ხუთშაბათი, ოქტომბერი 10, 2024
10 ოქტომბერი, ხუთშაბათი, 2024

მშობლების კონფლიქტები

ძვირფასო მკითხველებო, განვაგრძობ საინტერესო ახალი ავტორების წარდგენას. გთავაზობთ მცირე ამონარიდს ებრაელი ავტორის ეინატ ნათანის (Einat Natan) წიგნიდან: „როგორი მშობელი მინდა ვიყო, როგორი შვილების აღზრდის იმედი მაქვს“. ეს ახალგაზრდა ქალი ბავშვთა აღზრდის საკითხების ექსპერტი და ბესტსელერების ავტორია. ის სერტიფიცირებულია ადლერის ინსტიტუტისა და განათლების სამინისტროს მიერ როგორც მშობელთა განათლების ექსპერტი. აქვს თელ-ავივის უნივერსიტეტის ბაკალავრის ხარისხი სამართალმცოდნეობაში. ცხოვრობს თელ-ავივში მეუღლესა და ხუთ შვილთან ერთად.

წიგნის შესავალში  ავტორი აღნიშნავს: „ჩემ მიერ მშობლებთან ჩატარებული თითქმის ათასამდე ინტერვიუ, პირადი გამოცდილება და დაგროვილი პროფესიონალური ცოდნა უფლებას მაძლევს, მკითხველებს ბავშვთა აღზრდის რთულ პროცესზე მოვუყვე“.

ქვემოთ მოყვანილი ამონარიდები ასახავს ეინატ ნათანის მოსაზრებებს მშობლებს შორის არსებულ კონფლიქტებზე, განიხილავს ოჯახის წევრთა ურთიერთობას და ბავშვების აღზრდაზე მის გავლენას.

ოჯახი მიკროკოსმოსია. ამ პატარა სამყაროში ბავშვები იზრდებიან და ქცევისა და ურთიერთობის ამა თუ იმ მოდელს ითვისებენ, რათა ზრდასრულ ასაკში მის საფუძველზე ააგონ საკუთარი ცხოვრება. ბავშვები განუწყვეტლივ აკვირდებიან მშობლებს, განსაკუთრებით – მათ კონფლიქტებს.

ძვირფასო მშობლებო, – მიმართავს მშობლებს მრავალშვილიანი დედა, – ნებისმიერი თქვენგანისთვის ნაცნობია ნეტარების ის გრძნობა, რომელიც გვეუფლება, როდესაც ბავშვები მშვიდად, შეხმატკბილებულად თამაშობენ, იცინიან ან ერთმანეთს საიდუმლოდ ეჟღურტულებიან. ვიმედოვნებ, უფროსებისთვის არც ის განცდაა უცნობი, როცა ბავშვები ჩხუბობენ, ყვირიან, ბრაზობენ. ზოგჯერ სიტუაცია ისე იძაბება, რომ მშობლები იძულებული ხდებიან, ჩაერიონ და ბავშვები გააშველონ, სამართლიანობა აღადგინონ და დაარიგონ მოჩხუბრები, მაგრამ მთავარი ის წუხილია, რომელსაც ასეთ დროს განიცდიან უფროსები.

ახლა მსურს, მკითხველებმა წარმოიდგინონ, რა ემართებათ მათ შვილებს, როდესაც თავად ხდებიან მშობლების უთანხმოების მოწმეები. პატარებს არ შეუძლიათ, გააშველონ მოჩხუბრები, მათ შორის ჩადგნენ ან შერიგებისკენ მოუწოდონ – უფროსები ხომ თავად ასწავლიან ბავშვებს: „ჩვენს ოჯახში ასე საუბარი არ არის მიღებული“. იმ ბავშვების განცდები, რომლებიც მშობლების კონფლიქტს შეესწრეებიან, ორჯერ უფრო ძლიერია, ვიდრე უფროსების. ბავშვებს ბევრი რამ ესმით, მაშინაც კი, როდესაც მეზობელ ოთახში არიან და თავისთვის საქმიანობენ. ნურავინ იფიქრებს, რომ პატარებს მშობლების ჩხუბი, შეურაცხმყოფელი სიტყვები, ლანძღვა-გინება არ აწუხებთ. ისინი ყურადღებით ადევნებენ თვალყურს ოჯახში არსებულ დაძაბულობას, ინტუიცია კარნახობთ, რომ უმჯობესია, ხმა არ ამოიღონ, რათა კონფლიქტი უფრო მეტად არ გამწვავდეს. მათ ყველაზე მეტად იმისა ეშინიათ, რომ სკანდალი არასდროს დასრულდება, რაც მათ ცხოვრებას ზიზღით და სიძულვილით აავსებს. ამ დროს პატარები თავს ჩაღუნავენ, კუთხეში მიიკუჭებიან, ყურებზე ხელებს აიფარებენ და ღმერთს ევედრებიან, ეს კოშმარი მალე დასრულდეს.

კონფლიქტები ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია. მე მიმაჩნია, – განმარტავს ფსიქოლოგი, – რომ იქ, სადაც არ არის აზრთა სხვადასხვაობა, არც ნამდვილი, გულწრფელი ურთიერთობაა. იმედია, ამ ჭეშმარიტებას მშობლები მაშინაც გაიხსენებენ, როდესაც კიდევ ერთხელ გააშველებენ მოჩხუბარ შვილებს და ლექციის კითხვას დაიწყებენ ჩხუბის უსარგებლობის შესახებ. აქ ერთი უცნაური კითხვა უნდა დავსვა: როგორ იჩხუბონ უფროსებმა სწორად, როცა სახლში ბავშვები არიან?

წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ და თქვენი მეუღლე კინკლაობთ, მაგალითად, რესტორანში, სადაც მეგობრებთან ან მშობლებთან ერთად სადილობთ. სავარაუდოდ, ეცდებით, საკუთარი პოზიცია ისე დაიცვათ, რომ ღირსების გრძნობა და საკუთარი თავის პატივისცემა არ დაკარგოთ. ანუ ხმის აწევა შეიძლება, მაგრამ ყვირილი – არავითარ შემთხვევაში. არც წონასწორობის დაკარგვა შეიძლება, მაგრამ დასაშვებია, მკვეთრი ტონით მიმართოთ მეუღლეს. აი, სწორედ ასევე უნდა შეიკავოთ თავი ისტერიკისა და კარის გაჯახუნებისგან შინ. უმჯობესია, პირქუში აზრები თქვენი პატარა სამყაროს მიღმა დატოვოთ და გაუგებრობა ღამით, პატარა მოწმეების გარეშე გაარჩიოთ.

მშობლები უნდა ცდილობდნენ, ცუდი მაგალითი არ მისცენ შვილებს. არ გახვიდეთ შინიდან დაძაბული საუბრის მომენტში, თუნდაც მცირე ხნით. ეს მნიშვნელოვანია, რადგან როდესაც თქვენი შვილი გარდატეხის ასაკს მიაღწევს, ძალიან არ გესიამოვნებათ, თუ ის სახლიდან სწორედ მაშინ გაიქცევა, როცა შენიშვნას მისცემთ ან კრიტიკული მოსაზრების გამოთქმას დააპირებთ.

სამწუხაროდ, არცთუ იშვიათად ოჯახური კონფლიქტი სწორედ პატარას თანდასწრებით იფეთქებს ხოლმე. თუ ამ დაძაბულ მომენტში მოახერხებთ და შეამჩნევთ, რომ ბავშვი დაიძაბა და შეწუხდა, თუნდაც მცირე ხნით შეჩერდით და შვილს უთხარით: „მე ახლა ძალიან ვბრაზობ მამაზე/დედაზე და ამიტომ ვჩხუბობთ. ჩხუბი ცუდია, მაგრამ ჩვენ ვცდილობთ, საკუთრ გრძნობებში გავერკვეთ. როცა ამას მოვახერხებთ, შევრიგდებით“ (შვილისთვის კრიტიკულ მომენტში სათქმელი სიტყვები ყველა მშობელს საკუთარი აქვს. მთავარია, რამე ასეთი უთხრათ პატარას, რომ ცოტათი მაინც დამშვიდდეს).

ახლა მინდა, გესაუბროთ საკუთრივ ჩხუბზე, მათ შორის – ჩხუბზეც, რომელიც უშუალოდ ბავშვებს ეხება. აღზრდის როგორი სტილი აქვს მეუღლეს, მთელი სისრულით მაშინ ვხედავთ, როდესაც ოჯახში პირმშო ჩნდება, – მიიჩნევს ეინატ ნათანი, – როდესაც მშობლობის ტვირთი და ბავშვის აღზრდაზე პასუხისმგებლობა გვაწვება. ხშირად ცოლ-ქმარი ერთმანეთის ხასიათის მოულოდნელ ასპექტებს აღმოაჩენს ხოლმე. წარმოიშობა სერიოზული უთანხმოება და შედეგად პარტნიორების ურთიერთობა ერთმანეთის ქცევაზე რეაქციად გადაიქცევა. მაგალითად, თუ ქმარი სიმკაცრეს იჩენს, დედა ცდილობს ჩაერიოს, რადგან ეჩვენება, რომ მამის გაღიზიანება შვილებს ზედმეტად თრგუნავს. დედა ვერც კი ამჩნევს, ისე ხდება ხაზგასმით გულჩვილი და მიმტევებელი, რაც ქმრის სიმკაცრის განეიტრალებას ემსახურება. პასუხად მამა უფრო მეტად ბრაზდება, რადგან ის ახლა მხოლოდ შვილების საქციელზე კი არ რეაგირებს, არამედ ცოლის მიერ ბავშვების აღზრდის სტილზეც.

ჩემი აზრით, მშობლებს მართებთ იმაზე დაფიქრება, როგორ აღიქვამენ მათ პიროვნულ თვისებებს მათი შვილები. თქვენი პატარა ჯერ მხოლოდ სამი წლისაა? არა უშავს, წარმოიდგინეთ, თითქოს თქვენ შესახებ ოცი წლის ახალგაზრდა საუბრობს. და რას იტყვის ის? „დედა ყოველთვის თმობს, მამა ყოველთვის საკუთრ აზრზე რჩება“; „როდესაც ვბრაზობ ან ვტირი, დედიკო მეფერება და გულში მიკრავს, მამიკო კი ბრაზობს და შენიშვნას მაძლევს;“ „თუ რამე ისე ვერ გავაკეთე, როგორც საჭიროა, დედიკო ძალიან მიბრაზდება, ამიტომ ჩემს შეცდომებსა და წარუმატებლობებზე მხოლოდ მამიკოს ვუყვები ხოლმე“. ეს ფრაზები მშობლების მიერ შესრულებულ კონკრეტულ როლებს შეესაბამება. აუცილებელია, როლები პერიოდულად შეიცვალოს, თუნდაც იმისთვის, რომ მომავალში შვილებს სერიოზული პრობლემა არ შეექმნათ. და იმიტომაც, რომ მუდმივად ერთ როლში ყოფნა განაპირობებს იმას, რომ ერთ დღესაც თქვენ და თქვენი მეუღლე დიამეტრალურად საპირისპირო პოზიციებზე აღმოჩნდებით. თითოეული მშობელი თავის ძლიერ მხარეებს და ბუნებრივ მიდრეკილებებს უნდა დაეყრდნოს. მან ყურადღება უნდა მიაქციოს  საკუთარ და ოჯახის სხვა წევრების ემოციურ მდგომარეობას – თუ ყველა დადებით ემოციებს იღებს, ესე იგი ყველაფერი რიგზეა და „სისტემა“ გამართულად მუშაობს. ამავე დროს, არჩეულ სტრატეგიას პერიოდულად კორექტირება სჭირდება, ანუ ერთდროულად შესაძლებელია იყოთ კარგი და ცუდი, მომთმენი და ადვილად გაღიზიანებადი, გულჩვილი და პრინციპული, გამოიჩინოთ გამჭრიახობა და სითამამე, კითხვები დაუსვათ შვილებს და რჩევაც კი  სთხოვოთ. დარწმუნებული ვარ, – მიაჩნია ფსიქოლოგს, – მშობლებს სურთ, მათ შვილებს მდიდარი შინაგანი სამყარო ჰქონდეთ და სამყაროს მხოლოდ შავად და თეთრად არ ყოფდნენ. პატარების შინაგანი სამყაროს ფორმირებაში გადამწყვეტი აღზრდის მართებული მეთოდებია. შვილების აღზრდის მეთოდები დედამ და მამამ მათთვის მისაღები სტილისა და ღირებულებების შესაბამისად უნდა შეარჩიონ. პრინციპული უთანხმოების შემთხვევაში ისინი აუცილებლად უნდა შეჩერდნენ, მოლაპარაკების მაგიდას მიუსხდნენ და ახალი, ორივე მშობლისთვის ხელსაყრელი გადაწყვეტილება მიიღონ.

ბავშვები უნდა ხედავდნენ, რომ მათი მშობლები ბედნიერები არიან. უფროსებს არასოდეს სცალიათ: აკონტროლებენ, ჭკუას არიგებენ, კამათობენ, ფაციფუცობენ, გამუდმებით რაღაც პრობლემებს აგვარებენ… შვილები უყურებენ ყველაფერ ამას და ფიქრობენ: „ესენი ჩემი ბინის მეზობლები ან ოფისის მენეჯერები უფრო არიან“.

სამაგიეროდ, ბავშვს, რომელიც ხედავს მშობლების ურთიერთპატივისცემას, ღამით მშვიდად სძინავს, მაშინაც კი, როცა უფროსები კინკლაობენ და შესაძლოა ზოგჯერ კიდეც ჩხუბობენ.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“