დიფერენცირებული სწავლება და მოსწავლეთა ინდივიდუალური შესაძლებლობების მაქსიმალურად გათვალისწინება ეროვნული სასწავლო გეგმის უმნიშვნელოვანესი მოთხოვნაა. მოთხოვნის შესაბამისად, დიფერენცირებული სწავლების მრავალფეროვანი ინსტრუმენტებიდან მასწავლებელი ჯერ შეარჩევს შედარებით მოქნილ ინსტრუმენტს, რომელიც დაეხმარება ეფექტიანი შედეგების მიღწევაში, მერე კი გამოყენების ინსტრუქციას და კონკრეტულ მაგალითებს ჩართავს კურიკულუმში (შესაბამის თემატურ ბლოკში) როგორც ეროვნული სასწავლო გეგმით განსაზღვრული მიზნების მიღწევის ავთენტურ საშუალებაში.
ეს ხელს შეუწყობს სწავლების პროცესის ინდივიდუალურ საჭიროებებზე მორგებას, რაც გააძლიერებს მოსწავლეთა ჩართულობას, დამოუკიდებლობას და კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებას.
საგნობრივ კურიკულუმში ნათლად უნდა იკითხებოდეს, როგორ აღწევს მასწავლებელი დიფერენცირებული სწავლების მოთხოვნის შესრულებას. ამ კუთხით კურიკულუმებში ხშირად გვხვდება სასწავლო მენიუ როგორც დიფერენცირებული სწავლების ეფექტური ინსტრუმენტი. მის ეფექტურობას ხელს უწყობს არჩევანის თავისუფლება, მრავალფეროვანი აქტივობები, დავალებების შემოქმედობითობა, პროექტული სწავლების ელემენტების გამოყენება და მოხერხებული შეფასების სისტემაც, რადგან ამ დროს შეფასების კრიტერიუმები თითოეული დავალების ტიპზეა მორგებული, რაც ხელს უწყობს მოსწავლეთა ჩართულობისა და პროგრესის სიღრმისეულ შეფასებას. ყურადსაღებია დროის მენეჯმენტიც. თითოეული აქტივობა შეიძლება სხვადასხვა სირთულის იყოს და შესასრულებელი დროის ინტენსივობაც განსხვავებული, ამიტომ კურიკულუმი უნდა შეიცავდეს დავალებების გრაფიკს და დამოუკიდებელი მუშაობის პერიოდს, რაც ეხმარება მოსწავლეებს დავალებების დროულად შესრულებაში.
სასწავლო მენიუ სხვადასხვა ტიპისაა. ძირითადად გამოიყოფა:
- სავარჯიშო მენიუ;
- კვლევითი მენიუ;
- შემოქმედებითი მენიუ.
მოსწავლეებს შეუძლიათ, დავალებები, სავარჯიშოები, კვლევითი და შემოქმედებითი აქტივობები თავიანთი ინტერესების, უნარებისა და ცოდნის დონის მიხედვით შეარჩიონ (მაგალითად, შემოქმედებითი დავალებების დროს აირჩიონ პრეზენტაცია, ვიდეოს შექმნა ან სხვა). შედეგად იზრდება მოსწავლეთა აკადემიური მიღწევები, მათი ჩართულობის ხარისხი, თვითორგანიზებისა და დამოუკიდებელი სწავლების უნარები, მოტივაცია და პასუხისმგებლობის გრძნობა.
- მნიშვნელოვანია, კერძოდ სად ჩავსვათ კურიკულუმში სასწავლო მენიუ, რომელიც მოიცავს სხვადასხვა ტიპის დავალებებს: ზოგად სავარჯიშოებს, კვლევით პროექტებს და შემოქმედებით აქტივობებს.
ვინაიდან საგნობრივი კურიკულუმი ძალიან აღქმადი დოკუმენტია, ის შეგვიძლია ჩავსვათ თითოეულ თემაში ან ქვეთავების შემდეგ, რაც ნათლად დაგვანახებს, როგორ მიდის მოსწავლე წინ.
გთავაზობთ ნიმუშს ისტორიის საგნობრივი დისციპლინიდან:
საფეხური – საბაზო
კლასი – VIII
საგანი – ისტორია
თემა – ადრეული შუა საუკუნეები
აღნიშნული თემა დაყოფილია ქვეთემებად, რომლებშიც გაერთიანებულია თემასთან დაკავშირებული საკითხები. მაგალითად, ქვეთემებია: „ქრისტიანულ სამყაროში მიმდინარე პროცესები“, „არაბთა სახალიფოს ჩამოყალიბება და საქართველო“, „როგორ ცხოვრობდნენ ადამიანები შუა საუკუნეებში. როგორი იყო შუა საუკუნეების საზოგადოება“ და სხვ.
სასწავლო მენიუს ნიმუშები მოცემულ თემასა და ქვეთემებთან დაკავშირებით:
ნიმუში 1.
თემა: ადრეული შუა საუკუნეები
- სავარჯიშო მენიუ (მიზანია ზოგადი ცოდნის გაღრმავება):
- არჩევანი 1: მოამზადეთ მოკლე, მინიმუმ 300-სიტყვიანი რეფერატი, რომელიც აღწერს ადრეული შუა საუკუნეების პოლიტიკურ და სოციალურ სისტემას, განსაკუთრებით ფეოდალურ ურთიერთობებს;
- არჩევანი 2: შეადგინეთ ცხრილი, რომელშიც ჩამოთვლილი იქნება ადრეული შუა საუკუნეების მთავარი მმართველები და იმპერიები;
- არჩევანი 3: შეადგინეთ გრაფიკი ადრეული შუა საუკუნეების (500-1000 წ.წ.) მნიშვნელოვანი მოვლენების შესახებ.
- კვლევითი მენიუ (მიზანია დამოუკიდებელი კვლევის უნარების განვითარება):
- არჩევანი 1: შეისწავლეთ ფრანკთა სახელმწიფოს ისტორია და დაწერეთ კვლევითი ანგარიში კარლოს დიდისა და მისი როლის შესახებ დასავლეთ ევროპის გაერთიანებაში;
- არჩევანი 2: შეისწავლეთ ქრისტიანობის გავრცელების ისტორია და დაწერეთ ანალიზი, რა როლი შეასრულა ქრისტიანულმა ეკლესიამ ადრეული შუა საუკუნეების პოლიტიკურ და კულტურულ პროცესებში;
- არჩევანი 3: შეისწავლეთ, როგორ მოხდა ევროპული მონარქიების ფორმირება რომის იმპერიის დაშლის შემდეგ და მოამზადეთ პრეზენტაცია რომელიმე ორი სახელმწიფოს ჩამოყალიბებაზე.
- შემოქმედებითი მენიუ (მიზანია კრიტიკული აზროვნებისა და შემოქმედებითი უნარების გაძლიერება):
- არჩევანი 1: შექმენით ინტერაქციული რუკა, სადაც ნაჩვენებია ადრეული შუა საუკუნეების მიგრაციები და დაპყრობები (მაგ., ჰუნები, ფრანკები, გერმანული ტომები).
- არჩევანი 2: დაწერეთ დღიური, რომლის წარმოსახვითი ავტორია რომელიმე მეფე ან მეომარი და აღწერეთ მათი ყოველდღიური ცხოვრება და გამოწვევები;
არჩევანი 3: შექმენით ვიდეო, პოსტერი, გაზეთი ან ნებისმიერი გრაფიკული ნამუშევარი, რომელიც ასახავს ადრეული შუა საუკუნეების არქიტექტურას.
სასწავლო მენიუს ნიმუში 2
ქვეთემა „არაბთა სახალიფო“
- სავარჯიშო მენიუ (მიზანია ზოგადი ცოდნის გაღრმავება):
- არჩევანი 1: მოამზადეთ მოკლე, მინიმუმ 300-სიტყვიანი რეფერატი, რომელიც აღწერს არაბთა სახალიფოს წარმოშობასა და პოლიტიკურ გაძლიერებას.
- არჩევანი 2: შეადგინეთ იმ ფაქტების სია, რომლებიც აღწერს არაბთა სახალიფოს მთავარ პოლიტიკურ და კულტურულ მიღწევებს.
- არჩევანი 3: შეადგინეთ ქრონოლოგიური ცხრილი, რომელშიც ასახულია არაბთა სახალიფოს ძირითადი მოვლენები VII-X საუკუნეებში.
- კვლევითი მენიუ (მიზანია დამოუკიდებელი კვლევის უნარების განვითარება):
- არჩევანი 1: შეისწავლეთ და დაწერეთ ანგარიში არაბთა სახალიფოში მეცნიერების, ფილოსოფიის, მედიცინის, მათემატიკის განვითარების შესახებ.
- არჩევანი 2: შეისწავლეთ და დაწერეთ ანალიზი, როგორ ვითარდებოდა სავაჭრო ურთიერთობები არაბთა სახალიფოში.
- არჩევანი 3: შეისწავლეთ არაბული სახალიფოს მართვის პრინციპები და შეადარეთ, სულ ცოტა, ორი ხალიფას (მაგალითად, ჰარუნ ალ-რაშიდის და ომარ იბნ ალ-ხატაბის) საშინაო და საგარეო პოლიტიკა. გააკეთეთ პრეზენტაცია.
- შემოქმედებითი მენიუ (მიზანია კრიტიკული აზროვნებისა და შემოქმედებითი უნარების გაძლიერება):
- არჩევანი 1: შექმენით ვიდეო ან ანიმაცია, რომელშიც აღწერთ არაბთა სახალიფოს ქალაქებს, ცხოვრების წესს და, საზოგადოდ, კულტურულ მემკვიდრეობას.
- არჩევანი 2: მოამზადეთ ინტერვიუ ხალიფასთან ან სახალიფოს რიგით მცხოვრებთან (ან დაწერეთ მოკლე ისტორიული მონოლოგი ხალიფას ან სახალიფოს რიგითი მცხოვრებს პერსპექტივიდან), რომელშიც აღწერთ არსებულ გამოწვევებს ან საზოგადოების მიღწევებს.
- არჩევანი 3: შექმენით ინტერაქციული რუკა, რომელშიც ნაჩვენებია არაბთა სახალიფოს ექსპანსია და ტერიტორიული ცვლილებები.
ნიმუში 3:
თემა: ადრეული შუა საუკუნეები
სასწავლო მენიუ: მოსწავლეებმა უნდა აირჩიონ სამი დავალება სხვადასხვა სვეტიდან. თითოეული სვეტი შეესაბამება განსხვავებულ უნარებს: ინფორმაციის მოძიება და ანალიზი, შემოქმედებითი აზროვნება, და პრეზენტაციის უნარები.
ყოველი დავალების შესრულება შეფასდება არა მხოლოდ სწორი ინფორმაციის მიწოდებით, არამედ მოსწავლის პროგრესის გათვალისწინებითაც.
მასწავლებელი შეაფასებს არა მხოლოდ სწორი და საფუძვლიანი ინფორმაციის ცოდნას, არამედ მოსწავლის პროგრესის დონესაც. მაგალითად,
- მოსწავლეებს, რომელთაც მანამდე უჭირდათ ინფორმაციის ანალიზი, წარმატებად ჩაეთვლებათ, თუ შეძლეს რთული ინფორმაციის მოძიება და ორგანიზება;
- შემოქმედებით დავალებებში მოსწავლეებს, რომლებსაც უძნელდებოდათ კრიტიკული აზროვნების უნარების წარმოჩენა, წარმატებად ჩაეთვლებათ პროგრესი იდეების გენერირებაში;
- მოსწავლეებს, რომლებსაც კარგად გამოსდით პრეზენტაციების მომზადება, შეუფასდებათ კიდევ უფრო ეფექტური პრეზენტაციის მომზადება.
სასწავლო მენიუ მასწავლებლის მხრივ აქტიურ მონიტორინგს და უკუკავშირს გულისხმობს. ბევრ დროს მოითხოვს თავად სასწავლო მენიუს შედგენაც, თუმცა შესაძლებელია, მასწავლებელმა სახელმძღვანელოს თითოეულ პარაგრაფში შემოთავაზებული დავალებებიც გადააქციოს სასწავლო მენიუდ და ინტერესი და მრავალფეროვნება შესძინოს თითოეულ გაკვეთილს. ამით კიდევ უფრო დაძლევადი გახდება სასწავლო მასალა და კიდევ უფრო მოქნილი აკადემიური მიღწევის თვალსაზრისით, ამაღლდება მოსწავლეთა მოტივაციაც და შემოქმედებითი უნარებიც.
აღნიშნულის გამო სასურველია მოცემული ინსტრუმენტის ჩართვა საგნობრივ კურიკულუმებში და სასწავლო პროცესში მისი პერიოდულად გამოყენება.
