ისეთი დროც იყო, აბრეშუმის ჭიას ვამრავლებდი. ერთ ზაფხულს, ბებიასთან სტუმრობისას, მეზობელმა მიწილადა თავისი ჭია და მეც დიდი გულისყურით ვუვლიდი. ჭიების ოთახში მუდამ ხრაშუნი იდგა – თუთის ფოთლებს მიირთმევდნენ. თავიდან სულ პაწაწინები იყვნენ, მერე დასუქდნენ, ბოლოს მრგვალი პარკები მოიქსოვეს და შიგნით შეიმალნენ. ბებომ ამიხსნა, რომ ცოტა ხანში ჭიები პეპლებად ქცეულები გამოვიდოდნენ პარკიდან. მხოლოდ ორი ცალი დავიტოვე ცნობისმოყვარეობის გამო. დანარჩენი ბებომ მეზობელს ჩასაბარებლად დაუბრუნა. მოგვიანებით იმ ორი პარკიდან სასაცილო პეპლები გამოიჩეკნენ.
ერთხელ იმპერატორ ხუან-ძის მეუღლემ თუთის ძირას ჩაის დალევა მოისურვა. უცებ ხიდან ფინჯანში რაღაც მრგვალი თეთრი საგანი ჩავარდა. სანამ იმპერატორის ცოლი გონს მოვიდოდა და იდუმალ საგანს ფინჯნიდან ამოიღებდა, ის გაფუვდა და იქცა წებოვან მასად, რომელიც ძაფებად იშლებოდა. ქალმა ძაეს ფები ქმარს აჩვენა. იმპერატორმა ცოლს ამ საკითხის საფუძვლიანად შესწავლა დაავალა. ქალმაც არ დააყოვნა, მოაგროვა ჭიის პარკები, მოიმარაგა თუთის ფოთლები და დაკვირვებას შეუდგა. ისწავლა ძაფის მიღება, მერე კი ეს ძაფები ქსოვილად აქცია.
ლეგენდის თანახმად, ასე გაჩნდა აბრეშუმი. თუმცა არქეოლოგების მიერ აღმოჩენილი ნიმუშები ხუან-ძის ზეობაზე გაცილებით ადრეული პერიოდით თარიღდება.
ნატურალური აბრეშუმი განსაცვიფრებლად მდგარდი ქსოვილია. მართალია, სიცხის ეშინია, მაგრამ თუ გრილ და ბნელ ადგილას შეინახავთ, განუსაზღვრელად დიდხანს გაძლებს. მისი უძველესი ნიმუშები 4000 წლისაა. ჩინური დამწერლობის უძველეს ნიმუშებზე ჭიის პარკისა და პეპლის აღმნიშვნელი იეროგლიფებიც არის შემონახული.
ჩინელებმა, ფაქტობრივად, შეუძლებელი შეძლეს და მწერი მოიშინაურეს. ამის სულ ორი პრეცედენტი არსებობს: ფუტკარი და აბრეშუმის ჭია. მოშინაურება გულისხმობს პრინციპულად ახალი სახეობის გამოყვანას, რომელიც ველურ ბუნებაში ადამიანის გარეშე ვერ იარსებებს.
აბრეშუმის ჭია ჭამს თუთის ფოთოლს, იზრდება და 7 სმ-ს აღწევს. ამ ხნის განმავლობაში ის თავისივე ნერწყვისგან ქსოვს პარკს, რომელიც ჰაერზე მყარდება. ბოლოს თავადაც ამ პარკში თავსდება და პეპლად ქცევისთვის ემზადება.
როდესაც ჩინელები ველური ჭიის პარკებს აგროვებდნენ, პეპლები უკვე გამოსული იყვნენ იქიდან. გამოსასვლელად ისინი პარკს გლეჯდნენ და ძაფის ხარისხიც იკლებდა. ჭიის მოშინაურების შემდეგ კი პარკებს უკვე მანამდე ყრიდნენ მდუღარე წყალში, სანამ პეპელა გამოსვლას მოასწრებდა. ცხელ წყალში პარკი რბილდებოდა და მისგან უწყვეტი ძაფის მიღება იყო შესაძლებელი.
ჩინეთში აბრეშუმი ვალუტის დანიშნულებასაც ასრულდებდა. მაგალითად, ჩინოვნიკებს გასამრჯელოს აბრეშუმით უხდიდნენ. ქალებს მზითვად აბრეშუმს ატანდნენ. მეზობელი ქვეყნების მეთაურებს საჩუქრად აბრეშუმს უძღვნიდნენ. აბრეშუმით ყიდულობდნენ აზიურ ბედაურებს. აბრეშუმის პერანგები ეცვათ ჯარისკაცებს, რადგან ეს ქსოვილი არა მხოლოდ ლამაზი და რბილი, არამედ ფოლადივით მტკიცეც იყო და ფაქტობრივად დამატებითი აბჯრის როლს ასრულებდა. ხმალი თუ ისარი აბრეშუმს ვერ გლეჯდა და მისიანად შედიოდა ჭრილობაში, რისი წყალობითაც მეომარი ინფექციისგან დაზღვეული იყო.
აბრეშუმის წარმოების ტექნოლოგიას ჩინელები საიდუმლოდ ინახავდნენ, მაგრამ თავად ქსოვილმა ნელ-ნელა გაიკვალა გზა ევროპისკენ – იმპერატორის სასახლიდან ჩინეთის დიდ კედლამდე, იქიდან – თაკლამაკანის უდაბნოში და პამირის უღელტეხილზე, ტიან-შანის გასწვრივ, სამარყანდსა და ბუხარაში, იქიდან – სპარსეთსა და მცირე აზიაში, საბოლოს – ხმელთაშუა ზღვის ნაპირებისკენ. ასე გაიჭიმა 6500 კმ სიგრძის სავაჭრო მაგისტრალი, რომელსაც მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოს აბრეშუმის დიდი გზა უწოდეს.
ქიმიური აგებულების მიხედვით, აბრეშუმს ცილოვანი შემადგენლობა აქვს. აბრეშუმის ჭიის პარკი შედგება უწყვეტი ძაფისგან, რომლის სიგრძე დაახლოებით 1 კმ-ის ტოლია. ძაფის შიგნითა ნაწილი შედგება ფიბროინისგან, რომელიც ფიბრილურ ცილას წარმოადგენს, ხოლო ზედაპირი – ცილა სერიცინისგან, რომლის მეშვეობით ძაფის ცალკეული ნაწილები ერთმანეთს ეწებება და შედეგად პარკი ინარჩუნებს მისთვის დამახასიათებელ ფორმას. სერიცინი, ფიბროინისგან განსხვავებით, კარგად იხსნება წყალში, განსაკუთრებით – სუსტ ტუტე ხსნარებში, ამიტომ ფიბროინის გამოყოფა სუფთა სახით ადვილია.
ავიღოთ აბრეშუმის პატარა ნაჭერი და დავწვათ. ვიგრძნობთ დამწვარი ცილის სუნს. ეს ცილა ფიბროინია. ის არც წყალში, არც ბენზინში, არც სპირტსა და აცეტონში არ იხსნება. სამაგიეროდ, შეგვიძლია, სპილენძის ამიაკურ ხსნარში გავხსნათ.
სპილენძის ამიაკური ხსნარის მოსამზადებლად შაბიამნის ხსნარს ვუმატებთ ნიშადურის სპირტს. ჯერ გამოიყოფა სპილენძის ჰიდროქსიდის ნალექი, რომელიც ჭარბი ამიაკის თანაობისას გაიხსნება და წარმოიქმნება კომპლექსური ნაერთი. თუ ამ ხსნარს დავუმატებთ ცოტაოდენ ნატრიუმის ტუტეს და ცოტაოდენ გლიცერინს, მივიღებთ სპილენძის ამიაკურ ხსნარს, რომელშიც უნდა გაიხსნას აბრეშუმი.
ხელოვნური აბრეშუმი მასში ვერ გაიხსნება.
ხელოვნურ აბრეშუმზე ფიქრი პირველად რობერტ ჰუკმა დაიწყო. 1665 წელს იგი წერდა: „ხშირად ვფიქრობ, რომ შესაძლებელია, გამოინახოს გზები ისეთი წებოვანი მასის მისაღებად, რომელიც აბრეშუმის ჭიის წებოვანი მასის მსგავსი იქნება. როცა ასეთი მასა გვექნება, მისგან ძაფის მიღებას იოლად მოვახერხებთ“. სამოცდაათი წლის შემდეგ იგივე მოსაზრება გამოთქვა ფრანგმა ფიზიკოსმა და ბიოლოგმა რეომიურმა, ხოლო 1883 წელს ინგლისელმა სვენიმ პირველად მიიღო ხელოვნური ძაფი. 1885 წელს ინგლისში, სამრეწველო გამოფენაზე, წარადგინეს ამ ძაფისგან მოქსოვილი საწოლის გადასაფარებლები და ხელსახოცები. სვენის პირველი ნაშრომების გამოქვეყნების შემდეგ ფრანგებმა გილიარმა და შარდონემ ჩამოაყალიბეს სააქციო საზოგადოება ამ მეთოდის სამრეწველო მასშტაბით დანერგვისთვის. 1891 წელს ბეზანსონში ამუშავდა მსოფლიოში პირველი ხელოვნური ბოჭკოს ქარხანა, რომელიც ე.წ. ნიტროაბრეშუმს ამზადებდა.
ადრინდელ სტატიაში ჰუკის აბრეშუმის ექსპერიმენტი გაგაცანით. ამჯერად ბუნებრივი აბრეშუმის ჭიის პარკი ავიღოთ და მისგან ფიბროინი გამოვყოთ. ოღონდ, ვინაიდან ჭიის პარკი იოლი საშოვნელი არ არის, ამ ყველაფრის წარმოსახვით გაკეთება მოგვიწევს.
პარკს წონიან ანალიზურ სასწორზე (ჭიას წინასწარ ამოიყვანენ), ათავსებენ 100 მლ-იან ჭიქაში და ამატებენ 50 მლ კარბონატ-ჰიდროკარბონატულ ბუფერულ ხსნარს (ნატრიუმის კარბონატისა და ჰიდროკარბონატის 0,5M ხსნარების თანაბარი მოცულობის ნარევს). ადუღებენ 30 წუთის განმავლობაში. სითხის ნაწილი გადააქვთ სინჯარაში და ბიურეტის სინჯის (აიღეთ საკვლევი მასალა და დაამატეთ ნატრიუმის ტუტის 30%-იანი ხსნარის 2-3 წვეთი, მოურიეთ და დაამატეთ სპილენძის 1%-იანი ხსნარი იმავე მოცულობით. თუ საკვლევი ხსნარი ცილაა ანუ პეპტიდურ ბმებს შეიცავს, ხსნარი მოიისფრო შეფერილობას მიიღებს) მეშვეობით ადგენენ ხსნარში ცილა სერიცინის არსებობას. დანარჩენ სითხეს გადაწურავენ და გადაასხამენ. ფიბროინს გამოხდილი წყლით სამჯერ ჩარეცხავენ. მოათავსებენ საათის მინაზე და საშრობ კარადაში (60 გრადუსზე ცელსიუსით) გამოაშრობენ. გაცივებულ ფიბროინს წონიან სასწორზე. ბოლოს გამოითვლიან ფიბროინისა და სერიცინის მასურ წილს პარკში.
ახ. წ. მეოთხე საუკუნეში იაპონელებმა ჩინური აბრეშუმის საიდუმლოც გაიგეს და აბრეშუმის მქსოველი ოთხი ქალიც გააყოლეს ხელს. მეექვსე საუკუნეში ბიზანტიის იმპერატორმა იუსტინემ ჩინეთში მისიონერებად გადაცმული სამი ჯაშუში შეაგზავნა, რომლებმაც არა მხოლოდ საიდუმლოს გაგება მოახერხეს, არამედ აბრეშუმის ჭიის კვერცხების გამოტანაშიც იმარჯვეს. შედეგად ბიზანტიაშიც დაიწყო საკუთარი აბრეშუმის ერა.
მერე კი აბრეშუმის წარმოებამ გზა გაიკვალა იტალიისა და საფრანგეთისკენ. ლიონში აბრეშუმის ქსოვის მთელი ცენტრი ჩამოყალიბდა, რომელსაც მასალით პროვანსი ამარაგებდა.
მეცხრამეტე საუკუნეში აბრეშუმზე მოთხოვნამ იკლო. იმდროინდელმა მმართველმა კლასმა აბრეშუმი გადაიყვარა. 1770-1826 წლები მოდის სამყაროში „დიადი მამაკაცური უარის“ სახელით არის ცნობილი. სწორედ ამ პერიოდში თქვენს კაცებმა უარი შუა საუკუნეების აბრეშუმისგან შეკერილ უცნაურ სამოსსზე, რომელიც ზედმეტად იყო დატვირთული სხვადასხვა დეტალებით და სადად შეკერილი კოსტიუმები არჩიეს. სამაგიეროდ, აბრეშუმისგან პარაშუტების კერვა დაიწყეს, რადგან ეს ქსოვილი, როგორც გითხარით, ფოლადივით მტკიცეა.
მოგვიანებით, როცა პოლიმერების ეპოქა დადგა, მასობრივად დაიწყო ხელოვნური აბრეშუმისმაგვარი ქსოვილების გამოყენება, თუმცა ნატურალურ აბრეშუმს მაინც ვერაფერი შეედრება, რადგან ამ პატარა ბუთქუნა ჭიის ნერწყვში არის რაღაც განუმეორებელი, რომლის ხელოვნურით ჩანაცვლება ვერ ხერხდება!
