ნაწილი მეორე
როდესაც ჩემი ამბის და უცხო მიწაზე მასწავლებლობის პირველ ნაწილს ვწერდი, თავში მხოლოდ დადებითი ემოციები მიტრიალებდა. თუმცა ისიც ძალიან კარგად ვიცოდი, რომ ამ თავგადასავალში სირთულეც იმდენივეა, რამდენიც სიმსუბუქე. სხვანაირად ალბათ წარმოუდგენელიც კია, როდესაც შენი ქვეყნისგან ათასობით კილომეტრით ხარ დაშორებული და რაც დროს გადის, მეტად ხვდები, შეიძლება თუ არა, რომ ის ადგილი, სადაც ხარ, ოდნავ მაინც წააგავდეს სახლს, მით უმეტეს, რომ ვერსად ისე ვერ მოახერხებთ თავის გაცნობას, როგორც შორეულ მოგზაურობაში.
ჩემი თავგადასავალი მოგზაურობა რამდენად არის, არ ვიცი. უფრო საცხოვრებელი ადგილის გამოცვლას ჰგავს, რადგან ჩემი ყოველდღიურობა დიდად არ შეცვლილა. დილით ისევ ადრე ვდგები, ისევ სკოლაში მივდივარ და ისევ ინგლისურ ენას ვასწავლი. თუმცა ეს ყველაფერი აისბერგს ჰგავს. რაც არ უნდა დიდი ჩანდეს წყლის ზემოთ, და თუნდაც მის გარშემო ათჯერ გქონდეს შემოვლილი – ილუზიით, რომ უკვე კარგად იცნობ, მაინც უნდა გახსოვდეს, რომ წყლის ქვემოთ იგი ათჯერ დიდია.
დროის მდინარებასთან ერთად უცხო მიწაზე ყველაფერი შედარებით ნაცნობი ხდება და ამ მხრივ, თითქოს მარტივდება. თუმცა ამავდროულად, რაღაცებს უფრო ახლოდან ხედავ, პირველადი შთაბეჭდილების ეიფორიიდან გამოდიხარ და რეალობის აღქმას, შესაბამისად კი იმის გააზრებას იწყებ – არის თუ არ არის ეს ქვეყანა შენთვის. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, შესაძლოა ყველაფერი ძალიან ნაცნობი გახდეს და ამავდროულად შენი შინაგანი სამყაროსგან დაშორებაც დაიწყოს. ამ ყველაფრის გააზრებას გზადაგზა სხვადასხვა ფორმისა და ზომის სირთულეებთან შეჯახებით იწყებ. ცხადია, სირთულეებისგან არსად ვართ დაზღვეული, მათ შორის არც მშობლიურ ქვეყანაში, თუმცა როდესაც უცხო მიწაზე ხარ, გაცილებით მოწყვლადი ხდები. ჰო, და გაცილებით ძლიერიც. პარადოქსია, ვიცი.
ყველაზე რთული – ენის ბარიერია; ყველაზე ზუსტი სიტყვა კი, რაც ამის თანმდევ ემოციას გამოხატავს – ფრუსრტაცია. წარმოიდგინეთ, რომ ადამიანების ნათქვამი ერთი სიტყვაც არ გესმით, ვერავის ვერაფრით აგებინებთ, რა გსურთ და ვერც ისინი გაგებინებენ, რადგან ციფრებსაც კი სხვანაირად გამოხატავენ, არამხოლოდ დამწერლობით, არამედ – ჟესტების ენითაც. ჰო, ასე, ათივე თითი რომ აჩვენოთ, ვერ მიხვდებიან, რომ ათი ცალი ბანანი, ვაშლი ან ვარდი გინდათ, თუკი ვინმემ თქვენი მადლი არ მოისხა და არ გასწავლათ, რომელია ათის მაჩვენებელი ჟესტი თითებით.
თანამედროვე ტექნოლოგიები ყველაფერს ამარტივებს, დაწერ – თარგმნის, ჩასძახებენ – გადმოთარგმნის, თუმცა ასე ელემენტარულ კომუნიკაციასაც იმხელა დრო მიაქვს, რომ ბევრჯერ უარი მითქვამს, მეცადა ის, რაც მაინტერესებდა, რადგან ემოციური ძალის აღარქონის გამო ენის ბარიერის თანმდევ გართულებებს თავი შეგნებულად ავარიდე. ასე იკეტები ნელ-ნელა თავში და ხშირად არანაირი სურვილი აღარ გაქვს, არც რაიმე კულტურის შეცნობის და არც რაიმე ადგილის მონახულების. სილამაზის სალონში ნებისმიერი და, ამგვარად, გარდაუვალი ვიზიტიც კი უდიდესი ბრძოლის ტოლფასი ხდება ხოლმე.
მეორე საკითხია, როგორ გიღებენ ადგილობრივები. შორეულ აზიურ ქვეყნებში, გინდა თუ არა ეს, მეტ-ნაკლებად მუდამ უცხო ხარ. რამდენად ღია და თბილიც არ უნდა იყვნენ შენი კოლეგები ან ადამიანები, ვისთანაც ყოველდღიური ურთიერთობა გაქვს, მათთვის მაინც დიდთვალება უცხოელად რჩები, რომელსაც სათქმელს პირდაპირ არასდროს ეტყვიან, არც სიმართლეს, არც უარს რამეზე – თუმცა პასუხად „არ ვიცის“ – ყოველთვის. რამდენადაც ძალიან სტუმართმოყვარეები არიან, ზოგჯერ ზედმეტადაც კი, იმდენადვე იჭერენ საზღვრებს და მათში ბოლომდე თავის დამკვიდრება თითქმის შეუძლებელია. ნებისმიერი ადამიანის ცხოვრებაში, ნებისმიერი სხვა ადამიანი – უახლოესი მეგობარიც კი, შეიძლება დროებითი აღმოჩნდეს და მათი გზები როცა იქნება გაიყაროს. ეს ჭეშმარიტებაა, თუმცა ამის შიშით არც მეგობრობაზე ვამბობთ უარს და არც სხვა ურთიერთობებზე. ჩემი გამოცდილებით, ჩინელებს ზედმეტად მკაცრად აქვთ თავში ჩაბეჭდილი ის, რომ შენ, როგორც უცხოელი მასწავლებელი, ერთი პატარა ეპიზოდი ხარ, მათ დიდ და სტაბილურ ცხოვრებაში. ამიტომ, თან გადაგყვებიან, მაგრამ მაინც მუდამ იგრძნობ, რომ დროებით ხარ მათთან. იმაზე წინ ვერასდროს დადგები, ვინც დროებით არაა. ასე მოქმედებს უფრო დიდ მასშტაბებშიც. ასი პროცენტით მართალი რომ იყო, მტყუანი ხარ, თუკი მოქალაქე ამბობს, რომ თავადაა მართალი. უსამართლოდ ჟღერს, თუმცა მათი სახლია და მათივე წესები.
დაახლოებით იგივე სიტუაცია შეიძლება იყოს იმ სამსახურშიც, რომელშიც მუშაობას დაიწყებ. მზად უნდა იყო, რომ შეიძლება უსამართლობის განცდა ხშირად გქონდეს, რადგან რამდენადაც ნაკლებ პასუხისმგებლობას გაკისრებენ, იმდენადვე ნაკლებად ელიან შენგან რამეზე მითითებას. როგორც ჩემი ამბის პირველ ნაწილში გიამბეთ, ყველა დამსაქმებელი განსხვავდება, ყველა ხედვა, სიტუაცია თუ გამოცდილება, თუმცა მაინც მგონია, რომ ამ ყველაფერს საერთო ბირთვი აქვს და ამიტომ, მეტ-ნაკლებად ყველაფერი დიდი მსგავსებით და დატვირთვით მუშაობს.
მასწავლებლისთვის პროცენტულად ყველაზე დიდი იმედგაცრუება და შესაბამისად ყველაზე დიდი შინაგანი ბრძოლის გადატანა საკლასო ოთახში შესვლისთანავე იწყება. ისევ და ისევ ენის ბარიერის გამო, ვერაფრით ვახერხებ ბავშვებთან ის ჯადოსნური კავშირი მქონდეს, რაც სამშობლოში მქონდა ხოლმე. რაც დრო გავიდა მათი სახეები, სახელები, ხასიათები, ყველაფერი შევისწავლე და ავითვისე, მუნჯურად ვაცინებთ ერთმანეთს, ჟესტების ენით ვმაიმუნობთ; თავს არ ვზოგავ, რომ ინგლისური ვასწავლო, თუმცა როდესაც ნახატით მომადგებიან და ჩინურად უგრძეს წინადადებებს მესვრიან, როცა კიბეზე დამინახავენ და ჩემკენ გამორბიან, რომ იმ დღის ამბები მომიყვნენ, ვხვდები, რა ძალიან მენატრება ის, რაც აქამდე მქონდა – კლასში შესვლისთანავე სხვა სამყაროში შებიჯება, სადაც შენ სანდო და საიმედო მასწავლებელი ხარ, ისინი კი – თვალებგაბრწყინებული პატარები, რომლებიც დაუღალავად გიზიარებენ თავიანთ დიდ თუ პატარა ამბებს, თავგადასავლებსა თუ ემოციებს.
ვიცი, რასაც ფიქრობთ, რომ მათი ენის სწავლა სასარგებლო გამოსავალია. სირთულეების სია კი უსასრულოდ შეიძლება გაგრძელდეს და მასში მოჰყვეს დაუსრულებელი საბუთომანია და ბიუროკრატია, იმის ვერგარკვევა, ბოლოს და ბოლოს ვინაა უფროსი, რადგან ყველა უფროს თავისი უფროსი ჰყავს და გადამწყვეტ მომენტში შენ რომ სულ მთავარი უფროსი გეგონა, ის შეიძლება ვერაფერს წყვეტდეს, რადგან შენთვის მითურმა სულ მთავარმა უფროსმა უარი თქვა (რომელიც მართლა შეიძლება მითური აღმოჩნდეს და უბრალოდ შენთვის პირდაპირ უარის თქმა ერიდებოდეს; ან წეს-ჩვეულების ამბავია, ან კომუნისტური წყობის).
სირთულეა ისიც, რომ ჩემი იდეები და მიდგომები, რომლებიც მთელი ჩემი მასწავლებლობის განმავლობაში ყალიბდებოდა, იხვეწებოდა, იცვლებოდა სრულად ან ნაწილობრივ, სწავლების ფილოსოფია, რომელიც მთლიანად თანასწორობის, უსაფრთხო და პატივისცემით აღსავსე გარემოს შექმნას ეფუძნება, დღეში მინიმუმ ერთხელ მაინც დგება ჩამოშლის წინაშე, როდესაც ჩემი დამხმარე ადგილობრივი მასწავლებელი ყველაფრის საპირისპიროდ კეთებას იწყებს. ტყუილს ვერ ვიტყოდი, ყველა მასწავლებელი არ ყვირის და არც ხელებს იქნევს, ბევრი გაწონასწორებული პროფესიონალია. თუმცა როდესაც თუნდაც მხოლოდ ერთი ყვირის ან ხელებს იქნევს, ეს კი აბსოლუტური ნორმაა – უკვე დიდი პრობლემაა. მე კი ვერაფერს ვშვრები და ვერაფრის წინააღმდეგ ვერ წავალ, რადგან მე დროებითი კადრი ვარ, მათ დიდ და სტაბილურ ცხოვრებაში, სადაც თავად წყვეტენ, როგორი აღზრდის მეთოდები გამოიყენონ და როგორი ყელსახვევები გაუკეთონ ბავშვებს.
წითელი ყელსახვევები კი დედაჩემის ბავშვობის სურათებს მახსენებს. მისი ბავშვობის სურათები კი რატომღაც ჩემთვის მისსავე ბავშვობის ტრავმებთან ასოცირდება, რომლებიც თავის მხრივ სწორედ სკოლასთანაა დაკავშირებული. ისე მახსენდება, თითქოს თავად გამომეცადოს.
ბავშვები კიდევ მღერიან, ცეკვავენ, აწყობენ ათასნაირ პერფორმანსს, სპორტულ შეხვედრებს, აცვიათ სხვადასხვანაირი ლამაზი და ფერადი ფორმა. მალე ავიწყდებათ წყენა და ცელქობენ ისე, როგორც ყველა სხვა ქვეყანაში, როგორც ყველაზე სხვა ეპოქაში. ცელქობენ და თან იმაზე გრძელი სასწავლო დღე აქვთ, ვიდრე მე – სამუშაო. ვუყურებ ხოლმე მათ ბედნიერ სახეებს, აღაჟღაჟებულ ლოყებს და ჩემდაუნებურად მეფიქრება: არაფერია ისეთი, რაც არ სრულდება. ოდესმე ესენი ან სხვა ასაკის წითელყესახვევიანები დედაჩემივით იტყვიან, როგორ მძულდაო, ან დეიდაჩემივით – ძალიანაც მიყვარდაო. გააჩნია, რასთან იქნებიან უფრო ახლოს.
მანამდე კი დიდი გზაა. ყველაფერი ჯერ ძალიან ნაცნობი უნდა გახდეს, რათა მიხვდე, რამდენად უცხო ყოფილა შენი შინაგანი სამყაროსთვის.
