ძალიან მოგხვდათ ყურში, ხომ? უარესებიც მინახავს – ც. დადიანი, ქ. წამებული, ვ. ფშაველა. ვერ იქნა და ვერ გამოვეხსენით ამ ინიციალებისა და შემოკლებული სახელების მაგიას.
მოდით, ამასაც მხოლოდ საბჭოთა კავშირს ნუ გადავაბრალებთ. არც უმაგისობაა, უფრო სწორად, მაშინ იყო რაც იყო, მაგრამ ოც წელზე მეტი გავიდა და ჩვენ ისევ იქ ვართ, ძველ გზას არ ვღალატობთ. საოცარი რუდუნებითა და სიყვარულით ვაგრძელებთ დამკვიდრებულ ტრადიციას: საქმიან ქაღალდებში, სამეცნიერო მონოგრაფიებში, საგაზეთო სტატიებსა და ტრაფარეტებზე ერთი ხელწერაა – შემოკლებული სახელები.
რას უნდა მივაწეროთ, რითი შეიძლება ავხსნათ ამ მკვიდრად ჩაშენებული, ხელუხლებელი ტრადიციის უფრო და უფრო აღზევება?
ადგილის დეფიციტით? – არა მგონია. ყოველ შემთხვევაში შ. რუსთაველის დამწერისთვის სახელში დაზოგილი სამი ასო-ბგერის დაწერა, ვეჭვობ, დიდი პრობლემას წარმოადგენდეს. ქუჩისა და გამზირის ტრაფარეტთა დამზადების დროსაც შეიძლება ამის გათვალისწინება: ბოლოს და ბოლოს, იმან, ვინც ვ. ბერიძის ქუჩაზე ცხოვრობს, ხომ უნდა იცოდეს, ეს ვ ვუკოლია, ვიქტორი, ვენერა თუ ვლადიმერი.
მეექვსე თუ მეშვიდე კლასში ვიყავი, მათემატიკის მასწავლებელმა ერთი ჩვენი კლასელი გამოიძახა, არ ვიცი რაზე იყო გამწყრალი, მაგრამ მთელი თავისი ბრაზი და გულისწყრომა დაუშვა მის თავსა ზედა. საშინაო დავალება ხომ დაუწუნა, პასიურობისთვის დატუქსა, ჩაცმულობაზეც ირონიულად გადაუკრა სიტყვა და ბოლოს ისიც ჰკითხა, რომელ ქუჩაზე ცხოვრობო.
– ი. კრილოვის ქუჩაზე, – ასე მგონია, სწორედ ამ პასუხს ელოდა ჩვენი მათემატიკის მასწავლებელი და ამ ფრაზაზე ამოახვია შემდეგი ნახევარი საათი – უვიცები და გაუნათლებლები გვეძახა და არც რუსულის მასწავლებელი დაინდო, მოთხრობას და იგავ-არაკს თუ ვერ გასწავლით, მწერლის სახელი მაინც ჩაგაწერინოთ წესიერადო.
ეს ამბავი, ცხადია, იმ დღესვე მივიდა რუსულის მასწავლებლის ყურამდე. ავი ენები ამბობდნენ, რომ სვეტლანა გეორგიევნა სახეალეწილი დახვედრია სკოლის მთავარ მათემატიკოსს და მიუკიბ-მოუკიბავად, პირდაპირ უთქვამს:
– ბატონო სლავა, თქვენ და თქვენი შვილები რომ ლ. პ. ბერიას ქუჩაზე გადი-გამოდიხართ და მის შემოკლებულ სახელზე არაფერს ამბობთ, რაღა ამ კრილოვების, გორკების, ტოლსტოებისა და მაიაკოვსკების ხსენებაზე დაგიმძიმდათ გუნება? ბავშვმა ისე დაიმახსოვრა, როგორც ყოველ დღე ხედავს, რა არის ამაში გასაკვირი?
სლავა მასწი დაიბნა. სვეტლანა გეორგიევნას დაოკება იოლი სულაც არ იყო:
– დამნაშავე ბავშვი კი არა, თქვენისთანა მცონარე ხალხია, ზევით მოკალათებული, ვისაც სამი-ოთხი ზედმეტი ასოს დაწერა და მერე დამახსოვრება ეზარება.
ისე, „ზევით მოკალათებულებზე” მართლაც ბევრი რამაა დამოკიდებული, თამაშისა და მართლწერის წესებს ისინი ადგენენ. ამიტომ საჭირო და აუცილებელიც კია, მათი ყოველი გადაწყვეტილება, ძალზე მნიშვნელოვანიც და ერთი შეხედვით უმნიშვნელოც, განსჯის საგანი გახდეს.
დავუშვათ, ვიღაცისთვის შეიძლება მესამეხარისხოვანია, მაგრამ ყურს კი ნამდვილად ჭრის ქალაქ ქუთაისის მერიის ოფიციალურ ვებგვერდზე განთავსებული ინფორმაცია, რომ „ლ. მესხიშვილის სახელობის სახელმწიფო თეატრში… იდგმებოდა გ. ერისთავის, ზ. ანტონოვის, ა. წერეთლის, გ. სუნდუკიანის…” პიესები. ასე მგონია, ქართული თეატრისა და მწერლობის გამორჩეულ წარმომადგენელთა სახელების შემოკლება მათი დაკნინებაცაა ამავე დროს, შეიძლება გაუაზრებლად, მაგრამ მაინც დაკნინება.
ეს არ არის ერთი შემთხვევა. თეატრების რიგს თუ გავყვებით, ბათუმის ი. ჭავჭავაძის სახელობის სახელმწიფო დრამატული თეატრის გვერდსაც აღმოვაჩენთ ფეისბუქზე, ხოლო რაც შეეხება თბილისის აზერბაიჯანული დრამატული თეატრისთვის ჰეიდარ ალიევის სახელის მინიჭებას, ეს შემოკლებულ სახელთა თემას სცილდება: გაუგებარია, რატომ უნდა დაერქვას პოლიტიკოსის სახელი სახელმწიფო თეატრს, როცა ორ სახელმწიფოს – საქართველოს და აზერბაიჯანს – ისეთი დიდი დრამატურგი აკავშირებს ერთმანეთთან, როგორიც მირზა-ფათალი ახუნდზადეა.
დიდი პოლიტიკისა და სახელმწიფოებრივი გამოწვევების ფონზე, ასეთი „წვრილმანი” საკითხები შეიძლება სათქმელადაც არ ღირდეს, მაგრამ ყველა ხელისუფლება წარმავალია – წავლენ, თვალს მიეფარებიან, თუმცა მათ მიერ დამკვიდრებული ენა და გემოვნება ცვლილებასა და გადახალისებას, გადახედვას იოლად არ დაექვემდებარება. უფრო გასაგებად ვიტყვი: ტრადიციას დიდი ძალა აქვს, მით უფრო – მონობაში გამოკვეთილ და დამკვიდრებულ ტრადიციებს!
სახელის შემოკლებაც, ეს თითქმის აუცილებელი და ბოლომდე გაუცნობიერებელი აქტი, დღესაც წარმატებით სრულდება თითოეული ჩვენგანის მიერ, ჩვენ თვალწინ, ჩვენ დაუკითხავად…
და გაუთავებლად გვესმის, ვწერთ და ვკითხულობთ: შ. რუსთაველი, ა. წერეთელი, გ. ტაბიძე…
შოთა რუსთაველისა რა მოგახსენოთ, აკაკი წერეთელი და გალაკტიონ ტაბიძე კი ყოველთვის ცდილობდნენ გვარზე მეტად თავიანთი სახელის დაწინაურებას: ალბათ ყველას გვინახავს ხელნაწერი ლექსები, ბოლოში დამშვენებული ფაქსიმილეთი – აკაკი. „ლურჯა ცხენების” ავტორმა კი არა მხოლოდ თავის გვარს დააღწია თავი, არამედ იმდენი შეძლო, რომ ქართულ საზოგადოებას ჩვეულებრივი გალაქტიონის ნაცვლად ერთადერთი გალაკტიონი შთააგონა, ერთხელ და სამუდამოდ.
