„მბრუნავ კარს ოთხი განყოფილება, სექცია აქვს. თითოეულ სექციაში ორ-ორი პოეტი ეტევა, თუკი ისინი გამხდრები არიან და მათი სულები ხორცს აღემატება”.
კამილო ხოსე სელა, „არტისტების კაფე”
თბილისურ სამარშრუტო ტაქსიში 16 ადგილია, თუმცა ფხიანი მძღოლი, ქუჩის განაპირას ფეხათრევით სიარული რომ უყვარს და მგზავრების წყევლას გულის სიღრმეში იხვევს, მასში 30 მოკვდავს თავისუფლად დაატევს, მაშინაც კი, თუ ისინი მსუქნები არიან და მათი სულები არც ერთი გრამით არ სჭარბობს ხორცს. პოეტები კი… პოეტები თბილისში სულაც ფეხით დადიან.
სამარშრუტო ტაქსების ლაბორატორიული კვლევა 15 წლის წინ დავიწყე, როცა ჯერ კიდევ ძველსაბჭოური „რაფების” ეპოქა იდგა. მათ სალონებში ვულკანივით ამოხეთქილ ძრავაზე, სიმხურვალისა და ხმაურის შესაკავებლად, ნაფტალინისსუნიანი, ჩრჩილისგან შეჭმული გადასაფარებლები გადაეფინათ, რკინის ფულის შესანახად კი გარდერობიდან გამოეღოთ ძველისძველი წვერის საპარსი მანქანების ყუთები. სამარშრუტოში იატაკს წვიმიან ამინდში უასფალტო, ორმოებიანი და ატალახებული გზის კვალი – გაცვეთილი ფეხსაცმელების შავი ნაფეხურები ეტყობოდა. ეს იყო დრეკადი მანქანა, რომელიც რთულ მოსახვევებში ისევე იხრებოდა წელში, როგორც საძილედ მოკალათებული ძაღლი.
მოგვიანებით ჩემ თვალწინ სამარშრუტო ტაქსების ევოლუცია მოხდა. მე ყველა მათგანში ვიჯექი. ბავშვობა #69-ში გავლიე, რომელიც ვარკეთილში ჩამარიხინებდა ხოლმე. ვარკეთილში კი ცივილიზაცია იშლებოდა: ვიდეოკასეტები, ორლარნახევრიანი მაჯის საათები, პლასტმასის ბურთულებიანი პისტოლეტები, პლასტმასისავე ნიღბები, ბანქო და მეიაფე პარიკმახერები.
ბიჭობა და სტუდენტობა კი #35-ში მივასაკლავე. ეს ხაზი ნამდვილ ცივილიზაციაში მახედებდა – ქალაქის ცენტრში მივყავდი. აქ შევსწრებივარ ცოლ-ქმრის ჩხუბებს, ძველი ბიჭების გაწევ-გამოწევებს, მომისმენია ათასობით ჭორი და მართალი, რის გამოც აქვე მოვხაზე ყველა იმ მოთხრობის სიუჟეტი, რაც კი სტუდენტობისას დამიწერია. #35-ის ისტორიაში დღემდე მე მეკუთვნის რეკორდი – 11 ადამიანის მგზავრობის საფასურის გადახდა. ამ დროს, სულ 13 მგზავრი ვისხედით მანქანაში და ვინაიდან ყველას ჩამოთვლა მეზარებოდა, ერთ უცნობს ხმამაღლა მივმართე: „თქვენ გარდა ყველასი გადახდილია-მეთქი”. ერთხელ კი, რაკი მისი ნამდვილი სახელი დამვიწყებოდა, უბნელს სახალხოდ გადავძახე: „რეიტუზ, შენი გადახდილია!”
გუშინ, ერთ სამარშრუტოში ჯდომისას, გოგო-ბიჭის შემხედვარეს, ჩემი ერთი თავგადასავალი გამახსენდა. აი, როგორ იყო:
მესამე კურსზე ვარ. მე და ნინიამ ზემელზე საარაკოდ ვიჩხუბეთ. დამნაშავე ვიყავი. შევბრუნდი, ვიფიქრე, ჩემს ბოღმას იქით გადმოვანთხევ-მეთქი, გვარიანად დავიჯღანე და როცა შემოვბრუნდი, ისღა დავლანდე, რომ ნინია ავტობუსში ადიოდა. მე ვეღარ მოვასწარი. „ავტობუსი ნელა დადის”, – აზრის გიგანტად გადავიქეცი და ელბაქიძისკენ დავეშვი. ვიფიქრე, სამარშრუტოს გავყვები, გადავასწრებ და სადარბაზოსთან დავხვდები-მეთქი. ასეთი გმირობები ჰოლივუდურ ფილმებში მენახა.
ტაქსი? სულ მთლად ნუ გადაირევით. ცარიელ საფულეში რომ ჩავიხედე და ნაკერებს შორის ჩაკარგული ყვითელი 50-თეთრიანი დავინახე, ლამის ლოცვა აღმომხდა. იმის ალბათობა, რომ უცხო ხაზზე ნაცნობი შემხვდებოდა, 1% იყო, მაგრამ ბავშვობიდან ასეა: თავგადასავლებს მაგნიტივით ვიზიდავ და სანამ დავიძვრებოდით, გვერდით მეგობარი გოგო მომისკუპდა. „უფალო, რატომ გამწირე!” – ელვად გავივლე გონებაში და მეგობარს გავუღიმე. ზურგს უკანიდან კი საუბარი მესმოდა:
– შვილი რო გაგწირავს, ისე არავინ…
– ეჰ, ნანა…
– ვინ შემომიყვანა ოჯახში…
– თან ვასიკო ძიას ოჯახში…
– საფლავში როგორ ისვენებს ვასიკო…
– რა დაასვენებს…
ამასობაში მე განვიხილავდი თავის დაძვრენის რამდენიმე გეგმას:
გეგმა #1: მოპარსული ულვაში
მე ჩავდივარ, ვიხდი მხოლოდ ჩემი მგზავრობის ფულს და მეგობარ გოგონას ვემშვიდობები. ეს კატასტროფული გეგმა უმალ დავგმე.
გეგმა #2: ოჯახის სირცხვილი
სამარშრუტოს ბოლო გაჩერებამდე გავყვები. როცა ის მძღოლს სთხოვს, მანქანა გააჩეროს, მე ფარისევლურად გავიქაჩები, მაგრამ ისე ვიზამ, რომ დამასწროს. ეს გეგმაც ჩანასახშივე მოვკალი – შეპარულ შეკითხვაზე მიპასუხა, ბოლო გაჩერებაზე ჩავდივარო.
გეგმა #3: ტრაგიკოსი მსახიობი
„გამიჩერეთ”, – ვამბობ და ჩასვლისას ვდგამ სპექტაკლს, თითქოს საფულე დამეკარგა. თუმცა ვხვდები, რომ ჩემი საფულე, რომელიც შარვლის უკანა ჯიბეში მიდევს, ზედმეტად დიდია და კარგად გამოჩნდება. ამ გეგმასაც თაროზე ვდებ.
გეგმა #4: ჯორჯ ვაშინტონი – დამტკიცებულია
სასოწარკვეთის მომენტში მახსენდება, რომ საფულეში „ბარაქის ერთდოლარიანი” მიდევს. ვრწმუნდები, რომ საქართველომ მხოლოდ დასავლური კურსით უნდა იაროს. ძირს რუბლი. გაუმარჯოს დოლარს. „გამიჩერეთ”, – ვეუბნები მძღოლს, დილარს ვაწვდი და ვამატებ: „გადახურდავება დამავიწყდა. ორის აიღეთ. ხურდა არ მინდა”. მძღოლმა ბევრი მადლობა მითხრა.
მე – დოლარებიანმა ბიჭმა, ფულის გადახურდავება რომ ავიწყდება, მძღოლს ხურდას რომ არ ართმევს – ნინიას სადარბაზომდე უკანალზე ფეხების ცემით ვირბინე, ავტობუსისთვის რომ გადამესწრო და შეყვარებულს მარათონდაძლეული, ოფლიანი აბებე ბიკილასავით დავხვდი. შემირიგდა.
მას მერე ხშირად ვფიქრობ: რა მოვლენაა ერთმანეთისთვის მგზავრობის საფასურის გადახდა? მოზღვავებული სიყვარული? კაიტიპობა? თბილისური კულტურის ნაწილი? ალბათ ცოტ-ცოტა ყველაფერი, მაგრამ მე სხვა ვარიანტიც მაქვს: ეს ვალიკო მიზანდარის კომპლექსია – კაცის, რომელსაც ყავის საყიდელი 11 კაპიკი არ ჰქონდა, ჩაიში 6 კაპიკი გადაიხადა და იმისთვის, რომ კარგ ტიპად გამოჩენილიყო, გამყიდველს უთხრა, ხურდა, 4 კაპიკი, დაიტოვეო. ეს წმინდა ქართული დაავადებაა – კეთილი, უწყინარი, მაგრამ მაინც დაავადება.
წამოსვლისას, როცა ქაჯეთის ციხე ავიღე, ანუ შეყვარებული შემოვირიგე, თან ისეთი ოპერაცია განვახორციელე, რომ ოუშენსა და მის მეგობრებსაც შეშურდებოდათ, ბედნიერმა, სახეზე ღიმილიანმა, 50-თეთრიანით მუჭში, 117 ნომერი გავაჩერე. ღიმილი კიდევ 5 წამს გამომყვა, რადგან სამარშრუტოში ერთდროულად სამი ნაცნობი შემხვდა, ქართველებს კი, სამწუხაროდ (ან იქნებ საბედნიეროდ), საფულეში მხოლოდ ერთი ბარაქის დოლარიანი უდევთ ხოლმე.
