ძნელია ემიგრანტის სიზმრის გამოცნობა, რადგან წიგნებში სხვანაირად წერია ეს ამბავი.
მწვანე ჭალა არ ესიზმრება ემიგრანტს, ფრთხილი ნიავით და გრილი ნაკადულით. იმ ნაკადულით, ქვაზე რომ დაჯდები, ფეხებს ჩაყოფ და მჭადს და ყველს შეჭამ. არც ხის სახლი მხრებზე თოვლით და მუცელში ბუხრით. თოვის და ცეცხლის ხმების საქმე ხომ იცით? ეგენი რომ შეერევიან, თუ უსმენ, სულ რომ შფოთვა გჭამდეს, მაინც ჩაგეძინება. არ ესიზმრება ემიგრანტს ასეთი ძილისპური.
წიგნებში წერია სამშობლოსგან შორს მძინართა სიზმრებზე ასე.
სიზმრები ამ წიგნებს არ კითხულობენ. სიზმრები მოდიან უბრალო სცენად შენი ძველი ბინის დაზეპირებული ოთახიდან, სადაც თხილის მოსავალზე ან გაფუჭებულ მაცივარზე ლაპარაკობ. ამ სიზმრებში ნოემბრის ბოლოა და სადღაც საღამოს შვიდის ათი წუთი. ჩანს ღუმელს მიფიცხებული და ოდნავ აქერცლილი შპალერი. ჩანს მაგიდაზე ლარნაკი ხელოვნური ყვავილით, რომელიც ბარემ ოცი წლის წინ აჩუქეს დაბადების დღეზე. ვის? აღარ გახსოვს. შეიძლება სულაც შენ. გამცვდარ ტახტზე მძინარი კატით და უმიზეზოდ ჩართული ტელევიზორით მოდიან სიზმრები. მოდიან სიზმრები ნაცნობი და უწყინარი სცენით, მაგრამ მაინც შიშით და ყვირილით ეღვიძებათ ადამიანებს – ყველაზე რთული ხომ ჩვეულებრივის სასწაულად და მიუწვდომლად ქცევაა.
ემიგრანტის ღამის გამოღვიძება ამ შეყვირებისაა. და დილა – ამ გამოღვიძებაზე დარდის. ეს დარდი სულ არის. რადგან სიზმარი სულ არის, ღამეც და დილაც.
ემიგრანტობა ამგვარ დარდებთან ერთად ცხოვრების პროფესიაა. უცნაურ და სხვისთვის გაუგებარ ფიქრთან. შრომობ და ფიქრობ. შრომა საზღვრებს აქეთაა, ფიქრი – საზღვრებს იქით – სამშობლოში. თან ძნელია ასე და თან ადვილიც. ძნელი – ცხადია – რატომაც, ადვილი, იმიტომ, რომ იქ, სამშობლოში ვიღაც გეგულება, ვისთვისაც შრომობ. ვიღაც ან რაღაც. ან ადამიანი, ან ადგილი. ადგილი, სადაც საკუთარ თავს პირველად შეხვდი. გაიცანი. შეიყვარე ან შეიძულე.
ემიგრანტი ცხოვრობს ხვალ. ეს ხვალ კიდევ ისეთი მომავალია, თვე და წელიწადი რომ არ იცი – სადღაც თავისთვის დგას და რომ ღამდება და თენდება – არ მოდის. ხვალ – ნიშნავს სამშობლოს. იქ წასვლას. რაღაცის რემონტს. აშენებას. მეზობლებთან ამაყად ლაპარაკს. მაღაზიაში წელგამართული შესვლას. და ამისთვის აგროვებ, აგროვებ. და წლებიც გროვდება. დარდიც. შიშიც. შეგროვებაა ემიგრანტად ყოფნა. შეგროვება.
///
საქორწინო კოსტუმი მეცვა ერთხელ და ვფიქრობ, უკანასკნელად – ისიც მამაჩემის. ვიქნებოდი ასე მეცხრე-მეათე კლასში, როცა სოფელ ნატანებში, ტუნგოებში, ერთობ ჩვეულებრივი ამბავი მოხდა – გოგო მომეწონა. დასასვენებლად ჩამოსული. მეც დასასვენებლად ვიყავი, მაგრამ მე აგერ 18 კილომეტრის დაშორებით ვცხოვრობდი, ნესტორ კალანდარიშვილის ქუჩაზე და გოგო კიდევ მთლად თბილისიდან იყო, მგონი ვიღაც უფრო მაგარის სახელობის ქუჩიდან. ეგ კიდევ საქმეა მაშინ და გამოწვევა.
ამასობაში, უნდა მოგახსენოთ, რომ ივლისის მიწურულია, ხოლო ტუნგოები ნიშნავს სოფლის ბირჟას. საკუთრივ ტუნგი კიდევ ფოთოლმცვივანი გვარის ხეა, რძიანასებრთა ოჯახისა, გურიაში ტუნგოს უფრო ეძახიან და აქა-იქ შემორჩა. ზეთი მზადდებოდა მისი ნაყოფიდან ეთერ-ზეთებში. და შეიძლება საპონი. ეგ აღარ მახსოვს.
-კარგად უნდა გაიზმანო! – მითხრა რაფაელის მადონამ, რომელიც შემოსასვლელ ოთახში ეკიდა, კაჩალკის წინ. მე კაჩალკაზე ვიჯექი.
-კარგად, რაფერ? – ვეკითხები მადონას.
– რაფერ და ჭრელად! – მპასუხობს მადონას მაგივრად მანუჩარ მაჩაიძე, იგივე დიდი მანუჩარი კედლის კუთხეში გაკრული წიგნის ყდიდან.
– ჭრელად არ ივარგებს! – ამბობს მომაკვდავი ბახუსი და გაბაცებული რეპროდუქციიდან კიდევ უფრო მომაკვდავი სახით იყურება.
– პიჯაკი! – დიდაქტიკური ტონით თქვა დავით გურამიშვილმა, ოღონდ ნახატმა არა – წიგნმა.
– პიჯაკი! – წამოვიძახე მე.
ხოლო პიჯაკი მეგულებოდა ოზურგეთში, საგულდაგულოდ ჩაკეტილ კარადაში. მამაჩემის საქორწინო ტანსაცმელი და დედაჩემის სადედოფლო კაბა. ჯიბეებში ჩრჩილის აბებით და კვირაში ერთხელ გამზეურების პერსპექტივით. არ ვიცი რატომ ინახავდნენ ასე საგანგებოდ ამ სამოსელს. უფრო სწორედ, ვიცი და მთლად ზუსტად ვერ გამოვთქვამ. იმ თვალების გამო ხომ არა, ამ კარადის კარს რომ შეაღებდნენ და წამიერად თითქოს ტანსაცმელი კი არა, იშვიათი ჯადოსნური დღე გამოკეტეს და მომდევნო, დარდის და შრომის წყალში ყელამდე, თანაბრად მდგარ დღეებს განარიდეს. არ ვიცი.
მოკლედ, ოზურგეთში წავედი დილის პაზიკით, მამაჩემს ვთხოვე და დედაჩემისგან სრულიად უჩუმრად ჩავიცვი. გავიზმანე მადონა! ოღონდ ეგ იყო – საზაფხულო ძნელად ეთქმოდა იმ რუხ კოსტუმს, ჩემებს ქორწილი ნოემბერში ჰქონდათ და შესაბამისად, ძალიან დამცხა. ჰო, სიმაღლით უკვე მამაჩემის ტოლი ვიყავი, ეგ სირთულე არ მქონია – მხოლოდ სიცხე. და ადეკვატურობა! – მეტყვით თქვენ. მაგრამ ოდეს ყოფილა მიჯნური კაცი ადეკვატური? – გიპასუხებთ გიორგი მერჩულე ჩემს ნაცვლად და მე ტუნგოებში გავალ. ეგრე. შარვალ-კასტუმით. ცალკე ამბავია ოზურგეთი-ნატანების შუადღის ავტობუსის მგზავრების თვალები და ცალკე – ამ გოგოსი. ორივე მზერა სხვადასხვა კითხვას გულისხმობდა, ორივე კითხვა საიდუმლოა. გაუმხელელი!
მთავარი სცენა წინ არის; მოვიდა ილია. სამბორბლიანი მოტოციკლით. ეგ მოტოციკლი ახალ თაობას რომც ანახო, მაინც ვერ გაიგებს მის მნიშვნელობას, არათუ აღწერით. ვინც მოესწრო კიდევ, იმან იცის და მორჩა. სამბორბლიანი მოტოციკლი უნდა იცოდე. საკრალური ცოდნაა.
– ზღვაზე მივდივარ და რამდენიც ჩეეტევით, წამოით! – თქვა ილიამ.
ილია ჩემი ნათესავია და ორი ადგილი მეკუთვნოდა მისაბმელში. ამიტომაც ის გოგო დავპატიჟე. წამოვიდა. კიდევ სხვებიც. ზოგი ტანზევით შიშველი, ზოგი – თითქმის შიშველი ტანზევით. ერთი მე ვიჯექი სქელ პიჯაკში, ქორწილის პიჯაკში და ბედნიერი სახით მივდიოდი ზღვაზე დიდებული კაბრიოლეტით. სახელდახელოდ მიმაგრებული მაგნიფოტონიდან Snow გალობდა Informer-ს და ჩვენ ვაყოლებდით ქართულად: ,,ალეკოს ბომბავს ლია!”
ვინმეს უნდა გადაეღო ეს ამბავი. მაშინ უნდა გადაეღო. ახლა ბაცი გამოვა. რადგან სიყვარული ყოველთვის არის მაშინ, როცა არის. მერე სიყვარული ყოველთვის იქცევა ფრაზად – ,,ვერ გეტყვით, ეს ნამდვილი სიყვარული იყო თუ არა”.
