას, თუ არ ეცოდინებათ კონტექსტი, რომელშიც ეს ენა განვითარდა.
ვინაიდან ისტორია არ არის მხოლოდ კონკრეტული თარიღებისა და მშრალი ფაქტების ერთობლიობა, მის გასააზრებლად მნიშვნელოვანია მასთან ავთენტური კავშირის დამყარება. დროის მოწმეთა ჩანაწერები კი წარმოადგენს ერთ-ერთ გზას წარსული მოვლენების ახლოდან განსაცდელად. როდესაც მოსწავლეები უსმენენ იმ ადამიანების მონათხრობს, რომლებმაც ისტორიული მოვლენები თავად განიცადეს, ისინი გრძნობენ ემოციურ კავშირს, უფრო ადვილად იმახსოვრებენ ფაქტებს, რისი მიღწევაც მხოლოდ თეორიული ცოდნის ხარჯზე ძნელია. დროის მოწმეების პირადი ისტორიები ქმნის რეალურ და ხელშესახებ გამოცდილებას, რაც აძლიერებს ისტორიის მიმართ ინტერესს, ხელს უწყობს ადამიანების ცხოვრებაზე ისტორიის გავლენის უკეთ გაცნობიერებას.
უნდა გავითვალისწინოთ ისიც, რომ თანამედროვე მოწმეების მოხსენებები სუბიექტურია, პირადი მოგონებები და ინტერპრეტაციები უდევს საფუძვლად, რაც იმას ნიშნავს, რომ ყოველთვის არ არის მიუკერძოებელი ან სრულყოფილი და შესაძლოა, სხვა ისტორიულ წყაროებსაც ეწინააღმდეგებოდეს, ამიტომ ისტორიკოსები ხაზს უსვამენ თანამედროვე მოწმეთა ცნობების კრიტიკულად განხილვის აუცილებლობას სხვა წყაროების კონტექსტში.[1] მოსწავლეებთან ერთად ჩვენც ვიფიქრებთ იმაზე, წარმოადგენს თუ არა დროის მოწმის მონათხრობი ჭეშმარიტ ან ამბივალენტურ წყაროს “ობიექტური, ნამდვილი” ისტორიის შესწავლის გზაზე.
დროის მოწმეთა ვიდეოჩანაწერების ინტეგრირება გერმანული ენის გაკვეთილებზე იძლევა გერმანიის ისტორიის ცოცხალი და ავთენტური გადმოცემის შესაძლებლობას. შემოქმედებითი პროექტების, როლური თამაშების, ლიტერატურული შედარებებისა და პირადი დოკუმენტაციის დახმარებით მოსწავლეებს შეუძლიათ, განიცადონ ისტორიული მოვლენები არა მხოლოდ როგორც მშრალი ფაქტები, არამედ როგორც ღრმა ადამიანური გამოცდილება.
დროის მოწმის ვიდეო- თუ აუდიო ჩანაწერები გვაძლევს შესაძლებლობას, დავინახოთ, მაგალითად, გერმანიის გაერთიანების ისტორია იმ ადამიანების თვალით, რომლებიც ამ მოვლენებში უშუალოდ მონაწილეობდნენ. გაკვეთილზე მათი გამოყენება დაეხმარება მოსწავლეებს, უკეთ გაიგონ და განიცადონ ეს ისტორიული მოვლენა, რაც ხელს შეუწყობს მათ კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებას.
რატომ არის თვითმხილველთა ცნობები ასე ღირებული?
თანამედროვე მოწმეების მოხსენებები არის ცოცხალი ისტორიები, რომლებიც ჩამოყალიბებულია პირადი გამოცდილებით და ინდივიდუალური პერსპექტივებით. ეს ანგარიშები ატარებს იმ ადამიანების ემოციებს, აზრებს და რეაქციებს, რომლებიც უშუალოდ განიცდიდნენ ისტორიულ მოვლენებს. ისინი ისტორიას ხელშესახებს ხდიან და ეხმარებიან მოსწავლეებს წარსულის შესახებ წარმოდგენის შექმნაში.
საგანმანათლებლო ღირებულება
თვითმხილველთა მოხსენებებს შეუძლია, არა მხოლოდ წაახალისოს მოსწავლეები, ინტენსიურად ჩაერთონ ისტორიული მოვლენების განხილვაში, არამედ ძალუძს, განუვითაროს მათ ემპათია და კრიტიკული აზროვნება. მოსწავლეები სწავლობენ, სხვადასხვა პერსპექტივიდან შეხედონ ისტორიას და გაიგონ ადამიანების სუბიექტური გამოცდილება. ეს არა მხოლოდ ხელს უწყობს რთული ისტორიული მოვლენების გაგებას, არამედ აძლიერებს რეფლექსიისა და ანალიზის უნარს.
გერმანიის გაერთიანება როგორც მაგალითი
გერმანიის ისტორია სავსეა დრამატული მოვლენებითა და გარდატეხებით, რომლებიც საუკუნეების განმავლობაში აყალიბებდა ამ ქვეყანას. 1989 წლის 9 ნოემბერს ბერლინის კედლის დანგრევა – კედლისა, რომელიც 28 წლის განმავლობაში იყო აღმართული და ყოფდა გერმანიას ორ სახელმწიფოდ – და 1990 წლის 3 ოქტომბერს გერმანიის გაერთიანება არა მხოლოდ ქვეყნისთვის, არამედ მთელი მსოფლიოსთვის მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო. დროის მოწმეების ჩანაწერები გვაძლევს შესაძლებლობას, გავიგოთ, როგორ განიცდიდნენ ამ მოვლენას ის ადამიანები, რომლებიც ამ პროცესის უშუალო მონაწილეები იყვნენ. ამ ჩანაწერებში ვხვდებით არა მხოლოდ ისტორიულ ფაქტებს, არამედ ადამიანების ემოციებს, ოცნებებს და იმედებს.
ეს გერმანულენოვანი საიტი გთავაზობთ სხვადასხვა დროის ისტორიული მოვლენების მოწმეთა უნიკალურ ჩანაწერებს ეპოქებისა და თემების მიხედვით, პირველი მსოფლიო ომიდან მოყოლებული დღემდე:
https://www.zeitzeugen-portal.de/
ამ საიტზე თავმოყრილი მოდულები კი განკუთვნილია სწავლებისას გამოსაყენებლად. მათში შედის სამუშაო ფურცლები და დიდაქტიკური მასალები. თემები მჭიდროდ არის დაკავშირებული ბიოგრაფიულ გამოცდილებასთან. სასწავლო მასალებს შორის ნახავთ ასევე ციფრულ შეთავაზებებს (ლიტერატურა, პოდკასტი, ვიდეო- და ვებ პორტალები):
https://www.zeitzeugenbuero.de/
ყოველდღიური ცხოვრება გერმანიის გაერთიანების შემდეგ. პირადი ისტორიები
ეს ჩანაწერები გვაძლევს უნიკალურ შესაძლებლობას, გავიგოთ, როგორ აღიქვამდნენ გერმანიის გაერთიანებას ჩვეულებრივი ადამიანები და როგორ იცვლებოდა მათი ყოველდღიური ცხოვრება გაერთიანების შემდეგ. მაგალითად, ერთ-ერთი ჩანაწერი მოგვითხრობს ისტორიას აღმოსავლეთგერმანელი ქალისა, რომელიც ბერლინის კედლის დაცემის შემდეგ პირველად შეხვდა თავის დასავლეთგერმანელ ნათესავებს. მისი ემოციები ამ შეხვედრის დროს გვაძლევს უნიკალურ ინფორმაციას იმის შესახებ, როგორ განიცდიდნენ ადამიანები ამ ისტორიულ მოვლენას.
- ისტორიული კონტექსტი
პირველი ნაბიჯია, გააცნოთ მოსწავლეებს ისტორიული კონტექსტი, რომელშიც დროის მოწმეები ცხოვრობდნენ. მაგალითად, თუ თქვენი გაკვეთილი ეხება გერმანიის გაერთიანების პერიოდს, გააკეთეთ იმ მოვლენების მოკლე მიმოხილვა, რომლებიც აღნიშნულ პერიოდში მოხდა. გამოიყენეთ სურათები ან მოკლე ვიდეოები, რომ მოსწავლეებმა უკეთ გაიგონ დროის კონტექსტი.
https://www.zdf.de/kinder/logo/der-mauerfall-100.html
https://www.hanisauland.de/wissen/spezial/geschichte/deutsche-einheit
- რესურსები
შეგიძლიათ გამოიყენოთ სხვადასხვა მულტიმედიური რესურსი, რომლებიც შეიცავს დროის მოწმეების მონათხრობს – როგორც ვიდეო–, ისე აუდიოჩანაწერები:
https://www.zeitzeugen-portal.de/
- განხორციელება
აირჩიეთ ერთი ან მეტი მოწმის მოხსენება, რომელიც ეხება გერმანიის გაერთიანების პერიოდს. გააშუქეთ ეს მოვლენა როგორც აღმოსავლეთი, ისე დასავლეთი გერმანიის პერსპექტივიდან.
მაგალითად:
https://www.zeitzeugen-portal.de/videos/ZG9FDOtY_cQ (დას. გერმანიაში მცხოვრები)
https://www.zeitzeugen-portal.de/videos/QkTkNwg9vu0 (აღმ. გერმანიაში მცხოვრები)
- ანალიზი და დისკუსია
მოსწავლეებმა უნდა განიხილონ და გააანალიზონ დროის მოწმეების ისტორიები.
* პერსპექტივების შედარება: დაეხმარეთ მოსწავლეებს იმის გაგებაში, როგორ აღწერეს ადამიანებმა ისტორიული მოვლენები და რით განსხვავდება მათი მონათხრობი ოფიციალური ისტორიული გადმოცემისგან.
* დისკუსიები: წაახალისეთ მოსწავლეები, გამოხატონ დროის მოწმეების ჩანაწერების გაცნობისას მიღებული შთაბეჭდილება. დაუსვით კითხვები: „როგორ შეიცვალა ამ ადამიანის ცხოვრება ისტორიული მოვლენების შემდეგ?“ ან „რით ახდენს გავლენას ეს ისტორიული ფაქტები თანამედროვე საზოგადოებაზე?“
-* პირადი კავშირი: დაეხმარეთ მოსწავლეებს, გააცნობიერონ, როგორ შეიძლება შეიცვალოს ისტორიული გამოცდილება მათ დღევანდელ ცხოვრებაში.
თანამედროვე მოწმეთა მოხსენებებისა და ლიტერატურული ტექსტების შედარება
თანამედროვე მოწმეთა მოხსენებებსა და ლიტერატურულ ნარატივს შორის კავშირის დასანახად რეკომენდებულია, შევადაროთ გერმანიის გაერთიანების დროს მიღებული პირადი გამოცდილება და ლიტერატურული ტექსტები. ეს მიდგომა საშუალებას მისცემს მოსწავლეებს, აითვისონ როგორც თანამედროვე მოწმეების სუბიექტური პერსპექტივა, ისე ისტორიის შემოქმედებითი ინტერპრეტაციაც ლიტერატურის საშუალებით. აქ მოცემულია მაგალითი იმისა, თუ როგორ შეიძლება განხორციელდეს ეს შედარება კლასში.
თემა: გერმანიის ერთიანობა – იმედსა და გაურკვევლობას შორის
მასალები:
* დროის მოწმის ანგარიში. აირჩიეთ იმ პერიოდის დროის მოწმის ანგარიში, რომელიც აღწერს პიროვნების პირად გამოცდილებას გერმანიის გაერთიანების დროს. კარგი მაგალითი იქნება ინტერვიუ ან ავტობიოგრაფია გდრ-ის ყოფილი მოქალაქისა, რომელიც შეესწრო გაერთიანების პერიოდს.
* ლიტერატურული ტექსტი. შეარჩიეთ ლიტერატურული ტექსტი, რომელიც ეხება გერმანიის გაერთიანების პერიოდს და იმ პერიოდის მოვლენებს აღწერს. ასეთია, მაგალითად, კრისტა ვოლფის „გაყოფილი ცა“ – ის ასახავს გდრ-ის რეალობას ლიტერატურული პერსონაჟის პერსპექტივიდან.
დროის მოწმეების ჩანაწერებისა და ლიტერატურის გაცნობა
თემის შესავალი
მიზანი: აუხსენით მოსწავლეებს, რომ ისინი გაეცნობიან როგორც თანამედროვე მოწმის პირად პერსპექტივას, ისე იმავე პერიოდის ლიტერატურულ აღწერასაც. იმსჯელეთ, რატომ არის მნიშვნელოვანი მოვლენის სხვადასხვა პერსპექტივიდან გაცნობა.
მოხსენების მოსმენა/ყურება/წაკითხვა და ანალიზი:
. მოსწავლეებმა წაიკითხონ ნაწყვეტები დროის მოწმის მოხსენებიდან ან უყურონ /მოუსმინონ ვიდეო/ აუდიოჩანაწერს. ყურადღება მიაქციეთ პირად გამოცდილებას, ემოციებს და მოვლენების კონკრეტულ წარმოდგენას.
. დაავალეთ მოსწავლეებს, წაიკითხონ თქვენ მიერ მიცემული ამონარიდები კრისტა ვოლფის „გაყოფილი ციდან“ ან ერთად წაიკითხეთ. სთხოვეთ, ყურადღება მიაქციონ სოციალური და პოლიტიკური სიტუაციის აღწერას, ასევე – ლიტერატურული პერსონაჟების ემოციურ და სუბიექტურ პერსპექტივას.
შედარება და განხილვა
შედარება – შეადგინეთ ცხრილი ან დიაგრამა, რათა გამოკვეთოთ მსგავსება და განსხვავებები თვითმხილველთა ცნობებსა და ლიტერატურულ წარმოდგენას შორის. გთხოვთ გაითვალისწინოთ:
* პერსპექტივა – რით განსხვავდება მოვლენების თანამედროვე მოწმეების ასახვა ლიტერატურული ასახვისგან?
* ემოციური რეაქცია – რა ემოციებია გადმოცემული თანამედროვე მოწმეების მოხსენებებში და ლიტერატურულ ტექსტში?
* დეტალები და რეალობა – რომელი რეალური დეტალები და პირადი გამოცდილებაა ასახული თანამედროვე მოწმეების ანგარიშებში და როგორ არის ეს დამუშავებული ან ინტერპრეტირებული ლიტერატურაში?
* დისკუსია – გამართეთ საკლასო დისკუსია შედარების შედეგების შესახებ. ჰკითხეთ მოსწავლეებს, რით განსხვავდება ლიტერატურული წარმოდგენა პირადი გამოცდილებისგან.
რეფლექსია და შემოქმედებითი ამოცანები
* სთხოვეთ მოსწავლეებს, დაწერონ მოკლე რეფლექსია იმის შესახებ, რომელი პერსპექტივა გვთავაზობს გერმანიის გაერთიანების მოვლენების უფრო დეტალურ ხედვას და რატომ.
* სთხოვეთ მოსწავლეებს, განახორციელონ მოკლე შემოქმედებითი პროექტი, რომელიც მოიცავს თანამედროვე მოწმეთა ანგარიშების ელემენტებს და ლიტერატურულ ტექნიკას. მაგალითად, შეგიძლიათ დაწეროთ მოთხრობა პირად გამოცდილებაზე დაყრდნობით, მაგრამ ლიტერატურის სტილებრივი საშუალებების გამოყენებით.
დასრულება და შეფასება
* შეჯამება: შეაჯამეთ ანალიზისა და დისკუსიის ძირითადი მიგნებები. ხაზი გაუსვით, თუ როგორ გვთავაზობენ თვითმხილველთა ცნობები და ლიტერატურული ტექსტები ისტორიული მოვლენების განსხვავებულ, მაგრამ ურთიერთშემავსებელ პერსპექტივებს.
* შეფასება: შეაფასეთ მოსწავლეთა ნამუშევარი სხვადასხვა ასპექტის გათვალისწინებით.
სხვადასხვა მეთოდები და აქტივობები გაკვეთილზე
1. დისკუსია და დებატები
შეგიძლიათ, შესთავაზოთ მოსწავლეებს დისკუსია ან დებატები, სადაც ისინი განიხილავენ დროის მოწმის ჩანაწერებს. მაგალითად, შეგიძლიათ წაიკითხოთ ჩანაწერები, რომლებიც აღწერს ბერლინის კედლის დაცემის დროს განცდილ ემოციებს და შემდეგ დასვათ კითხვები:
- როგორ აღიქვამდნენ ადამიანები ბერლინის კედლის დაცემას?
- რა ემოციები და განცდები ჰქონდათ მათ ამ დროს?
2. როლური თამაშები
შეგიძლიათ შესთავაზოთ მოსწავლეებს როლური თამაშები – ისინი განასახიერებენ ადამიანებს, რომლებიც მონაწილეობდნენ გერმანიის გაერთიანებაში. ეს მათ დაეხმარება, უკეთ გაიგონ იმ პერიოდის ემოციები და გამოწვევები.
3. ჯგუფური მუშაობა
შეგიძლიათ, მოსწავლეები დაყოთ ჯგუფებად და თითოეულ ჯგუფს მისცეთ დავალება, შეისწავლონ და წარმოადგინონ გერმანიის გაერთიანების კონკრეტული ასპექტი დროის მოწმის ჩანაწერების გამოყენებით. მაგალითად:
* ერთმა ჯგუფმა შეიძლება შეისწავლოს ბერლინის კედლის დაცემის დროს განცდილი ემოციები, ფიქრები, მოლოდინები;
* მეორე ჯგუფმა – ეკონომიკური და სოციალური ცვლილებები გაერთიანების შემდეგ.
4. ვიზუალური მასალები
გამოიყენეთ ვიზუალური მასალები, ფოტოები და ვიდეოები, რომლებიც ასახავს გერმანიის გაერთიანების პროცესს. შეგიძლიათ აჩვენოთ დოკუმენტური ფილმებიც, რათა მოსწავლეებმა უკეთ გაიგონ და განიცადონ ეს ისტორიული მოვლენა.
- 6. შემთხვევის ანალიზი (Case Study)
შეგიძლიათ, შესთავაზოთ მოსწავლეებს კონკრეტული შემთხვევების ანალიზი (ბერლინის კედლის დაცემა ცალკეული ადამიანის ცხოვრებაში). ეს მათ დაეხმარება, უკეთ გაიგონ და გააანალიზონ კონკრეტული მოვლენები და მათი გავლენა.
- პროექტები და პრეზენტაციები
შეგიძლიათ, მოსწავლეებს შესთავაზოთ პროექტები, რომელთა დასასრულს მოსწავლეები აუდიტორიას წარუდგენენ თავიანთ კვლევებს და დასკვნებს. კვლევისას დროის მოწმის ჩანაწერების გამოყენება დაეხმარება მათ, უკეთ გაიგონ და გაიაზრონ ისტორიული მოვლენები.
ამრიგად, დროის მოწმეების ჩანაწერები გვაძლევს უნიკალურ შესაძლებლობას, დავინახოთ გერმანიის გაერთიანების ისტორია იმ ადამიანების თვალით, რომლებიც ამ მოვლენების უშუალო მონაწილეები იყვნენ. ეს არის ისტორია, რომელიც გვასწავლის, რომ ჩვენი წარსული ჩვენი მომავლის გასაღებია.
სასარგებლო ბმულები:
Zeitzeugenberichte aus der Zeit vor, während und nach den beiden Weltkriegen (ewnor.de)
Zeitzeugenportal: Erzählen. Erinnern. Entdecken (zeitzeugen-portal.de)
broschüre leitfaden zeitzeugen.pdf (zebis.digital)
Literatur zur Zeitzeugenarbeit | Arbeit mit Zeitzeugen (arbeit-mit-zeitzeugen.org)
https://content.e-bookshelf.de/media/reading/L-23936960-b535b842dd.pdf
Zeitzeugen – eine ambivalente Quelle? — Landesbildungsserver Baden-Württemberg (schule-bw.de)
[1] Zeitzeugen – eine ambivalente Quelle? — Landesbildungsserver Baden-Württemberg (schule-bw.de)
