განათლება თუ სოციალური კაპიტალი – რას ელიან მშობლები პრესტიჟული სკოლებიდან?!  

შვილისთვის სკოლის შერჩევა მშობლობის ერთ-ერთი საჭირბოროტო გამოწვევაა. არც თუ იშვიათად, სახლთან ახლოს მდებარე საჯარო სკოლა ვერც გამართული საგანმანათლებლო ინფრასტრუქტურით დაიკვეხნის და ვერც განსაკუთრებული სახელით. ამ თუ სხვა მიზეზების გამო მშობლები შვილისთვის ავტორიტეტულ სკოლებს ეძებენ. ავტორიტეტით კი ქალაქ(ებ)ის პრესტიჟულ უბნებში მდებარე ის სკოლები სარგებლობენ, სადაც ძველი დროის გამოჩენილი და ჩვენი დროის ცნობილი ადამიანები სწავლობდნენ; ან ახალი გარემონტებულია და/ან მასწავლებლების გუნდს შემორჩენია ძველი დიდების სახელი. სხვა, ე.წ. ჩვეულებრივ სკოლებში თუ ვაკანტური ადგილების დიდი არჩევანია, პრესტიჟულ სკოლებში მოხვედრა, მსოფლიოს ცნობილ უნივერსიტეტში ჩარიცხვაზე რთულია. თუმცა მშობლების ნაწილი ყველა კანონიერ თუ შემოვლით გზას სინჯავს, რომ ბავშვი მაღალ სტატუსიან სკოლაში ატაროს. განათლება თუ სოციალური კაპიტალი – რას ელიან მშობლები პრესტიჟული სკოლებიდან?!

ყველაზე დიდკონტინგენტიანი სკოლების ჩამონათვალი:

ბევრმა მშობელმა არ იცის, რომ დაფინანსების არსებული მოდელით, დიდ სკოლებში ერთ მოსწავლეზე გაცილებით ნაკლები თანხა იხარჯება, ვიდრე მცირეკონტინგენტიან სკოლებში. ადმინისტრაცია ცდილობს, ეს თანხა ისე მართოს, რომ მინიმალური დანახარჯით მაქსიმალური ეფექტი მიიღოს.  ფინანსების ნაკლებობა ჯაჭვურ რეაქციებს იწვევს. მაგალითად, ადამიანური რესურსების სიმცირეს – ერთი მასწავლებელი გაცილებით მეტ მოსწავლეზეა პასუხისმგებელი, ვიდრე პატარა სკოლებში. ადმინისტრაციული საქმეების სიმრავლის გამო სკოლის დირექტორსა და მოადგილეებს უჭირთ სასწავლო პროცესის კონტროლი;  სკოლის შენობები ბავშვებს ვერ იტევს; სწავლა რამდენიმე სმენაში მიმდინარეობს და ზოგჯერ საღამოს 6-7 საათზე მთავრდება. ერთი სველი წერტილით ასობით მოსწავლე სარგებლობს;  ინფრასტრუქტურული პრობლემების გამო ადგილი აქვს კლასების დაშლის და გამსხვილების ფაქტებს. სიმრავლის გამო მოსწავლეებს შორის ნაკლებად ვითარდება პოზიტიური პიროვნული ურთიერთობები; კლასები დაყოფილია სხვადასხვა ღირებულების მქონე  ჯგუფებად; ხშირია მოსწავლეებს შორის ჩაგვრის შემთხვევები ა.შ.

ჩამოთვლილი სიძნელეების მიუხედავად, საზოგადოების მხრიდან გიგანტურ სკოლებზე დიდი მოთხოვნაა. მიზეზი მარტივია – ეს პრესტიჟული სკოლებია. ასეთ სკოლებში ცოდნასთან ერთად ბავშვები სოციალურ კაპიტალსაც, კარგ სანაცნობო წრეს აგროვებენ. სოციალური კაპიტალის დაგროვების თემა მთელ მსოფლიოში აქტუალურია. არაერთი კვლევა მოწმობს, რომ სოციალური კავშირები  ადამიანებს შრომით ბაზარზე უკეთესი შესაძლებლობებით უზრუნველყოფს. მით უფრო საქართველოში, სადაც ათასობით მაგალითი გვაქვს არაკომპეტენტური ადამიანები როგორ აღწევენ წარმატებას წარმატებული ნაცნობების მეშვეობით. მშობლებს აქვთ შეგრძნება, რომ სოციალური წინსვლის მყარი გარანტია არა კარგი განათლება, არამედ სოციალური კავშირებია.  ბევრი მათგანი არც მალავს, რომ სურს, მის შვილს ურთიერთობა მაღალი სოციალური სტატუსის მქონე, მდიდარი, გავლენიანი ოჯახების შვილებთან ჰქონდეს. მშობლები ფიქრობენ, რომ ეს კავშირები მათ შვილს სამომავლოდ დასაქმებაში და საზოგადოებაში თავის დამკვიდრებაში დაეხმარება. ამ ლოგიკით ათეულობით ათასი მოსწავლე ქვეყნის ყველაზე მსხვილ 10 სკოლაშია გადანაწილებული. ოფიციალური მონაცემებით, ყველაზე პრესტიჟული საჯარო სკოლების ათეულში 22 739 ბავშვი სწავლობს.

სკოლის ზომის გავლენის შესახებ მსოფლიოს განვითარებულ ქვეყნებში არაერთი კვლევაა ჩატარებული. ზუსტი გავლენების დადგენა საკმაოდ რთული აღმოჩნდა. თუმცა ერთი რამ ცხადია, რაც უფრო დიდია სკოლა, მით უფრო მწვავედ დგას მოსწავლეთა უსაფრთხოების დაცვის პრობლემა. რაც საქართველოს შემთხვევაში 1 დეკემბერს ხორავას ხუჩაზე მომხდარი ტრაგედიითაც დასტურდება. 2017-2018 სასწავლო წელს მანდატურის სამსახურმა სკოლებში 83 ათასზე მეტი დისციპლინური გადაცდომის შემთხვევა დააფიქსირა.

რისკები მაღალია..

საზოგადოების ნაწილს იმ რისკების გააზრება უჭირს, რაც პრესტიჟული სკოლის 11 პარალელიან კლასში მე-40 ბავშვად შვილის ჩარიცხვას ახლავს.

თავისუფალი ბაზრის პრინციპის მსგავსად მოთხოვნა-მიწოდების ჯაჭვი სკოლიდან იწყება. მოთხოვნადი კი დღეს ხარისხიან განათლებასთან ერთად და შესაძლოა, უფრო მეტადაც კი, კარგი სანაცნობო წრე და მრავალფეროვანი სოციალურ-ეკონომიკური შესაძლებლობების მქონე საზოგადოებაში თავის დამკვიდრების უნარია.