(ნაწილი მეორე)
„ქალაქი – ადამიანის მიერ თავისი საცხოვრებელი სამყაროს გადაკეთების ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული და გულითადი მცდელობა გახლავთ. მაგრამ, თუ ქალაქი სამყაროა, რომელიც ადამიანმა შექმნა, მაშინ ეს ის სამყაროცაა, რომელში ცხოვრებისთვისაც ის არის განწირული მისი შექმნის მომენტიდან. ამგვარად, ირიბად, თუ ამოცანის არსში ჩაწვდომის გარეშე, ქალაქის შექმნისას ადამიანმა საკუთარი თავიც შეცვალა“.
რობერტ პარკი (Robert E. Park),
ამერიკელი ურბანისტი და სოციოლოგი, ჩიკაგოს სოციოლოგიური სკოლის ერთ–ერთი დამფუძნებელი, ჩიკაგოს უნივერსიტეტის პროფესორი
„მწვანე ქალაქის“ პოპულარული და მიმზიდველი კონცეფციის გათვალისწინებით, ბევრი ქალაქი ცდილობს თავის პოლიტიკაში დაამკვიდროს „მწვანე“ მიდგომები; გაითვალისწინოს საზოგადოების მოთხოვნა მწვანე რეკრეაციულ სივრცეებზე და მომავალ თაობებს ჯანმრთელი, მდგრადი და ეკოლოგიურად გამართული გარემო დაუტოვოს. ამავე დროს, თუ გავითვალისწინებთ თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარების ტემპს, ახალი თაობის რობოტ-ტექნოლოგიებისა და ხელოვნური ინტელექტის (ხელ-ი) განვითარებას და მათი ცხოვრებაში განხორციელებისა თუ დანერგვის ტემპებს, ამას უდავოდ მოჰყვება ქალაქების ცვლილება, თანაც, შესაძლოა ძალიან დიდი სისწრაფითაც. ბუნებრივია, რომ ამ მოულოდნელი და ჯერ კიდევ ძნელად განსაჭვრეტი მომავლისადმი ჩნდება კითხვა: საითკენ მიდის ეს პროცესი?
ქალაქების დახასიათებისას, ერთი, რაც შეიძლება უდავოდ ითქვას, არის ის, რომ ქალაქები (განსაკუთრებით სავაჭრო-ფინანსური, სამრეწველო და საინფორმაციო-ტექნოლოგიური ცენტრები) ძალიან რთული და დინამიკური სისტემებია, დედამიწაზე ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე დინამიკური და ცვალებადი.
ქალაქში (ისევე როგორც ჩვენ გარშემო არსებულ ბუნებაში) მუდმივად რაღაც ხდება და იცვლება; ასევე მუდმივია ქალაქის დეგრადაციის პროცესიც – იქ მუდმივად რაღაც ფუჭდება, ვადა გასდის ან ექსპლოაციიდან გამოდის. ეს ორი პროცესი – პროგრესისა და დეგრადაციის – ერთმანეთის თანმდევია ქალაქებშიც. ქალაქები უნიკალურნი არიან იმითაც, რომ მათში პრაქტიკულად შეუძლებელია, მოვლენათა განვითარების წინასწარგანჭვრეტა ან მეტ-ნაკლებად გამართული პროგნოზირება! მომავლის „დანახვის“ ამ დეფიციტის ან შეუძლებლობის გამო, გადაწყვეტილებებს ქალაქში, ხშირად მცდარი და არარაციონალური ხასიათი აქვს და მათი ჩამოყალიბება, ხშირად, სხვადასხვა ემოციური, კომერციული თუ პოლიტიკური მიზეზებით ხდება. შესაბამისად, ამ გადაწყვეტილებებში ხშირია სპონტანურობა, ალოგიკურობა ან უბრალოდ, დაუდევრობა.
„ურბანული პოლიტიკის“ ამ სპონტანურობის თვალსაჩინოებისთვის ერთ შედარებას შემოგთავაზებთ ბუნების სამყაროდან: ოკეანეებში, პოლარულ სარტყელებში, ანტარქტიკაში თუ ამაზონიის ჯუნგლებში, მილიონი წლის განმავლობაში ჩამოყალიბებული ბუნებრივი სისტემები მოქმედებენ. ეს სისტემები, ჩვეულებრივ, ბუნებრივ წესებსა და კანონს ემორჩილებიან. იქ სისტემის ყველა წევრი თუ ფაქტორი, ჰარმონიაში ან დისჰარმონიაში თანაცხოვრებისას, იმ წონასწორობისკენ მიისწრაფვიან, რომელიც ბუნებაში ბევრჯერ გვინახავს – ქარიშხლის შემდეგ ოკეანე წყნარდება და ზღვის პლაჟი რამდენიმე დღეში, თავის პირვანდელ სახეს იბრუნებს; ტროპიკული თავსხმა წვიმის შემდეგ, ადიდებული მდინარის წყლის დონე ნელ-ნელა კლებას იწყებს და მდინარე თავისი კალაპოტის ადრინდელ ნიშნულს უბრუნდება, ხოლო მდინარის ჭალის წყლით დაფარული სივრცეები, მცხუნვარე მზის გავლენით, რამდენიმე დღეში შრება; ტყის დამანგრეველი ხანძრის შედეგად განადგურებული ფართობები მომდევნო გაზაფხულს ახლად ამონაყარი ახალგაზრდა ტყით იფარება, თავის საცხოვრებელს უბრუნდებიან ტყის ცხოველები და ფრინველები… და ასე შეიძლება უსასრულოდ გავაგრძელოთ.
ბუნება თავისი წესებით, კანონებით, ანომალიური კატასტროფებითა და კატაკლიზმებით ბუნების იმ კანონების ფარგლებში „მუშაობს“, რომლებიც დედამიწაზე არსებობს და ბუნებრივი პროცესების მიმდინარეობის შედეგად ჩამოყალიბდნენ. ეს პლანეტა დედამიწის ეკოსისტემების კანონებია და მათი ამპლიტუდა, დედამიწის ფიზიკის, ქიმიისა და გეოლოგიის კანონებს ემორჩილება!
ქალაქებში, ხშირად, ეკონომიკური, საზოგადოებრივი, პოლიტიკური თუ ბუნებასთან დაკავშირებული პროცესები, შეიძლება ითქვას, პირიქით მიმდინარეობენ (!). ქალაქებში, მიუხედავად მათი ისტორიისა, მდებარეობისა, სიდიდისა თუ სიმდიდრე-სიღარიბისა, მოწმენი ვართ იმისა, თუ როგორ შორდება ჩვენი საცხოვრებელი სამყარო იმ მყიფე წონასწორობას, რომელიც მანამდე არსებობდა: ქალაქში მუდმივად გვიწევს იმის „გამოგონება“ და გამოსწორება, თუ როგორ დავუბრუნოთ სისუფთავე ჰაერს, სასმელ წყალს, საცხოვრებელ გარემოს, იმ სასიცოცხლო სივრცესა და პირობებს, რომლებიც აუცილებელია ადამიანის, მცენარეებისა თუ ცხოველებისათვის… ადამიანთა საზოგადოების თავნებობისა და უცოდინარობის მაგალითებად გადაშენებული ცხოველების, ფრინველებისა და მცენარეების ის სიაც საკმარისი იქნება, რომლებიც სამუდამოდ გაქრნენ დედამიწის ზედაპირიდან და რამაც სამუდამოდ შეცვალა ის გარემო, სადაც ადრე ეს სახეობები ცოცხლობდნენ. რამდენიმე ბოცვრის ჩაყვანამ ახალ მიწაზე (კოლონიაში), ავსტრალიაში დაუფიქრებელმა ინტროდუქციამ, ბოცვრებთან სამკვდრო-სასიცოცხლო ომი ავსტრალიელთა ყოველწლიურ საქმედ აქცია…
შეიძლება ასეთი შეცდომები და გადაცდომები იმიტომ ხდება, რომ სამწუხაროდ, ყველა თაობა საკუთარ შეცდომებზე სწავლობს და ხშირად არ ითვალისწინებს წარსულის გამოცდილებას; ან იმიტომ, რომ არ ვიცით, ვთქვათ, 20 ან 30 წლის შემდეგ რამხელა იქნება ჩვენი ქალაქი (თბილისი) და რომელი მიმართულებით განვითარდება ქალაქის საცხოვრებელი უბნები, სატრანსპორტო ნაკადები თუ სამრეწველო ზონები…
ქალაქის განვითარების ამ ტენდენციების განჭვრეტა (თუნდაც განვითარების იდეალური გეგმის არსებობის შემთხვევაში) ძალიან ძნელია, რადგან პროცესი დამოკიდებულია ბევრ სხვა ფაქტორზე – ადამიანთა გადაწყვეტილებებზე, საზოგადოების ან მმართველი წრეების პრიორიტეტებსა თუ სწრაფვაზე; ეკონომიკაზე (რომელიც უმეტესწილად გლობალური ეკონომიკის გავლენებითა და ტენდენციებით ყალიბდება); სოციალურ განწყობებზე, პოლიტიკურ მდგომარეობაზე, უსაფრთხოების საკითხებზე. შესაბამისად, ეს ის სისტემებია, რომელთა შესწავლა ერთი რომელიმე წიგნით, სახელმძღვანელოთი თუ პროფესორების ჯგუფის საშუალებით შეუძლებელია.
„მწვანე“ ან „ეკოლოგიურად“ მდგრადი ქალაქის განვითარებისთვის ან მისი ჩამოყალიბებისთვის, საჭიროა ყველა იმ სფეროს მეცნიერული და ობიექტური შესწავლა, რომლებიც შეადგენენ ქალაქური ცხოვრების უსასრულო მოზაიკას; დაწყებული დემოგრაფიითა და ეკონომიკით, არქიტექტურითა და მშენებლობით, ტრანსპორტითა და ჯანდაცვით, დასრულებული ბოტანიკით, ბიოლოგიით, კლიმატოლოგიითა თუ გეოგრაფიით და იმ სხვადასხვა საკითხით, რომლებიც ქალაქის მრავალგვარ შინაარსს ქმნიან.
თანამედროვეობის ერთ-ერთი ყველაზე თვალსაჩინო მოაზროვნე, გეოგრაფი და ურბანისტი, პროფესორი დეივიდ ჰარვი, ქალაქზე და მის მომავალზე საუბრისას ამბობს: „კითხვას – თუ როგორი ქალაქი გვინდა გვქონდეს – ვერ გამოვყოფთ იმ სოციალური კავშირებისგან, ბუნებასთან დამოკიდებულებისგან, ცხოვრების სტილისგან, ტექნოლოგიებისგან და ესთეტიკური ღირებულებებისგან, რომლებიც გვსურს, რომ გვქონდეს. უფლება ქალაქზე უფრო მეტია, ვიდრე ურბანულ რესურსებზე წვდომის თავისუფლება: ეს გახლავთ უფლება – ქალაქის ცვლილებასთან ერთად შევცვალოთ საკუთარი თავი“.
(სტატიის დასარული)
