– ბიჭო, ზვიად, აქ ხარ? – ქოშინით ამოდის კიბეზე, მეც ზუსტად იმ წუთას ვაღებ კარს და ერთმანეთს შევეფეთებით, – ნახე? წაიკითხე? – მომცრო ზომის წიგნს მაჩეჩებს ხელში.
სანამ გადავფურცლავდე, უფრო სწორად, სანამ წიგნის გარეკანს დავხედავდე, გული ვერ მოუთმენს და ხმამაღლა, ანთებული მეუბნება, თვალები სიხარულისგან უელავს:
– დათო წერედიანმა ლექსი მომიძღვნა. მარტო მე მთელ წიგნში, სხვას არავის, მარტო მე გამომარჩია, – ჩემს პასუხს არ ელოდება, წიგნს მართმევს, ჯერ თავში გადაშლის, მერე სარჩევს ჩახედავს, მერე უცებ უკან მიბრუნებს, – მარტო მე გამომარჩია. კიტები ვგრძნობთ ერთმანეთს!
ხშირად მინახავს გაოცებული, აღფრთოვანებული, აღელვებული, აღშფოთებული, განერვიულებული, ნაწყენი, ნამთვრალევი რენე კალანდია, მაგრამ ის დღე მაინც განსაკუთრებულად ჩამრჩა მეხსიერებაში. ნამტირალევიც მინახავს – ზუგდიდში, კაფე „აქატის” წინ, სულ პირველად, 9 აპრილის მემორიალთან ერთმა ნაცნობმა ბიჭმა მიჩვენა დაჩოქილი კაცი, აკანკალებული ხელებით რომ სანთელს უკიდებდა და რამდენჯერმე ჩაუქრა სანთელი. არ ეშვებოდა, ხან მუჭაში მოიქცევდა ასანთის ღერს, ხან მთელი სხეულით გადაეფარებოდა სანთელს.
ის დღეც მახსოვს, ქალაქის ერთ სასადილოში ყველას გასაგონად რომ დაიბუხუნა და, „უპირველეს რენესანსს, ანუ აღორძინებას, ურითმავენ – რენე სვამს, მალე ჩაეძინება…” ლაღ და ცოცხალ მელოდიად ჩაეფინა ყველაფერს: შრომისგან თუ უმუშევრობისგან, სიცივისგან თუ შიმშილისგან შემოხიზნულ ადამიანებს, ერთ გრძელ ოთახში ჩამორიგებულ ხის უფორმო მაგიდებს, მაგიდებთან მისვენებულ გაცრეცილ სკამებს. თითქოს ლექსის ძალა კი არ დაანახა იქ შეკრებილებს, არამედ ლექსზე უპირატესის, პოეტური სიტყვის დემონსტრირება შეძლო.
გამომცემლობის აივანზე ვიდექით, წიგნი გადავფურცლე, რენემ სიგარეტს მოუკიდა:
„ჟამი მოკლე, ჟამი გრძელი,
მხარზე მადევს უფლის ხელი,
მოყვარენო, შინ და გარეთ,
ვის რა გსურდეთ, დამაბარეთ,
ხვალ მივდივარ ცად.
ალის ქალი, ღელვის პირი,
პირი ელვა, ცოდვის ძირი,
მზის კალო და მთვარის ბანი,
წვიმის თმა და ნისლის ტანი…
ხვალ მივდივარ ცად”.
დავით წერედიანის ამ ლექსს „მეგრული მოტივი” ჰქვია და „სვანური სიმღერების” ლიტერატურული ვერსიის ავტორი ამ შემთხვევაშიც ღრმად წვდება იდუმალ, სევდიან და ნოსტალგიურ „ნერვის ძაფს”. და სწორედ ეს „ძაფი ნერვისა”, უკვდავი პოეტისგან უდიდეს სიმძაფრემდე დაჭიმული, იმ გზად, იმ სიმაღლედ რჩება, რომელიც ყველა ნამდვილი პოეტისთვის ზნეობრივი ორიენტირი უნდა იყოს.
ეს გზა და მზადყოფნა ამ გზისთვის კარგად ჩანს რენე კალანდიას ლექსში „ზუგდიდი: წიგნის მაღაზია, 16 აპრილი (ბაჩანა ბრეგვაძეს)”:
„აჰა, ნისიად დამითმეს
თქვენი ნათარგმნი პლატონი! –
კვლავ ცალ-ცალკე ვართ – მე, ფული,
შვეიცარიის კანტონი…
უფულოდ როგორ კეთდება
საქმენი – სადიადონი,
კარგად უწყოდა პლატონმა,
მეც ვიცი, თუმცა მარტო ვარ…
ვნახავ: სულ შესვა სოკრატემ,
თუ ორი წვეთი ჩატოვა –
ჩემთვის?..”
იშვიათად მინახავს ადამიანი, პირველივე შემხვედრთან, თითქმის უცნობთან ისე დახარჯულიყოს, როგორც ეს რენე კალანდიას შეეძლო. და ყველა, ვინც მის პირად საუბარს შესწრებია, დამერწმუნება, რომ ლიტერატურული თუ სხვა სახელების დამოწმებაც უხვად იცოდა – თითქოს მათ კი არ ახსენებდა მხოლოდ, სიტყვასა და სიტყვაში სვამდა, როგორც მოკავშირეს, მესაიდუმლეს, მეგობარს. ამით თანამოსაუბრესთანაც საერთო ენას პოულობდა, რომ იმწუთიერი სიმარტოვიდან ამოეღწია.
გამომცემლობის აივანზე ვდგავართ, რენე ეწევა, კორპუსებს გავცქერით და უცებ მეუბნება:
– ერთმა მწერალმა მითხრა, გამიხარდა, მწერალთა კავშირიდან ჩემს გარიცხვას ხელი რომ არ მოაწერეო. მე ვუთხარი, ვინმეს გარიცხვას რომ ხელი მოვაწერო, მერე იმ ხელით ლექსი როგორ უნდა დავწერო-მეთქი…
