აღარც კი მახსოვს, როდის, – ალბათ, უფრო მაშინ, როცა თავი დიდები და ყოვლისშემძლეები გვეგონა, – “ბალახის სიმღერა” წაგვაკითხეს. მაშინ სიმღერის წაკითხვა შეუძლებელ ამბად გვეჩვენებოდა, ვიყავით თხუთმეტი წლისანი და, რომ ვიხსენებ, გამონაყარი უფრო მეტი გვქონდა, ვიდრე პრობლემა. პირიქით კი გვეგონა. ყველაფერი უკუღმა რომ იყო, ამას მერე მივხვდით, როცა გამონაყარი გაქრა და პრობლემები მომრავლდა.
მოზარდებს კი, რომლებსაც თავი მოზრდილებად მოაქვთ, სულაც არ სიამოვნებთ, მასწავლებელი კლასგარეშე ლიტერატურის კითხვას რომ აიძულებთ. ისეთი შეგრძნება გვქონდა, თითქოს ხუთი წლის შემდეგაც არაფერი შეცვლილიყო და როგორც ათი წლის ბავშვებს, დედები ისევ კარაქს გვაყლაპებდნენ. ჩვენ კი ახლა უკვე დილაობითაც აღარ ვსაუზმობდით. მაგრამ გადაწყდა: გამონაკლისის დაშვება ქართულის მასწავლებლისთვის მაშინ შეიძლება, როცა ის საშინაო დავალებად საზღვარგარეთულ ლიტერატურას გვაძლევს. თანაც მაშინაც გვეგონა და დღემდე დარწმუნებულები ვართ, რომ ის საუკეთესო მასწავლებელია მსოფლიოს ყველა მასწავლებელს შორის, მიუხედავად იმისა, რომ არც ერთი ჩვენგანი საშუალო დონის უცხოელ პედაგოგსაც კი არასდროს შეხვედრია.
მან კარგად იცოდა, რომ ეს სახიფათო თამაში იყო: შესაძლოა, ბოროტი დედინაცვალივით გამოსვლოდა, გერს ზამთრის არარსებული მარწყვის მოსატანად ყინვაში რომ გააგდებს. მგონი, უნდოდა კიდეც, ზუსტად ასე გამოსვლოდა და ჩვენ, ოცდაექვსი “გერი”, საშოვარზე შეგნებულად გაგვგზავნა. ოღონდ ჩვენი ბავშვური ყოვლისშემძლეობის იმედი ჰქონდა და არა სასწაულმოქმედი ჯუჯებისა.
მგონი, მაშინ შემიყვარდა ამერიკული ლიტერატურა და მგონი, მაშინ პირველად არ დავაგვიანეთ გაკვეთილზე. არდაგვიანების მიზეზი ჩვენი ნამტირალევი თვალები გახდა – ადრე ასეთი თვალები დაგვიანების მიზეზად თუ გამოგვადგებოდა.
მას შემდეგ ტრუმენ კაპოტეს არასდროს მოვიხსენიებ ჩემი საყვარელი მწერლების სიაში, რადგან ვისიმე ან რისამე მოხსენიება ისედაც ყოყლოჩინობა მგონია და “ბალახის სიმღერა” სრულიად არაყოყლოჩინური ამბავია. თავად კაპოტე დიდი კარიერისტი ვინმე რომ იყო, მერე გავიგე, აი, მაშინ, გამონაყარი სრულიად რომ გამიქრა. ბავშვობაში კოსმონავტობაზე რომ არ უოცნებია და იმ დროიდანვე დღეში სამ საათს წერას უთმობდა, ესეც მერე გავიგე. მასზე გადაღებული ფილმების, მისი ნაწარმოებების ეკრანიზაციების და ტრუმენისა და ჰარპერ ლის ბავშვობის მეგობრობის ამბავიც მერე შევიტყვე. ტრუმენის “ლიტერატურული ჟურნალისტიკის” (რომანი “ცივსისხლიანი მკვლელობა”) ამბავიც… მწერლების ბიოგრაფიებით დაინტერესება მოზრდილების თვისებაა.
კაპოტეს პერსონაჟების თვისება კი ძებნაა. ისინი დაკარგული ნივთის პოვნის ბავშვურ იმედს მაგონებენ და წარმოსახულ დამხმარეს, ჩვენს ბავშვობაში რატომღაც ჭია რომ იყო: “ჭიავ, ჭიავ, მაპოვნინე…” ზუსტად ასე ეძებენ გზებს, ასე ეძებენ ურთიერთობებს, გულწრფელ ურთიერთობებს. ეძებენ ისეთ უცნაურ ადგილებშიც კი, როგორიც ჭადრებზე აგებული სახლია. ოღონდ ძებნას და მოძრაობას ერთ ადგილას დიდხანს დგომის შემდეგ იწყებენ და სულაც არ დარდობენ იმაზე, რომ არსებობს დაგვიანებული რაღაცები და არსებობენ დაგვიანებული ვიღაცები. უფრო სწორად, მათთვის დაგვიანება არც ისეთი ტრაგიკულია, როგორიც ჩემთვის – ღამის თერთმეტზე 135 ნომერი სამარშრუტო ტაქსის ცალი ბორბლით გასწრება. თანაც მათი სამზარეულოები ზამთარში ისეთი თბილია, როგორიც მხოლოდ ბებოს სოფლური სამზარეულო შეიძლება იყოს. იმ სამზარეულოებიდან დარიჩინიანი ფუნთუშების სურნელი გამოდის და ეს ძალიან სევდის მომგვრელია, რადგან ჩემს სამზარეულოს ჯამ-ჭურჭლისა თუ ქურის მუდმივი ძილის გამო ლითონის სუნი დაჰკრავს. იმ სამზარეულოებში, ხის სახლებში და რაილის ხელით აშენებულ ხის ფარდულებში სულ ჭკვიანურ რამეებს ამბობენ, ეს ჭკვიანური რამეები კი ზოგჯერ საშიშია. გიჟად შერაცხვის საზოგადო შიში მით უფრო მძაფრია, რაც უფრო უბრალო, მარტივ ჭკვიანურ ფრაზებს ამბობ.
ამ შიშისგან რომ გათავისუფლდე, ალბათ, ან დოლი ტელბო უნდა იყო, ან რაილი ჰენდერსონი, ან თუნდაც მოსამართლე კული. ან ჩვენ, ოცდაექვსი მოზარდი, რომლებიც ერთ შორეულ ზამთარს ერთმა კეთილმა დედინაცვალმა საშოვარზე გაგზავნა. იქნებ ჰოლი გოლაითლივით (“საუზმე ტიფანისთან”) სულ ჩალაგებული უნდა გქონდეს ჩემოდანი, – ვინ იცის, ხვალ სად მოგიწიოს გამგზავრებამ შენი სახლის საპოვნელად.
