კითხვა რიტუალია, ბევრისთვის – საკრალურიც. რატომაც არა – დროსა და სივრცეში დაშორებული ორი ადამიანი, მწერალი და მკითხველი, მედიუმის, ლიტერატურის საშუალებით საუბრობს. ერთმანეთს ამბებს უცვლის, საინტერესო ამბებს. უინტერესოსაც, ხდება ხოლმე…
საინტერესო პროცესია ლიტერატურული რიტუალი. სინერგია ადამიანსა და ადამიანს შორის. ლიტერატურული რიტუალის დროს წიგნი და ავტორი უმთავრესი სარიტუალო შესაწირავია. საკუთარი თავისთვის მიძღვნილი სწორად შერჩეული სარიტუალო ძღვენით კი შეგიძლია, თავი ცოტა ხნით ლიტერატურულ სამოთხეში წარმოიდგინო, დატოვო დრო და სივრცე და ლიტერატურის განზომილებაში გადაინაცვლო, სადაც შესაძლოა მგელი და ცხვარი ერთად არ ძოვდნენ ბალახს, ანდა, პირიქით, ზღაპრულ ჰარმონიას აღწერდეს მწერალი, – გააჩნია, როგორი შესაწირავი გხიბლავს. პირადად მე – პოსტმოდერნული.
ხშირად კითხვის დაწყებაც რიტუალია: ველოდებით სათანადო განწყობას, ადგილს, ფონს – სიმშვიდეს, თოვლს თუ ზღვის ხმაურს, რათა თაროდან ყველაზე სქელტანიანი, დიდი ხანია შეგულებული წიგნი ჩამოვიღოთ, რათა მისგან მოგვრილი ემოცია უკეთ დაგვამახსოვრდეს. ცხადია, თავისუფალი დროც საჭიროა… განწყობის ამბავია, თორემ კარგად დაწერილ 800-გვერდიან რომანს სამ დღეში თავისუფლად წაიკითხავს კაცი, თუ მისი ავტორი უმბერტო ეკოა და რომანს “ვარდის სახელი” ჰქვია.
თუ ჯერაც არ აგირჩევიათ საშობაო არდადეგებზე წასაკითხი ლიტერატურა და უმბერტო ეკოს ეს რომანიც დღემდე არ წაგიკითხავთ, ალბათ, მასზე უკეთესს ვერაფერს გირჩევდით – გარემო, ამინდი, აპოკალიფსური მოლოდინი იდეალური ფონია, განსხვავებული რაკურსით დავინახოთ მიმდინარე მოვლენები. ჩვენ ხომ თითქმის არაფერი გვაშორებს იმ ამბებისგან, რომანში რომ ხდება. მერე რა, რომ მწერალი შუა საუკუნეების მონასტერზე მოგვითხრობს – არც ჩვენთვისაა უცხო ათასწლეულის ფობია, მისტიკური დროის მოახლოების შიში, დროისა, რომელიც აღსასრულთან გვაახლოებს.
“ვარდის სახელი” იტალიელი მწერლის, სემიოლოგისა და შუა საუკუნეების მკვლევრის უმბერტო ეკოს პირველი რომანია. წიგნი 1980 წელს დაიბეჭდა და პოსტმოდერნისტული ლიტერატურის კლასიკად ითვლება. შუა საუკუნეები, დათოვლილი მონასტერი, მკაცრი ტიპიკონი და ბერების ცხოვრება – სათნოებებითა და შეცოდებებით, სინანულითა და მიტევებით. სიკვდილისა და სიცოცხლის ჭიდილი. საიდუმლოებით მოცული ბიბლიოთეკა და იდუმალებით მოცული მკვლელობების სერია. წიგნი ერთსა და იმავე დროს ისტორიული რომანივით მასშტაბური, გოთიკურივით პირქუში და დეტექტიურივით მძაფრია. ის იმდენად დრამატულია და ჩამთრევი, რომ მისი კითხვის დაწყებამდე, უმჯობესია, ყველა სხვა საქმე გადადოთ.
წიგნში მოქმედება 1327 წელს იტალიის ჩრდილო დასავლეთით მდებარე ბენედიქტელთა მონასტერში ხდება. ფრანცისკანელი ბერი უილიამ ბასკერვილელი და მისი ახალგაზრდა თანამგზავრი ადსო მონასტერში მომხდარ საზარელ მკვლელობათა გამოძიებას ცდილობენ. საიდუმლოებები და ბოლო ჟამის მინიშნებები თითოეული ახალი მკვლელობის შემდეგ მეტ სიცხადეს იძენს, თუმცა მოულოდნელად ჯაჭვი წყდება. ბერები, რომლებიც დარწმუნებულნი არიან, რომ ჟამი იწურება და ანტიქრისტეს მოსვლამდე სულ უფრო მცირე ხანი რჩება, ამბის განვითარებას ვერ ხსნიან. რა საიდუმლოს მალავს მონასტრის ბიბლიოთეკა, ვინ იცავს იდუმალ წიგნს? წიგნი ერთი ამოსუნთქვით იკითხება და ფიქრისთვისაც დიდ სივრცეს ტოვებს. ფიქრი კი ყველაზე მნიშვნელოვანი რამაა წიგნთან ურთიერთობისას.
წიგნი ქართულად 2011 წელს ითარგმნა. მის ბოლოთქმაში უმბერტო ეკო დაწვრილებით მოგვითხრობს “ვარდის სახელის” ისტორიას, რომელიც თავად რომანზე არანაკლებ საინტერესოა. მწერალი დეტალურად აღწერს პროცესს, რომელიც უმეტესად რიგითი მკითხველის თვალთახედვის მიღმა რჩება. მისი გაშიფვრა კი რომანის ერთგვარი დესაკრალიზაციაა…
