განახლებადი ენერგია ხასიათდება რესურსების გამოყენებით, რომლებიც ბუნებრივად შეიძლება განახლდეს ადამიანის სიცოცხლის განმავლობაში. ტერმინი განახლებადი ენერგია, წიაღისეული რესურსების – ნავთობის, გაზისა და ქვანახშირის ჩანაცვლებასთან არის გაიგივებული. იგი ძირითადად ენერგიის ოთხ მნიშვნელოვან სფეროში გამოიყენება: ელექტროენერგიის გენერირება, ჰაერისა და წყლის გათბობა/გაგრილება, ტრანსპორტირება და ელექტრომომარაგება.
განახლებადი ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოს ახლად გამოქვეყნებული ანგარიშის მიხედვით, განახლებადი ენერგიის სიმძლავრე ბოლო 10 წლის განმავლობაში (2013-დან 2022 წლამდე) მთელ მსოფლიოში გაორმაგდა. თუმცა, პროგრესი საკმაოდ არაერთგვაროვანია, დიდი სიმძლავრეები ჩამოყალიბდა ძირითადად ევროპაში, აზიაში განსაკუთრებით ბოლო ათწლეულის განმავლობაში უზარმაზარი პროგრესი აღინიშნება ჩინეთში.
სხვა რეგიონებს, კერძოდ სამხრეთ და ცენტრალურ ამერიკას, ისევე როგორც ახლო აღმოსავლეთსა და აფრიკას, არც დიდი სიმძლავრე აქვთ და არც საშუალოზე მაღალი ზრდა განიცადეს მითითებულ დროში – რაც გლობალურ ენერგეტიკულ ტრანზიციაში დარჩენის საშიშროებას ქმნის. საერთაშორისო ფინანსური დახმარება, განვითარებადი ქვეყნებისთვის სუფთა ენერგიის კვლევის, განვითარებისა და წარმოების მხარდასაჭერად, 2021 წელს 2012 წლის მაჩვენებლამდე შემცირდა, რაც ამ პრობლემის გადაწყვეტას ხელს უშლის.
აზიისა და ოკეანეთის ქვეყნებს, ჩინეთის გარდა, განახლებადი ენერგიის ინდუსტრიის საშუალოზე მაღალი ზრდა აქვს. მისი სიმძლავრე ახლა ორნახევარჯერ მეტია, ვიდრე 2013 წელს. განახლებადი ენერგიის ინდუსტრიის პროგრესი აზიაში (ჩინეთის გარდა), მოსახლეობის გაცილებით დიდი რაოდენობის გათვალისწინებით, შეიძლება ითქვას, რომ შედარებით ნელი იყო. 2021 წელს მსოფლიოში ელექტროენერგიის 27.8% განახლებადი წყაროების მეშვეობით შეიქმნა. რაც 2020 წელთან შედარებით მცირე მხოლოდ 0.2%-იანი ზრდაა. თუ გავითვალისწინებთ არა მხოლოდ ელექტროენერგიას, არამედ მსოფლიოს ენერგიის ყველა წყაროს, განახლებადი ენერგიის წილი ჯერ კიდევ მცირეა (მხოლოდ 8% -2022 წ.). ეს ნიშნავს, რომ განახლებად ენერგიას ჯერ კიდევ დიდი გზა აქვს გასავლელი, განსაკუთრებით 2030 წლის ნულოვანი ემისიების სცენარში.
განახლებადი ენერგეტიკული რესურსები, განსხვავებით სხვა ენერგორესურსებისაგან, რომლებიც კონცენტრირებულია გარკვეულ ქვეყნებში, გავრცელებულია ფართო გეოგრაფიულ არეალში.
მოსალოდნელია, რომ განახლებადი ენერგიის ბაზრები სწრაფი ტემპით გაიზრდება მომდევნო ათწლეულების განმავლობაში. ქვეყნები, როგორიცაა ისლანდია და ნორვეგია ახდენენ ელექტროენერგიის 100%-ის გენერირებას განახლებადი რესურსების გამოყენებით. სხვა განვითარებული ქვეყნები კი მიზნად ისახავენ უახლოეს მომავალში განახლებად ენერგიაზე სრულად გადასვლას. მაგალითად, დანიის მთავრობა ზემოხსენებული მიზნის მიღწევას 2050 წლისთვის გეგმავს.
განახლებადი ენერგიის ინდუსტრიის სწრაფი განვითარებისა და მაღალი ენერგოეფექტიანობის წყალობით ამ ქვეყნებმა ენერგეტიკულ უსაფრთხოებას, კლიმატური ცვლილებების შერბილებასა და ეკონომიკურ კეთილდღეობას მიაღწიეს.
განახლებადი ენერგიის მთლიანი სიმძლავრე რეგიონებში 2013-2022 წლები
ენერგიის დაახლოებით 13% განახლებადი ენერგიის წყაროებზე მოდის, უმეტესად ტრადიციულ ბიომასაზე, როგორიცაა ხის წვა. ჰიდროენერგეტიკა, ასევე, ერთ-ერთი უმსხვილესი წყაროა, რომელიც უზრუნველყოფს 2-3%-ს, ხოლო თანამედროვე ტექნოლოგიები, როგორიცაა: გეოთერმული, ქარის, მზისა და ზღვის ენერგია, ერთად წარმოქმნის მსოფლიო ენერგიის მთლიანი მოთხოვნის 1%-ზე ნაკლებს, თუმცა ფაქტია, რომ იგი სწრაფად ფართოვდება.
განახლებადი ენერგიის გამოყენება გაიზარდა რამდენიმე ფაქტორის გამო, როგორებიცაა, წიაღისეული საწვავის წყაროების გარემოზე უარყოფითი ზემოქმედების ზრდა, მოსახლეობის მზარდი რაოდენობისა და ურბანიზაციის პროცესის ზრდა და ტექნოლოგიური განვითარება. ენერგოუსაფრთხოების სურვილმა ასევე ხელი შეუწყო განახლებადი ენერგიის გამოყენებას. ფართომასშტაბიანი განახლებადი ენერგიის გამოყენებამ განვითარებად ქვეყნებში, ასევე შეიძლება სარგებელი მოუტანოს ამ რეგიონებს, რადგან ელექტროენერგია ამ რაიონებში, როგორც წესი, უხარისხოა და არაეფექტურად გამოიყენება. განახლებადი ენერგიის გამოყენებამ შეიძლება გააუმჯობესოს მოსახლეობის ცხოვრების ხარისხი და ეკონომიკური წარმოება და სარგებელი მოუტანოს გარემოს.
2000-იანი წლების დასაწყისში ევროპისა და ჩრდილოეთ ამერიკის გარდა, განახლებადი ენერგიის პოტენციალის გაზრდის მიზნით, მხოლოდ რამდენიმე კომპანიას ჰქონდა გატარებული პოლიტიკა, მაგრამ ათ წელზე მეტი ხნის შემდეგ, მსოფლიოს ქვეყნების აბსოლუტურმა უმრავლესობამ დაადგინა საკუთარი განახლებადი ენერგიის მიზნები. ჩინეთი ახლახან გახდა მსოფლიო ლიდერი განახლებადი ენერგიის სფეროში და დიდ ინვესტიციებს ახორციელებს განახლებადი ენერგიის ტექნოლოგიებში. ჩინეთი და შეერთებული შტატები ლიდერები არიან განახლებადი ენერგიის მოხმარებაში მთელს მსოფლიოში და ორივე განიცდის განახლებადი ენერგიის მოხმარების სტაბილურ ზრდას. ჩინეთმა 2021 წელს წინა წელთან შედარებით 30%-ით მეტი განახლებადი ენერგია მოიხმარა.
ენერგეტიკის საერთაშორისო სააგენტოს (IEA) განცხადებით, უკრაინის ომი განახლებად ენერგიაზე გადასვლას კიდევ უფრო დააჩქარებს. ორგანიზაციის განცხადებით წიაღისეულ საწვავზე მოთხოვნილება შემცირდება ან დაიკლებს, რაც განახლებადი ენერგიის წყაროების გამოყენების დაჩქარებას გამოიწვევს.
ერთი წლის წინ სააგენტომ იწინასწარმეტყველა, რომ განახლებადი ენერგია (ტრადიციული ბიოგაზისა და ბირთვული ენერგიის გამოკლებით) 2050 წლისთვის 26%-იან წვლილს შეიტანს მსოფლიო ენერგომომარაგებაში. წელს მან ეს პროგნოზი 29%-მდე გაზარდა.
ასევე მოსალოდნელია, რომ რუსეთის შეჭრა უკრაინაში გახდება მთავარი გარდამტეხი მომენტი მიმდინარე კრიზისის პირობებში ყველაზე სადავო რესურსის – ბუნებრივი აირის გამოყენებაში. გასულ წელს, ენერგეტიკის საერთაშორისო სააგენტომ (IEA) ივარაუდა, რომ რესურსის გამოყენება 2050 წლის შემდგომ გაიზრდებოდა. სააგენტოს პროგნოზით, ბუნებრივი აირის გამოყენება მომდევნო ათწლეულების განმავლობაში დარჩება გლობალური ენერგიის მიწოდების დაახლოებით 20%-ზე.
მსგავსი სიტუაციაა ნავთობთან დაკავშირებითაც, მაგრამ პროგნოზი ნაკლებად ექსტრემალურია. ნახშირი ადრე IEA-ს მიერ კლასიფიცირებული იყო, როგორ მილევადი რესურსი, მაგრამ მისი კლება ახლა უფრო მეტი სიჩქარით არის მოსალოდნელი. საერთო ჯამში, 2050 წლისთვის წიაღისეული საწვავი კვლავ გლობალური ენერგიის ნახევარზე მეტს უზრუნველყოფს. მაგრამ იმის გამო, რომ მათი გამოყენება მცირდება, უახლესი სცენარის მიხედვით გლობალური ემისიები უმაღლეს ნიშნულს 2025 წელს მიაღწევს.
IEA-ს აზრით, ამჟამინდელი ენერგეტიკული ბაზრები კრიზისის გამო უკიდურესად დაუცველია, მაგრამ ასევე დაასკვნა, რომ მიმდინარე არეულობამ გამოავლინა გლობალური ენერგომომარაგების მდგომარეობის სუსტი მხარეები, რომლებიც არა მხოლოდ ეკოლოგიურ პრობლემებს წარმოშობს, არამედ დამოკიდებულია გეოპოლიტიკურ სტაბილურობაზე და ასევე ფასების მკვეთრ რყევებსა და არაპროგნოზირებად კრიზისებზე.
მსოფლიო ენერგომომარაგება განსაზღვრული პოლიტიკის სცენარის მიხედვით 2021 და 2050 წლებში
განახლებადი ენერგიის სექტორში დასაქმებულთა რაოდენობა იზრდება, 2022 წელს 13,7 მილიონი ადამიანი იყო დასაქმებული, რაც ერთი მილიონით მეტია წინა წელთან შედარებით. დასაქმება ამ სექტორში განაგრძობდა გლობალურ ზრდას 2012 წლიდან, მას შემდეგ, რაც განახლებადი ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ (IRENA) დაიწყო ყოველწლიური შეფასება. მზის ენერგია განახლებადი ენერგიის ერთ-ერთი ყველაზე პერსპექტიული წყაროა
ყველაზე მეტი ადამიანი განახლებადი ენერგიის სექტორში გასულ წელს მზის ფოტოელექტრულ (PV) სისტემაში იყო დასაქმებული (4,9 მილიონი სამუშაო ადგილი). ამას მოჰყვება ბიოენერგია, მათ შორის თხევადი ბიოსაწვავი, მყარი ბიომასა და ბიოგაზი, დაახლოებით 3,6 მილიონი დასაქმებულით.
ქვეყანა, სადაც ყველაზე მეტი სამუშაო ადგილია არის ჩინეთი. აქ 5,5 მილიონზე მეტი თანამშრომელია დასაქმებული მზის ფოტოელექტრულ სისტემაში და ქარის ელექტროენერგიის ინდუსტრიაში. დაახლოებით 1,6 მილიონი ადამიანი მუშაობს ევროკავშირის სექტორის სხვადასხვა ნაწილში.
IRENA-ს გენერალურმა დირექტორმა ფრანჩესკო ლა კამერამ 2022 წელს უწოდა “შესანიშნავი წელი” განახლებად ენერგიაში დასაქმებისთვის. მაგრამ იქვე აღნიშნა, რომ მილიონობით დამატებითი სამუშაო ადგილის შექმნა მოითხოვს ინვესტიციების უფრო სწრაფ ზრდას.
განახლებადი ენერგიის სექტორში დასაქმებულთა რაოდენობა
IEA-ს ანგარიშში ნათქვამია, რომ ომმა აიძულა ქვეყნები „მეტად დაეფასებინათ განახლებადი ენერგიის ენერგეტიკული უსაფრთხოების სარგებელი“. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი უფრო მოკლევადიანი გადაწყვეტა შესაძლოა ფოკუსირებული იყოს წიაღისეულ ან ბირთვულ წყაროებზე, მომავალი უფრო მწვანედ გამოიყურება.
სიახლეებს გაეცნობით შემდეგ ვებგვერდებზე: https://www.statista.com ; https://www.statista.com/chart/31242/employees-in-the-renewable-energy-sector/
