,,ვეფხისტყაოსანი“ უჩვეულო არდადეგების ჟამს

ეს უჩვეულო არდადეგები რომ დაიწყო, თავიდან კი მესიამოვნა, მაგრამ მერე ნელ – ნელა შემომიჩნდა მოვალეობების მახრა და არ შემარგო.

,,ვეფხისტყაოსანს“ ყოველთვის ბოლოს ვიტოვებ ხოლმე, რომ უფრო გულდადებულად შევისწავლოთ. ახლაც ასე ვგეგმავდით და ამ იძულებითმა არდადეგებმაც მოგვისწრო.

ამას ისიც დაერთო, რომ ყოფილი მოსწავლე მწერს, ,,ვეფხისტყაოსნის“ ხელმეორედ კითხვას ვიწყებ და ხომ ხართ მზადო.

ყოველგვარი პათეტიკის გარეშე, ,,ვეფხისტყაოსნის“ სწავლა-სწავლება  სავალდებულო  და საპროგრამო საქმე კი არა, ცხოვრებისეული ამოცანა მგონია და  ზუსტად ასე მივწერე ჩემს მოსწავლეებს იმ ახალშექმნილ ფეისბუქჯგუფში, ,,მეათეკლასელები და ,,ვეფხისტყაოსანი“ რომ დავარქვი და საყოველთაო გადინსტანციურსწავლებამდე დავიწყეთ.

მოსწავლეებს დავავალე, შეექმნათ ,,ვეფხისტყაოსნის“ დღიურები“ ( ტრადიციულად, ფურცელზე ან ელექტრონულად), რომლებშიც ჩაწერდნენ ყველა წერილობით დავალებას, თავიანთ შთაბეჭდილებებსაც, გააკეთებდნენ თემატურ ჩანახატებს … მინდოდა, რომ ეს დღიურები ყოფილიყო მათი არა მხოლოდ ფაქტობრივი ცოდნის, არამედ  ,,ვეფხისტყაოსანთან“  ემოციური  კავშირის გამომხატველი, თავიდან მარტივი სქემით დავიწყე, რომელიც თითქმის ყველა კლასისთვის საინტერესო აღმოჩნდა ( ეს სქემა სხვა სტატიაშიც ვახსენე) . ჩავთვალე, რომ არც მეათეებისთვის იქნებოდა ურიგო და არც შევმცდარვარ.

ზოგადად, ერთი და იმავე რესურსის გამოყენება სხვადასხვა ასაკობრივ ჯგუფში მასწავლებელს კარგად აჩვენებს, რამდენად განსხვავდება მოსწავლეთა დამოკიდებულებები, მისწრაფებები, პრობლემები ასაკის მატებასთან ერთად და ამ სქემამაც  ეს ფუნქცია ძალიან კარგად შეასრულა: თურმე ძალიან მნიშვნელოვანი აფორიზმები დამახსოვრებიათ; თურმე ,,ვეფხისტყაოსნის“ გადაღებას უტოპიურად საერთოდაც არ თვლიან და მარკეტინგულადაც კი გათვალეს, რამდენად მომგებიანი იქნებოდა ქართული კულტურისა და ფილმის შემქმნელებისთვის. რომ მეგონა, მხოლოდ სირთულესთან ასოცირდებოდა მათთვის ,,ვეფხისტყაოსანი“, თურმე შევმცდარვარ და ამ ნაწყვეტ-ნაწყვეტ სწავლას, ამბებად მოთხრობას, პარალელების გავლებას ტყუილად სულაც არ ჩაუვლია და მათთვის უკვე კონკრეტული სული და ხორცი შეუსხამს ამ უცნაურად ყოვლისმომცველ წიგნს.

მეორე დავალება ჩავთვალე, რომ ნაწარმოების ისტორიულ კონტექსტს უნდა დაკავშირებოდა. ამიტომაც დავდე ჯგუფში ლევან ბერძენიშვილის ნახევრასაათიანი ლექციის, ,, რუსთაველი და ისტორიიის“, ლინკი:

დავალება N2:

ნაწარმოების სრულყოფილად გასაგებად აუცილებელია მისი კონტექსტის ცოდნა ( როგორ და რომელ ეპოქაში დაიწერა, რატომ დაიწერა…). სწორედ ეპოქას უკავშირდება ლიტერატორ ლევან ბერძენიშვილის ვიდეო, რომელიც უნდა მოისმინოთ და დაახარისხოთ მოსმენილი ინფორმაცია შემდეგი ფორმით:
ა) საკითხები, რომლებიც მნიშვნელოვნად ჩათვალე;
ბ) საკითხები, რომლებიც პირველად გაიგე;
გ) კითხვები, რომლებიც გაგიჩნდა ლექციის მოსმენისას.

მას შემდეგ, რაც დავალება ყველამ გადმომიგზავნა, მათ შეკითხვებს ვიდეოკონფერენციაზე გავეცი პასუხები.

გადავწყვიტე, რომ ტექსტის შეწავლა პროლოგით არ დაგვეწყო. როსტევანისა და უცხო მოყმის ამბავი მაინც ნაცნობი იყო მათთვის, ადვილად აუღებდნენ ალღოს ჩემ გარეშეც ( კომენტარებიანი „ვეფხისტყაოსნის“ დახმარებით), პროლოგს კი გზადაგზა მოვუბრუნდებოდით ნაწილ- ნაწილ შესაბამის თემას დაკავშირებით:

• თინათინის გამეფებასთან ერთად ის მონაკვეთი, თამარსა და დავით სოსლანს რომ ეხება;
• თინათინი რომ ავთანდილს სიყვარულში გამოუტყდება და უცხო მოყმის მოძებნას ავალებს, აქ პროლოგის იმ მონაკვეთს დავუბრუნდებით, რომელშიც მიჯნურობაზე საუბრობს პოეტი;
• ტარიელის სახელსა და ვინაობას რომ გავიგებთ, პროლოგში იმ რამდენიმე სტროფს მივუბრუნდებით ვეფხისტყაოსან რაინდს რომ ეხება ( ,,მო, დავსხდეთ, ტარიელისთვის ცრემლი გვდის შეუშრობელი..)
• პროლოგის იმ ნაწილს, რომელიც შაირობას ეხება, პოემის შესწავლის შემდეგ განვიხილავთ, რათა გავიაზროთ, როგორი პოეტი აღმოჩნდა თავად რუსთაველი და ზოგადად, პროლოგსაც გავამთლიანებთ. ვფიქრობ, ასე უფრო აღიქვამენ პროლოგს, როგორც ტექსტის განუყოფელ ნაწილს და არა როგორც განყენებულ შესავალს.

მანამდე კი დავალება N3:

მოცემული სამი თავის მიხედვით უნდა მოამზადოთ ვიდეომონოლოგი როსტევან მეფეზე შემდეგი ასპექტების გათვალისწინებით:

1. როსტევანი, როგორც მეფე;
2. როსტევანი, როგორც მამა;
3. როსტევანი და უცხო მოყმე ( როგორ იქცევა, რა თვისებებს ამჟავნებს ამ ეპიზოდში)

სამივე ასპექტზე საუბრისას უნდა გამოჩნდეს თქვენი კრიტიკული დამოკიდებულება და ანალიტიკური აზროვნების უნარი დეტალებზე დაკვირვებით.

მონოლოგის შეფასების კრიტერიუმებია:

• საუბრობს სამივე ასპექტზე ამომწურავად;
• მსჯელობისას ეყრდნობა ტექტს და ამით ამჟღავნებს თავის ცოდნას;
• ჩანს მისი დამოკიდებულება მოცემული საკითხის მიმართ;
• საუბრობს გამართულად, არ უშვებს უხეშ შეცდომებს;
• იცავს დროის ლიმიტს;

პირველ სამ თავს რომ დაამუშავებენ (რადგან მუშაობას ვაგრძელებთ და წინ სხვა დავალებები გველის, მომავალ დროში განვაგრძობ წერას), უნდა წავაკითხო ირაკლი ქასრაშვილის  მოთხრობა ,,მონა“, რომელშიც აღწერილია ტარიელის მიერ დახოცილ თორმეტ მონათაგან ერთ-ერთის განცდები. წაიკითხავენ და დაწერენ მოკლე ანალიზს. ყურადღება უნდა გაამახვილონ შემდეგ საკითხებზე ( დავალება N4):

• შენი აზრით, რატომ გაუჩნდა მწერალს ამ მოთხრობის დაწერის სურვილი?
• რომელი დეტალებით უკავშირდება მოთხრობა ,,ვეფხისტყაოსანს“?
• რომელი ნიუანსები ხდის ტექსტს ემოციურს?
• რაზე დაგაფიქრა ამ მოთხრობამ?

მორიგ დავალებაში მომდევნო თავს განვიხილავთ და პროლოგის იმ ნაწილს მივუბრუნდებით, მიჯნურობას რომ ეხება. შემდეგ კი მოსწავლეები ავსებენ ქვემოთ მოცემულ ცხრილს ( დავალება N 5):

მიჯნურობის კრიტერიუმები

შემდეგ თავებთან ერთად დავავალებ, თავადვე შექმნან მარტივი ონლაინ თამაშ- თავსატეხები კონკრეტული თავების მიხედვით, რათა,  ერთი მხრივ, სწავლების პროცესი სახალისო ელემენტებით შეივსოს და მეორე მხრივ,  მოზარდების შემოქმედებით- ანალიტიკური უნარი გააქტიურდეს და გაჯეტებთან ერთიერთობის სხვა ფორმებიც დაინახონ. გამოვავლენთ ყველაზე საინტერესო თამაშის ავტორს.

ტექსტს თანდათან რომ შევყვებით და მნიშვნელოვან ნაწილებს ვიდეოკონფერენციების დახმარებით განვიხილავთ, აუცილებლად წავაკითხებ თანამედროვე ლიტერატორ ლევან გიგინეიშვილის წერილს: ,,შეუმჩნეველი“ პოლიტიკური ავანტიურა „ ვეფხისტყაოსანში“.

https://www.georoyal.ge/?MTID=1&TID=86&id=2224

ამ საკმაოდ ვრცელი და საინტერესო კრიტიკული წერილიდან ბევრ რაიმეს ისწავლიან მოსწავლეები:

ა) კიდევ ერთხელ გაიაზრებენ, რამდენად მნიშვნელოვანია კონტექსტი ნაწარმოების სწორად გაგებისთვის.

ბ) დარწმუნდებიან, რომ დეტალებზე დაკვირვება ბევრ საფიქრალსა და სააზროვნოს უჩენს მკითხველს;

გ) დაინახავენ, როგორი ამოუწურავი და ბევრისმომცველია ეს ნაწარმოები და რატომ არ კარგავს აქტუალობას კვლავაც.

დ) კრიტიკული აზროვნების აუცილებლობასაც კიდევ ერთხელ გააცნობიერებენ, რადგან  არგუმენტირებულად უნდა დაასაბუთონ, რატომ გაიზიარეს ან არ გაიზიარეს მკვლევრის შეხედულებები.

თავად წერილს ორ ნაწილად გავყოფ: ჯერ სარიდანის გადაწყვეტილება – ტარიელის ამირბარობა- ხატაეთის ომი, ხოლო შემდეგ ნესტანის გათხოვების საკითხი და ხვარაზმშას სასტიკი მკვლელობა.

ასე უფრო გაუადვილდებათ წერილის წაკითხვა, გააზრება და ტექსტთან დაკავშირება.

ჯერჯერობით ესაა უახლოესი გეგმები. არ მავიწყდება, რომ მიუხედავად იძულებითი დასვენებისა, მათ სხვა საგნებშიც აქვთ დავალებები, ამიტომ თითოეული დავალების შესასრულებლად საკმაო დროს ვაძლევ, რომ სულიც მოითქვან, უსაქმურადაც არ იყვნენ და არასასიამოვნო განწყობაც არ გაუჩნდეთ ,,ვეფხისტყაოსნის“ მიმართ.

ვეცდები, შემდგომი აქტივობები სხვა წერილში შემოგთავაზოთ.

განწყობისთვის კი გიტოვებთ  მოსწავლეების მიერ შექმნილ მიმებს, რომლებიც ჩემი დავალებების გამოჩენისთანავე გამოხტნენ ჩვენს დახურულ ჯგუფში.