ევროპის უახლოეს წარსულში მომხდარი უამრავი მოვლენა მიგვანიშნებს, რომ რიგით მოქალაქეებსაც შეგვიძლია პოლიტიკურ პროცესზე ეფექტური ზემოქმედება. ხშირად ყველაზე ძლიერ და აქტიურ სოციალურ ძალად სტუდენტობას მოიხსენიებენ ხოლმე. სახელმწიფოს ელიტურ წრეებთან დაპირისპირებისას მათი წარმატების მთავარ წინა პირობას რევოლუციური რომანტიკა და ახალგაზრდული ენერგია წარმოადგენს. ამ კატეგორიათა კომბინაციით სტუდენტურმა მოძრაობებმა არაერთ უმნიშვნელოვანეს შედეგს მიაღწიეს: დასავლური განათლების სისტემების ფუნდამენტური რეფორმებით დაწყებული, ლეგენდარული პოლიტიკოსის, შარლ დე გოლის ხელისუფლებიდან გასტუმრებით დამთავრებული. აქედან გამომდინარე, ახალგაზრდულ აქტივიზმზე მსჯელობისას აქცენტი ყოველთვის გასული საუკუნის სამოციან წლებსა და ატლანტის ოკეანის ორ სანაპიროზე აგორებულ კამპანიებზე კეთდება. სამწუხაროდ, ყურადღების მიღმა რჩება გაცილებით მასშტაბური და სერიოზული მოძრაობა, რომელიც პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ შორეულ აღმოსავლეთში გაჩაღდა.
1919 წელს, პარიზის სამშვიდობო კონფერენციის მიმდინარეობისას, ომის პერიოდში გაფორმებულმა ფარულმა პოლიტიკურმა გარიგებებმაც იჩინა თავი. გამარჯვებულმა ინგლისმა და საფრანგეთმა უარი განაცხადეს ჩინეთის ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველყოფაზე. მათ პარტნიორი სახელმწიფოს ინტერესების უგულებელყოფა გადაწყვიტეს და შანდონგის პროვინცია ჩინეთის ნაცვლად იაპონიას არგუნეს. მრავალმილიონიანი საზოგადოების თითქმის ყველა ფენა ფაქტობრივად უსიტყვოდ შეურიგდა იმპერიალისტთა მიერ მათთვის განსაზღვრულ ბედს. ვერავინ გაბედა მთელ მსოფლიოსთან დაპირისპირება.
მხოლოდ პეკინისა და შანხაის უნივერსიტეტთა აუდიტორიებში შეკრებილი ახალგაზრდები ვერ შეგუებოდნენ გლობალურ უსამართლობას. მათ ქვეყნის ერთიანობისთვის გალაშქრება სცადეს. 4 მაისს სტუდენტებმა დედაქალაქის ქუჩებში მასობრივი დემონსტრაცია გამართეს. სტუდენტთა სიმამაცემ გაააქტიურა, გამბედაობა შემატა სხვა საზოგადოებრივ ჯგუფებსაც. რამდენიმე დღეში ახალგაზრდებს გვერდით ამოუდგნენ მასწავლებლებიც. მასწავლებელთა მოწოდების შემდეგ მოძრაობას მუშები, მეწარმეები, მიწათმოქმედებიც შეუერთდნენ. შედეგად წარმოიშვა საერთო ეროვნული წინააღმდეგობა, რომელმაც ყველა ქალაქში ორგანიზებული, დისციპლინირებული ფორმა მიიღო. პროტესტანტები შანდონგის პროვინციის დაბრუნების მოთხოვნით მართავდნენ მანიფესტაციებს, პერმანენტულ გაფიცვებს, საჯაროდ ანადგურებდნენ იაპონურ პროდუქციას.
ერთი შეხედვით ჩანასახშივე განწირულმა მოძრაობამ, რომელიც ახალ მსოფლიო წესრიგსა და გამარჯვებულ იმპერიებს უპირისპირდებოდა, შედეგი გამოიღო. სტუდენტებისადმი გამოვლენილმა თანადგომამ, საყოველთაო წინააღმდეგობამ გლობალურ მოთამაშეებს სამშვიდობო ხელშეკრულების პირობების შეცვლა აიძულა. საბოლოოდ პროვინცია ჩინეთის შემადგენლობაში დარჩა. იმპერიალიზმი სოლიდარობამ დაამარცხა.
რით იყო განსაკუთრებული 4 მაისის მოძრაობა?
უსაზღვრო იდეალიზმითა და სამოქალაქო ძალის არაჩვეულებრივი რწმენით, ყველა ძირითადი სოციალური ჯგუფის აქტიური მონაწილეობითა და მასშტაბური საერთაშორისო შედეგებით. მრავალი მკვლევარი ყურადღებას ამახვილებს აღნიშნული მოვლენების შემდეგ ჩამოყალიბებულ ახალ კულტურულ-ინტელექტუალურ დისკურსსა და ჩინეთის ისტორიისთვის მის გადამწყვეტ მნიშვნელობაზე.
თუმცა ჩემთვის ჩინეთის სტუდენტური მოძრაობა განსაკუთრებული სულ სხვა ნიშნით გახდა – საუკუნის დასაწისში განვითარებულმა მოვლენებმა პასუხი გასცა კითხვას, რომელ ძალას შეუძლია ახალგაზრდულ გაერთიანებებთან ყველაზე შედეგიანად პარტნიორობა. 4 მაისის საერთო-სახალხო წინააღმდეგობად გარდაქმნა პედაგოგების დამსახურებაა. მათ გარეშე პროტესტის გაფართოება საზოგადოებისთვის უტოპიად, შეუსრულებელ მისიად დარჩებოდა.
