„ბოგოტაში ჩვენი მიზანი ბავშვებისათვის ქალაქის შექმნა გახლდათ. კარგი ქალაქის საზომია ის, რომ ნებისმიერ ბავშვს ქალაქის ნებისმიერ კუთხეში ველოსიპედით უსაფრთხო გადაადგილება შეუძლია. თუ ქალაქი კარგია ბავშვებისათვის, ის კარგი იქნება ყველა დანარჩენისათვის. ბოლო 80 წლის განმავლობაში ჩვენ ვქმნიდით ქალაქებს უფრო ავტომობილის თავისუფლად გადაადგილებისთვის, ვიდრე ბავშვების ბედნიერებისთვის“.
ენრიკე პენიალოსა, კოლუმბიელი
პოლიტიკოსი, ავტორი, ქ. ბოგოტის ყოფილი მერი
ქალაქები, იმ ფორმითა და შინაარსით, რომელიც ჩვენთვის ჩვეულებრივი მოცემულობაა, დაახლოებით ექვსი – ათი ათასი წლის წინ გაჩნდნენ. ალბათ ყველას გექნებათ გაგონილი ისეთი უცნაური და საიდუმლოებით აღნიშნული სახელები, როგორებიცაა, ტელ-ბრაქი, იერიქონი, ერიდუ, ურუკი, მოჰენჯო-დარო და მრავალი სხვა. ქალაქების დაბადებამ უმალ შეცვალა ადამიანის ცხოვრების პირობები და მათ შორის ურთიერთობების ნორმები ადამიანებს შორის. ქალაქებმა დასაბამი მისცეს თანაცხოვრების ისეთ წესებს, რომლებიც უცხო იყო სოფლებისათვის, ან მომთაბარე ხალხების დროებითი დასახლებებისათვის. სოფლებში ყველა ერთმანეთის ნაცნობი და უმეტესწილად, ნათესავი იყო და ყველამ კარგად იცოდა ერთმანეთის ავი და კარგი. ქალაქებში კი ქალაქელთა და ქალაქში ჩამოსულთა უმეტესობა ერთმანეთისთვის უცნობი და, უფრო მეტიც, უცხოც კი იყო. შესაბამისად, ქალაქურმა გარემომ, ქალაქის საქმიანობამ და საკუთრივ ქალაქის კულტურულმა სივრცემ ადამიანთა ასეთ დასახლებებში მათი სრულიად განსხვავებული და ურთიერთობის სპეციფიკური წესების ჩამოყალიბებას შეუწყო ხელი. ქალაქი გახდა ანონიმების თანაცხოვრების ადგილი. რა მოიტანეს ქალაქებმა, როგორც ახალმა საცხოვრებელმა სივრცეებმა, ბავშვებთან მიმართებაში? რამდენად მოსახერხებელია მშობლებისათვის ბავშვის გაზრდა ქალაქის პირობებში? რამდენად კარგი და ხელსაყრელია ბავშვების ცხოვრება ქალაქში? ეს ის კითხვებია, რომლებზეც თავიანთ მოსაზრებებსა და პასუხებს გვთავაზობენ დოქტორები – ნაიჯელ ბარბერი და პიტერ გრეი.
თავის ერთ-ერთ წერილს, ირლანდიელი მკვლევარი, ფსიქოლოგიის დოქტორი ნაიჯელ ბარბერი, ერთი შეხედვით პროვოკაციული შეკითხვით იწყებს: „რამდენად მნიშვნელოვანია [ადამიანისთვის] გამრავლების (ამ შემთხვევაში, რეპროდუქციის, ლ.ა.) უფლება? სწორედ ამ საკითხით იწყებს თავის წერილს დოქტორი ბარბერი. „ყველაზე განვითარებულ ქალაქებში, როგორებიცაა, სინგაპური, ჰონგ-კონგი და ნიუ-იორკი, გარემო ბავშვების გაჩენის მიმართ მტრულია, რაც შესაძლოა, ქალებს იძულებულს ხდის, აღარ გათხოვდნენ ან არ გააჩინონ ბავშვები“.
ამასვე ამბობს ანურადჰა შროფი, სინგაპურის Civil Service College-ის წამყვანი მკვლევარი, კონსულტანტი და ფასილიტატორი. ის აღწერს სინგაპურის სოციალურ გარემოს, სადაც უმჯობესია, იყო დაუქორწინებელი და შეეცადო, არ გყავდეს ბავშვები. ალბათ სწორედ ამიტომაც, სინგაპურელი ახალგაზრდა ქალები მეგობრულ ურთიერთობებს უმეტესად ელექტრონული ქსელების მეშვეობით ამყარებენ, ნაცვლად იმისა, რომ შექმნან ოჯახები. ისინი მთლიანად კარიერული საქმეებით, წინსვლითა და მატერიალური კეთილდღეობით არიან შეპყრობილნი, ბავშვების ყოლისა და აღზრდის ნაცვლად.
წერილში სინგაპურელი ქალბატონებისადმი, ქ-ნი შროფი შემდეგს წერს: „ცხოვრების მაღალმა ღირებულებამ, განათლების მიღების სიძვირემ, ეკონომიკის განვითარების პერსპექტივების გაურკვევლობამ და მიღებულმა მოსაზრებამ, რომ „სამუშაოსა და ოჯახის შეთავსების სირთულეების შედეგია გვიანი ქორწინებები და ბავშვების არყოლა“, შედეგად მოიტანა ახალი ტიპის ეკოსისტემა, რომელშიც ბავშვების არყოლა ყველაზე მიღებული და უპირატესად გაზიარებული ქცევა გახლავთ“.
სხვა სიტყვებით, ახალგაზრდა ქალები უბავშვობას ირჩევენ არა საკუთარი სურვილით ან რაიმე მოსაზრებით, არამედ ამას ეკონომიკური სიდუხჭირე აიძულებთ. აღსანიშნავია, რომ ქ-ნი შროფი დაქორწინებულია და ჰყავს სამი შვილი, მაგრამ, როგორც თვითონ ამბობს, მის ცხოვრებას თან სდევს „შიშები, გამუდმებული მიმდინარე ფინანსური ხარჯებისა და მშობლების სხვა ვალდებულებების გათვალისწინება“.
მსოფლიოს ერთ-ერთი ყველაზე განვითარებული ქალაქი-ქვეყანა სინგაპური, გამოირჩევა განსაკუთრებული სიძვირით, ამას ნებისმიერ საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების კვლევაში ნახავთ. პრობლემის ნაწილს კი ის წარმოადგენს, რომ ქალაქ-ქვეყანაში, რომელიც ძალიან მჭიდროდ არის დასახლებული, ბინების ფასები ასტრონომიულად იზრდება.
ცნობა – სინგაპურის მოსახლეობა: 5.8 მილიონი ადამიანი; მთლიანი ფართობი: 728 კვ. კმ, რაც თბილისის მუნიციპალიტეტის მთლიან ფართობზე, 502 კვ. კმ-ზე ცოტათი უფრო მეტია. მოსახლეობის საშუალო სიმჭიდროვე 1 კვ. კმ-ზე: 7,900 ადამიანი, ურბანიზაციის ხარისხი: 100% ურბანული, მოსახლეობის საშუალო ასაკი: 42.2 წელი – 2020 წელი, მსოფლიო ბანკის მონაცემები, ლ.ა.).
შედეგად, სინგაპურის რეალობიდან და მოცემულობიდან გამომდინარე, მაღალმა ხარჯებმა საცხოვრებელსა და განათლებაზე და ზოგადად, ცხოვრების სიძვირემ, ოჯახის შენახვა-პატრონობასთან დაკავშირებულ სხვა ხარჯებთან ერთად, შედეგად მოიტანა ის, რომ სინგაპურში ბავშვების ყოლა ფუფუნებად გადაიქცა. აქ იგულისხმება ის, რომ მათი დაბადება, აღზრდა, განათლება და უზრუნველყოფა სრულწლოვანებამდე ხელმისაწვდომია მხოლოდ ძალიან მდიდრებისათვის, ან სამსახურებში სრულ განაკვეთზე ინტენსიურად მომუშავეთათვის. მართლაც, ამერიკელი მკვლევრისა და რედაქტორის, ბ-ნი ჯოელ კოტკინის გამოკვლევის თანახმად (J. Kotkin, 2012), სინგაპურში ერთი ბავშვის გაზრდა 17 წლის ასაკამდე დაახლოებით $515,000 აშშ დოლარი ჯდება, რაც ორჯერ აღემატება აშშ-ს მაჩვენებელს!
მიუხედავად იმისა, რომ სინგაპურში ამ სერიოზულ პრობლემას აღიარებენ და მთავრობა ცდილობს ფერტილურობისა და გამრავლების პრობლემების გადაწყვეტაში აქტიურ ფინანსურ მონაწილეობას (გაიცემა დაახლ, $135,000 დოლარის გრანტი, ბავშვების პირველი შვიდი წლის ხარჯების დასაფარად), შეთავაზებული დახმარება, ერთი ბავშვის გაზრდისათვის აუცილებელი, რეალურად არსებული ხარჯების მხოლოდ მეოთხედს ფარავს და ინიციატივას ნაკლებად ეფექტურად აქცევს. სინგაპურში არსებული გამრავლების (მოსახლეობის რეპროდუქციის) ტემპები სასურველი დემოგრაფიული მაჩვენებლების (რაც მოსახლეობის არსებულ რაოდენობას შეინარჩუნებდა დღევანდელ ნიშნულზე, ლ.ა.) მხოლოდ ნახევარს წარმოადგენს. საინტერესოა იმის აღნიშვნა, რომ ნაყოფიერების (ქალთა ფერტილურობის) მაჩვენებელი აშშ-ში სინგაპურზე ორჯერ უფრო მაღალია, რაც პირდაპირ კორელაციაშია ბავშვის გაზრდის არსებული ხარჯების მაჩვენებლებთან (აშშ-ში ხარჯი ორჯერ ნაკლებია).
ამ შემთხვევაში, როდესაც სინგაპურზე მონაცემები მოვიყვანეთ, საუბარი გვაქვს ეკონომიკური გამოწვევების, დემოგრაფიული მდგომარეობისა და მოსახლეობის იძულებითი დემოგრაფიული ქცევის ექსტრემალურ შემთხვევასთან განვითარებულ [კაპიტალისტურ] ქვეყნებში. დღევანდელი რეალობა ნათლად გვიჩვენებს, რომ ბავშვის გაზრდა განვითარებულ ქვეყანაში, მაღალი სიმჭიდროვის ქალაქში ბევრად აღემატება ბავშვის გაზრდაზე გაწეულ ხარჯებს სასოფლო-სამეურნეო და ნაკლებად ურბანიზებულ დასახლებებში, რაც პირდაპირ არის ასახული ქალების მიერ ბავშვების გაჩენის საშუალო რაოდენობაზე, ქალის ფერტილური ასაკში.
შენიშვნა: ძალიან განსხვავებული მდგომარეობა იკვეთება სოციალისტურ ჩინეთში, სადაც ეკონომიკური წყობა ახლოს არის საბაზრო-კაპიტალისტურ მოდელთან; იხილეთ განსხვავებები ნაყოფიერების ინდექსში – ქალის მიერ, ფერტილურ ასაკში გაჩენილი ბავშვების საშუალო რაოდენობა – აზიის, ამერიკის და ევროპის ქვეყნებში: სინგაპური: 1.2; სამხრეთ კორეა: 1.1; ტაივანი: 1.1; ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა – 1.7; საქართველო: 2.1; ტაჯიკეთი: 3.6; ავღანეთი: 4.6; ბრაზილია: 1.7; არგენტინა: 2.3; ბოლივია: 2.8; მექსიკა: 2.1; კუბა: 1.6; აშშ: 1.8; კანადა: 1.5; ლ.ა.).
სრულიად განსხვავებული მდგომარეობაა საჰარის უდაბნოს სამხრეთით მდებარე აფრიკულ ქვეყნებში (ნიგერი, ბურკინა-ფასო, ნიგერია, სომალი, მალი, ჩადი), სადაც ქალები, მიუხედავად ამ ქვეყნების შეჭირვებული მდგომარეობისა, დიდ ოჯახებში კვლავ ბევრ ბავშვებს აჩენენ ფერტილურ ასაკში (დაახლოებით 5.4 – 7.0 ბავშვი ერთ ქალზე). აქ ოჯახები მდიდრად ითვლებიან, თუ მათ აქვთ კერძო მიწა, რომელზეც შესაძლებელია ახალი საცხოვრებლის აშენება, ადგილებზე ხელმისაწვდომი, იაფი (ან სრულიად უფასო) ბუნებრივი მასალებითა და რესურსებით. აფრიკაში, ნაცვლად იმისა, რომ ბავშვებზე ოჯახის ხარჯების მნიშვნელოვანი ნაწილი მოდიოდეს (როგორც ეს დასავლეთშია), ისინი აქტიურად მონაწილეობენ მათი დიდი ოჯახების ცხოვრებაში და ხშირად, მუშაობენ სასოფლო ნაკვეთებზე, სამზარეულოში და უმცროსი და-ძმების მოვლაში, მნიშვნელოვნად ამსუბუქებენ მშობლების სამუშაო დატვირთვასა და ამ საქმიანობასთან დაკავშირებულ ხარჯებს.
დღეს ფაქტობრივად ისეთი მდგომარეობაა, რომ სასოფლო-სამეურნეო თემებში, ბავშვების რაოდენობა ოჯახში დადებითად კორელირებს ოჯახის რეალურ დოვლათთან. ეს დიამეტრულად განსხვავდება თანამედროვე ქალაქების, როგორიც სინგაპურია, ეკოსისტემის შინაარსისგან, სადაც ბავშვები მნიშვნელოვან ფინანსურ „ვალდებულად“ განიხილებიან.
სტატია მოამზადა ლევან ალფაიძემ
