ბაქოში დღემდე პრესტიჟულად მიიჩნევა რუსულ სკოლაში სწავლა.
დამოუკიდებელ აზერბაიჯანში მშობლების უმეტესობა შვილების რუსულ ენაზე განათლებას ამჯობინებს
და რუსული სკოლების მოსწავლეები, ისევე როგორც ჩემს ბავშვობაში, აზერბაიჯანული სკოლების
მოსწავლეებს მდაბიოებად, გოიმებად და სოფლელებად მოიხსენიებენ. ამიტომაც არ გამკვირვებია,
რამდენიმე დღის წინ ბაქოს ქუჩებში ჩატარებული გამოკითხვისას ახალგაზრდების უმეტესობამ
რომ არ იცოდა, რა დღესასწაულია 28 მაისი – აზერბაიჯანის დამოუკიდებლობის დღე…
რუსული სკოლების, ინერციით გაგრძელებული საბჭოთა განათლების
სისტემისა და ისევ სისხლით აღზევებული ყოფილი კომუნისტების ავტორიტარული საოჯახო რეჟიმის
დამსახურებაა, სულ რამდენიმე აზებაიჯანელი პოეტის შემოქმედებას რომ ვიცნობ, ძირითადად
– კლასიკოსებად მიჩნეულებისას და იმათაც, უმეტესწილად, რუსული თარგმანებიდან.
მართალია, დიდ აზერბაიჯანელ პოეტად აღიარებული სამედ
ვურღუნი ჩემი წინაპარი იყო, რომელიც ფსევდონიმით მალავდა თავის ნამდვილ გვარს, მაგრამ
თბილისში სწავლის დაწყებამდე არათუ თანამედროვე პოეტის სახელი არსად შემხვედროდა, –
არც პრესაში და არც სახელმძღვანელოებში, – ცოცხალი პოეტიც კი არასოდეს მენახა. ერთადერთი,
ტელევიზიით გამოჩნდებოდნენ ხოლმე დროდადრო სახელისუფლებო პარტიის სიით გადეპუტატებული
მწერლები და პოეტები, რომლებმაც მხოლოდ პოლიტიკური ტერმინოლოგია და მკერდზე დაბნეული
დროშის ფერი შეიცვალეს. საქართველოში ჩამოსვლისთანავე კი ჩემს ცხოვრებაში იმდენი ცოცხალი
პოეტი გაჩნდა, ლამის ერთადერთი ვარ, ვინც ლექსებს არ წერს.
მთელი მაისი სტამბოლში ვიყავი და მთელი თვე წვიმდა.
წვიმდა და წვიმაში სულ ელაზე ვფიქრობდი, ელა გოჩიაშვილზე, თანამედროვე ქართველ პოეტზე.
წარმოვიდგენდი, იმ დროს, როცა მე სტამბოლში, ქურთულუშის ქუჩაზე მდებარე სახლის ფანჯრიდან
გავყურებდი წვიმას, როგორ უმზერდა ის ნუცუბიძის რომელიღაცა მიკრორაიონის რომელიღაცა
კორპუსის მერვე სართულიდან ხელისგულზე გადაშლილ წვიმიან თბილისს და რამდენი ფიქრი ტანჯავდა
განრიდებულ მარტოობაში. მე კი გონებაში გამუდმებით მისი სტრიქონები მიტრიალებდა:
„მარადის გარეთ დატოვებული,
ჭერის და სარკმლის მიღმა წრიალებს;
თავისი სევდით და სიმარტოვით
რას გვეუბნება ადამიანებს…”
ჯერ ელა გავიცანი, მერე – მისი ლექსები; რომელიღაცა
რუსულენოვანი ანთოლოგიისთვის მოამზადეს თარგმანები და მეც მაშინ გამიღიმა ბედმა – ფურცელზე
წავიკითხე ის, რასაც მანამდე ელას თვალებში, თვისებებსა და ცხოვრების წესში ვხედავდი.
ელა არის ისეთი, როგორებიც არიან მისი ლექსები. ისინი ერთმანეთს ჰგვანან და არ ჰგვანან
იმ პოეტებს, რომლებიც სიყვარულზე წერენ და საკუთარი თავის გარდა არასოდეს არავინ ჰყვარებიათ;
მეგობრობაზე წერენ და არავისთვის უერთგულიათ; სამშობლოზე წერენ და გულში მჯიღის ცემის
იქით არ მიდის მათი პატრიოტიზმი; მაღალ იდეალებს ებღაუჭებიან და ფულისა და პრემიებისთვის
სინდისიც გაუყიდიათ და სულიც.
სამედ ვურღუნიც საბჭოთა აზერბაიჯანში ცხოვრობდა და სხვებივით,
ვინც წითელ ტერორსა და რეპრესიებს გადაურჩა, წერდა ლექსებს დიად კომუნიზმზე, ბელადებზე,
სოციალიზმის სიკეთეებსა და სოციალისტური შრომის გმირებზე. და არავინ იცის, სად იყო
მართალი და სად იყო ყალბი. და არავინ იცის, თამაშობდა თუ მართლა სწამდა იმისა, რასაც
ემსახურებოდა.
ელას ლექსები და ცხოვრება კი სრულიად დაცლილია სიყალბისგან,
ტყუილისგან, ის მართალი და გულწრფელია საკუთარ თავთანაც და მკითხველთანაც. არ თამაშობს,
არ კეკლუცობს, თავს არავის აწონებს, ის ამ სიმართლის ტრაგიზმში ცხოვრობს, მარტოქალის,
მარტოპოეტის ტვირთთან, შორს ელიტებისგან, კავშირებისა და კლუბებისგან, პრემიებისა და
ჯილდოებისგან, ყველაფრისგან, რითაც განებივრებული იყო სამედ ვურღუნი და ჩვენთვის კარგად
ცნობილი ძველი თუ უკვე ახალი „ინტილიგენცია”.
გასულ ზამთარს თბილისს ესტუმრა ლიტველი პოეტი ქალი ერიკა
დრუნგიტე, რომელმაც ელა ქალაქ პალანგაში გამართულ პოეტურ ფესტივალზე გაიცნო და მისი
რამდენიმე ლექსის ლიტვური თარგმანიც წაიკითხა. თანამედროვე ლიტვურ პოეზიაზე საუბრის
დროს ერიკამ მითხრა, ნეტავ ელას დონის პოეტი გვყავდეს, არ მოვასვენებდით მსოფლიოს,
სანამ ყველას არ გავაცნობდით და დიდ აღიარებას არ მოიპოვებდაო, საქართველოში კი, იქ,
სადაც ლამის მთელ ქვეყანას პოეზიის მოყვარულად მოაქვს თავი, ბევრი ჩემგან, აზერბაიჯანელი
ფოტოგრაფისგან, იგებს თანამედროვეობის დიდი პოეტის – ელა გოჩიაშვილის სახელს.
ბოლო დროს გაჩნდა ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ სამედ
ვურღუნმა იმ ავად სახსენებელ დროში თავის გადასარჩენად ცრუ ჩვენებები მისცა და რამდენიმე
პოეტი მეგობარი სასიკვდილოდ გაწირა. დიახ, პოეტმა! სწორედ პოეტები, რომელთაც ხალხის აღქმაში ცა ნიშნავდა და ერი ზრდიდა, წირავდნენ და
იმეტებდნენ სხვებს, ახლობლებს, და არამხოლოდ თავის გადარჩენის მიზნით…
წვიმების გამო
ხომ სასჯელია ყოფნა უშენოდ,
ხომ ყველა ცუდი სიზმარი ახდა,
მაგრამ ხსოვნის და წარსულის გამო,
ამ მშვენიერი წუხილის გამოც,
არ შემიძლია სიკვდილი ახლა.
რა უფლება მაქვს, სასჯელს გავექცე…
ციდან მწუხარედ ჩამორხეული,
გდია ნისლებში და იხარჯება
წვიმის გრილი და ლურჯი სხეული.
მარადის გარეთ დატოვებული,
ჭერის და სარკმლის მიღმა წრიალებს;
თავისი სევდით და სიმარტოვით
რას გვეუბნება ადამიანებს,
რას შემოგვტირის და ვერ გვაგონებს,
ღრუბლის მკერდიდან ჩამორღვეული,
ძველისძველი და საყოველთაო,
მაინც უცხო და მაინც ეული.
არ შემიძლია ახლა სიკვდილი
და შერიგებას ტკივილთან ვლამობ;
არ შემიძლია ახლა სიკვდილი,
თუნდაც ამ წყნარი წვიმების გამო.
ხომ სასჯელია ყოფნა უშენოდ,
ხომ ყველა ცუდი სიზმარი ახდა,
მაგრამ ხსოვნის და წარსულის გამო,
ამ მშვენიერი წუხილის გამოც,
არ შემიძლია სიკვდილი ახლა.
ელა გოჩიაშვილი
