ჯიპრაიდის რესურსები ინკლუზიურ განათლებაში
ფლეშბარათები ფონოლოგიური უნარების განსავითარებლად
მოგეხსენებათ, ინკლუზიური განათლების პროცესის მართვა მეტად აქტუალური და რთულია. შერჩეულმა სტრატეგიებმა ხელი უნდა შეუწყოს მოსწავლის საკუთარი თავისადმი რწმენის განმტკიცებას, კლასთან ინტეგრაციას, ამიტომ მისთვის ადვილად დაძლევადი, მიზნობრივი აქტივობები უნდა შეირჩეს.
ინკლუზიაზე ბევრი იწერება, მასწავლებლის გზამკვლევებიც არსებობს, მაგრამ ამჯერად შევჩერდებით საქართველოს დაწყებითი განათლების პროექტის, ჯიპრაიდის მიერ შემოთავაზებულ რესურსებზე, რომლებიც გამოირჩევა მრავალფეროვნებით, აკადემიურობით, მოსწავლეთა საჭიროებებზე მწყობრი, დიფერენცირებული მიდგომებითა და საქართველოში ბადალიც არა ჰყავს.
ინკლუზიურ განათლებაში ინტენსიურად გვჭირდება ჯიპრაიდის პორტალზე განთავსებული ეს რესურსები: ფლეშბარათები, მოსწავლეთა წიგნები, გრაფიკული ორგანიზატორები, აგრეთვე 1-ლი კლასის დიაგნოსტიკური ტესტები; სასწავლო ფილმები – მუსიკის გამოყენებით კითხვისა და წერის ინტეგრირებული სწავლებისათვის; თემატური პოსტერები – ენობრივი უნარების განვითარებისთვის; მოტივაციის ასამაღლებლად საბავშვო წიგნები – ფერადი ილუსტრაციებითა და დიდი ასოებით; აგრეთვე, ჯიფრაიდის ეფექტური აქტივობები, განმავითარებელი შეფასებისათვის.
რესურსების დამზადება – ქაღალდის შეძენა, ამოპრინტვა და სხვა – გვიხდება საკუთარი ხარჯებით, რაც ხშირად პრობლემაა, დროის უქონლობის ან ფინანსების გამო. არადა, ამ რესურსების გამოყენებით ინტერაქტიური მეთოდების ინკლუზიურ განათლებაში დანერგვა ბევრ პრობლემას მოუგვარებდა მასწავლებელს, მოსწავლეს და მშობელს, როგორც დაწყებით, ისე მაღალ კლასებშიც.
მოგეხსენებათ, სსსმ მოსწავლეთა უმრავლესობას აქვს ფონოლოგიური პრობლემები, ამიტომ შევჩერდებით ფლეშბარათების გამოყენებაზე. ეს რესურსები შეიძლება გამოვცადოთ როგორც საკლასო ოთახში, ასევე გავატანოთ მშობელს სახლშიც, რომ შვილს დაეხმაროს.
ფლეშბარათები არის ორი სახის: სურათიანი ბარათები და სიტყვის ბარათები; მათი საშუალებით რიგი აქტივობები შეიძლება დაიგეგმოს. მაგ.: ნახატების ამოჭრა და დაწებება, გაფერადება, კატეგორიების მიხედვით დახარისხება, შედარება, თემატური პოსტერების შექმნა… წესით, ეს ბარათები გათვალისწინებულია 1-ლი და მეორე კლასისათვის, მაგრამ შეიძლება გამოვიყენოთ სსსმ მოსწავლესთანაც, თუ მას უჭირს კითხვა და სჭირდება ძირითადი ფონოლოგიური უნარ-ჩვევების განვითარება. ამ უნარების განსავითარებლად ჯიპრაიდის სახელმძღვანელოში უხვადაა სახალისო აქტივობა.
თავდაპირველად მოსწავლის ფონოლოგიური უნარ-ჩვევები შემოწმდება, რომ შევძლოთ საჭიროებების დადგენა, კონკრეტული მიღწევების, ძლიერი და სუსტი მხარეების, გასაუმჯობესებელი ასპექტების გამოვლენა. ამაში კი დაგვეხმარება მაგ.: „სიტყვის ფონემებად/ბგერებად დანაწევრების ტესტი’’. ნიმუში ჯიპრაიდის სახელმძღვანელოშია. ეს არის მასწავლებლის ფურცელი და შესაბამისი ინსტრუქციაც ახლავს, ამ ინსტრუქციის მიხედვით მასწავლებელი პირობის შესაბამისად სვეტებში ინიშნავს მოსწავლის პასუხს, მიღწევებს. ტესტირება ხდება ზეპირად და მოწმდება – ზეპირად წარმოთქმული სიტყვის ბგერებად დანაწევრებისა და გამოთქმის უნარი. მოსწავლის შემოწმება ხდება ინდივიდუალურად. მასწავლებელი ასახელებს სიტყვას და მოსწავლემ უნდა დაშალოს ეს სიტყვა ბგერებად.
თუმცა, შეგვიძლია, საკუთარი მოსწავლის პრობლემების შესაბამისად მოვიფიქროთ სიტყვები და ჩამოვწეროთ პირველ სვეტში… მასწავლებლის ფურცელს კი შეიძლება მივცეთ ასეთი სქემის სახეც:
|
მასწავლებელი
წარმოთქვამს /კითხულობს/ სიტყვას |
მ ო ს წ ა ვ ლ ე | ||||
| მიჯნავს
კონკრეტულ ბგერას |
დანაწევრების გარეშე წარმოთქვამს მთლიან სიტყვას | არ გამოთქვამს კონკრეტულ ბგერას
|
გადააკეთებს კონკრეტულ ბგერას/ბგერებს | ცვლის სიტყვას | |
| … | |||||
| … | |||||
| … | |||||
| შენიშვნა
მასწავლებელს: |
ჩაწერეთ კონკრეტული ბგერა ან ბგერები | _ + | მიუთითეთ ბგერა | მიუთითეთ ბგერა/ბგერები | + _ |
ამ კვლევის შედეგად ირკვევა მოსწავლის პრობლემები და მიღწევები; დაიგეგმება-შეირჩევა შესაბამისი მეთოდები და მოსწავლის საჭიროებებიდან გამომდინარე, აქტივობები შეიძლება ჩატარდეს ასეთი თანმიმდევრობით:
მიმართულება- ზეპირმეტყველება:
| მიზანი | აქტივობის შესახებ | სახალისო აქტივობები ჯიპრაიდის სახელმძღვანელოდან |
| 1.სიტყვებში რითმის ამოცნობა | მასწავლებელი კალათიდან იღებს ბარათებს, კითხულობს სიტყვებს და სვამს კითხვებს:
1.რომელი სიტყვები ჰგავს ერთმანეთს/ ერითმება ერთმანეთს – ქარი, კაცი, ქალი? 2.რომელი ორი სიტყვა იწყება ერთი და იმავე ბგერით – თმა, ცა, თავი? 3. რომელი ორი სიტყვა თავდება ერთი და იმავე ბგერაზე – მამა, თითი, ძმა? 4. რომელი ორი სიტყვის შუაში არის ერთი და იგივე ბგერა – სახლი, თვალი, თხა?
(მოსწავლე სიტყვაში რითმას ამოიცნობს)
|
საბავშვო ლექსები და საბავშვო სიმღერების ტექსტები
აგრეთვე სახალისო აქტივობები:
1.ყუთში იყო – გვ. 46; 2.რომელია ზედმეტი – გვ.47. 3.„გუდან-ბუდან’’- გვ.48 4.წავიკითხოთ რითმები-გვ.47. |
| 2.მარცვლების სიტყვებად გაერთიანება/ იგულისხმება ნაცნობი სიტყვები. | მასწავლებელი უმარცვლავს მოსწავლეს სიტყვის ბარათზე დაწერილ ხშირად ხმარებულ, ნაცნობ სიტყვას და სთხოვს, გააერთიანოს მოსმენილი მარცვლები სიტყვად.
დე /და – დედა
(მოსწავლე გააერთიანებს მარცვლებს სიტყვებად) |
|
| 3.სიტყვების დამარცვლა
|
მასწავლებელი უკითხავს მოსწავლეს ბარათიდან სიტყვას და სთხოვს, გაიმეოროს ეს სიტყვა და დამარცვლოს, ბოლოს თითების ჩაკეცვით დაითვალოს, რამდენი მარცვალია.
(მოსწავლე სიტყვას მარცვლავს) |
1.„ია-იაო’’ -გვ.51 2.თავი – მხრები – მუცელი-მუხლები – გვ.58 |
| 4.სიტყვაში მარცვალთა რაოდენობის დათვლა ტაშის დაკვრით. | მასწავლებელი კითხულობს სიტყვას ბარათზე და სთხოვს მოსწავლეს, გაიმეოროს ეს სიტყვა, შემდეგ დამარცვლოს და ტაშის დაკვრით დაითვალოს ამ სიტყვაში მარცვალთა რაოდენობა;
(მოსწავლე სიტყვაში მარცვალთა რაოდენობას ითვლის ტაშის დაკვრით) |
1.ტაში სახელებზე – გვ.49
2. ცუნცულა ციყვი – გვ.50 |
| 5.სიტყვაში მარცვლების დათვლა და გამოსახვა შესაბამისი რაოდენობის რკალებით
|
მასწავლებელი კითხულობს სიტყვას ბარათზე, რომელიც ნახევრად ჩაჭრილია მარცვლებად, მოსწავლეს სთხოვს დაითვალოს სიტყვაში მარცვალთა რაოდენობა, შემდეგ რვეულში ჩაწეროს მარცვალთა დათვლილი რაოდენობა რკალებით;
/მოსწავლე ითვლის სიტყვაში მარცვალთა რაოდენობას და წერილობით წარმოადგენს შესაბამისი რაოდენობის სიმბოლოთი. / მაგ: ერთმარცვლიანი სიტყვა ერთი რკალი, ორმარცვლიანი – ორი რკალი და ა.შ./
|
1.„მარცვლებად დაჭრილი ბარათები’’- გვ.52 |
| 6.მსგავსი ჟღერადობის მარცვლების/სიტყვების გარჩევა:
|
მასწავლებელი უჩვენებს სურათებიან ბარათებს და მოსწავლეს სთხოვს ამოიცნოს საგნები, შემდეგ სთხოვს, დასახელებული სიტყვებიდან ამოიცნოს მსგავსი ჟღერადობის სიტყვები/მარცვლები.
(მოსწავლე დასახელებული სიტყვებიდან ზეპირად არჩევს მსგავსი ჟღერადობის სიტყვებს (მარცვლებს) |
,,ციყვი ხეზე’’- გვ.48. |
| 7.მასწავლებლის მიერ ჩამოთვლილ სიტყვებში ან სურათებზე იმ სიტყვების ამოცნობა-გამორჩევა, რომლებიც შეიცავენ წინასწარ მითითებულ ბგერას -ზეპირ მარცვალს. | მასწავლებელი წინასწარ ასახელებს ბგერას, მარცვალს. აჩვენებს სურათებიან ბარათებს და სთხოვს ამოიცნონ, გამოარჩიონ ის სურათები/სიტყვები, რომლებიც შეიცავს მითითებულ ბგერას, ზეპირ მარცვალს.
(მოსწავლე ამოიცნობს ზეპირ ბგერას/მარცვალს დასახელებულ სიტყვებში) |
|
| 8.მითითებული მარცვლის ადგილმდებარეობის ამოცნობა სიტყვაში (დასაწყისში, შუაში, ბოლოში).
|
მასწავლებელი კითხულობს სამმარცვლიან სიტყვას ბარათიდან, წარმოთქვამს მარცვალს ამ სიტყვიდან და სთხოვს მითითებული მარცვლის შესაბამისი რკალის გაფერადებას.
(მოსწავლე აფერადებს მითითებული მარცვლის შესაბამის რკალს) |
|
| 9.სიტყვაზე მარცვლის დამატება, ჩამოცილება | მარცვლის დამატება:
თქვი „ქარი’’ თავში ,,შა’’-ს დამატებით (შაქარი) მარცვლის გამოკლება თქვით ,,მამიდა’’ ,,მა’’-ს გარეშე (მიდა).
(მოსწავლე ამატებს და გამოაკლებს მარცვალს სიტყვაზე).
|
|
| 10.სიტყვის სათანადო მარცვალში ბგერის ადგილმდებარეობის პოვნა (მარცვლის დასაწყისში, შუაში, ბოლოში): | მასწავლებელი ზეპირად უთითებს სათანადო მარცვალზე და სთხოვს იპოვოს წინასწარ დასახელებული ბგერის ადგილმდებარეობა, /დასაწყისშია, შუაში თუ ბოლოში/
(მოსწავლე პოულობს სათანადო მარცვალში ბგერის ადგილმდებარეობას) |
|
| 11.სიტყვის პირველი და ბოლო ბგერის ამოცნობა.
|
მასწავლებელი იღებს კალათიდან ბარათს, წარმოთქვამს სიტყვას და მოსწავლეს სთხოვს, ამოიცნოს პირველი და ბოლო ბგერა.
(მოსწავლე ამოიცნობს სიტყვის პირველ და ბოლო ბგერას)
|
1.,,ნივთების პოვნა’’- გვ.54. |
| 12.სიტყვაში ბგერის ადგილმდებარეობის პოვნა (დასაწყისში, შუაში, ბოლოში) | მასწავლებელი მოსწავლეს უკითხავს სიტყვას ბარათიდან, სთხოვს მას, გაიმეოროს ეს სიტყვა, უსახელებს მარცვალს და
სთხოვს, მიუთითოს ამ მარცვლის ადგილმდებარეობა მოცემულ სიტყვაში.
(მოსწავლე ამოიცნობს სიტყვაში მითითებული მარცვლის ადგილმდებარეობას (დასაწყისში, შუაში, ბოლოში) |
|
| 13.სიტყვის ტრანსფორმირება ბგერის ჩამოცილებით, დამატებით ან ჩანაცვლებით | 1.საწყისი ბგერის შეცვლა
სიტყვაში ,,ხმა’’, შეცვალეთ პირველი ბგერა ,,თ’’ ბგერით (თმა). 2.ბოლო ბგერის შეცვლა სიტყვაში ,,თარო’’ ბოლო ბგერა შეცვალეთ ,,ი’’ ბგერით (თარი). 3.ხმოვანის შეცვლა სიტყვაში ,,თითი’’ შუა ხმოვანი შეცვალე ,,ა“-თი (თათი). 4. საწყისი ბგერის გამოკლება 5. თქვით ,,ბზე’’ ,,ბ’’-ს გარეშე (ზე). 6. ბოლო ბგერის გამოკლება თქვით ,,კარი’’ ,,ი’’-ს გარეშე 7.მეორე ბგერის გამოკლება შერწყმით თქვით ,,სკამი’’ ,,კ’’-ს გარეშე.
(მოსწავლე მანიპულირებს ბგერებით) |
1. სიტყვების წყვილები /ბგერის ამოგდება/-გვ.55 |
| 14. ბგერების სიტყვად გაერთიანება | მოსწავლეს ამოაქვს კალათიდან ბარათი, მასწავლებელი კითხულობს ბარათიდან სიტყვას ასო-ასო და სთხოვს მოსწავლეს ეს ბგერები გააერთიანოს სიტყვად, თუ გაუჭირდება, გააერთიანოს – მარცვლებად და შემდეგ – სიტყვად. /ხ/ე/ლ/ი-ხელი/
(მოსწავლე ბგერებს ზეპირად აერთიანებს სიტყვებად) |
1. ,,კვირიას უცნაური ლაპარაკი’’- გვ. 56
2,,,ბგერებად დაჭრილი ნახატები’’- გვ..57 3.,,გადავაბათ ბგერები’’- გვ. 58.
|
| 15.სიტყვის ბგერებად დაშლა | მოსწავლეს ამოაქვს კალათიდან სიტყვის ბარათი, აძლევს მასწავლებელს, მასწავლებელი კითხულობს და სთხოვს წაკითხული სიტყვა ,,საათი’’ დაშალოს ბგერებად. /ზეპირად შლის სიტყვას ბგერებად:
ს/ა/ა/თ/ი/
(მოსწავლე სიტყვას ზეპირად შლის ბგერებად) |
1.თავი– მხრები-მუცელი-მუხლები- გვ.58.
2. ჩაიფიქრე სიტყვა-გვ.59. |
| 16.ბგერის ადგილმდებარეობის განსაზღვრა (ლოკალიზება) სიტყვაში, ბგერების დათვლა | მასწავლებელი: მოისმინეთ სიტყვა. დამარცვლეთ. დაასახელეთ ამ სიტყვის პირველი ბგერა; ბოლო ბგერა. გამოთქვით სიტყვა ბგერებად. რამდენი ბგერაა?
(მოსწავლე განსაზღვრავს ბგერის ადგილმდებარეობას სიტყვაში, ითვლის ბგერებს) |
მასწავლებელმა, სანამ რომელიმე აქტივობის შესრულებას სთხოვს მოსწავლეს, ცხადია, უნდა გააკეთოს სხვადასხვა სახის მინიშნება – მაგ.: ამ აქტივობის მოდელირება ან აჩვენოს ნიმუში.
მოგეხსენებათ, რომ მოსწავლეები ჯერ სიტყვის მოზრდილ ნაწილებად- მარცვლებად დაშლაში უნდა ვავარჯიშოთ და შემდეგ გაუადვილდებათ უმცირეს ერთეულებად, ცალკეულ ბგერებად სიტყვის დანაწევრება.
***** ******** ********
აქტივობა – „ტაში სახელზე’’: მასწავლებელი რამდენიმე სახელს ამბობს დამარცვლით და თითოეულ მარცვალზე უკრავს ტაშს – ნიმუშის მოდელირების შემდეგ მოსწავლეები სახალისო აქტივობაში ერთვებიან: თავიანთი სახელის დამარცვლით დაიწყებენ, ტაშის დაკვრით დათვლიან და დაასახელებენ მარცვლების რაოდენობას, შემდეგ აქტივობა სასურველია, გავაგრძელოთ გვარების დამარცვლით და მოგვიანებით კი სხვა სიტყვების ტაშით დამარცვლაზე გადავიდეთ. შეიძლება ტაშის ნაცვლად თითებზეც დაითვალონ, ეს აქტივობა მასწავლებლის ფანტაზიის მიხედვით, შეიძლება სხვადასხვანაირად ჩატარდეს
****** ********* ********
აქტივობა- ხატვა კარნახით: მასწავლებელი კარნახობს მოსწავლეს მარტივად დასახატ სურათს, მოსწავლე უსმენს და ხატავს. შემდეგ მასწავლებელი სთხოვს გააფერადოს ნახატი და კარნახობს, რა გააფერადოს და როგორ ფერში, ბოლოს მოსწავლემ უნდა დაწეროს ამ სურათის აღწერა. მოსწავლეებს უვითარდებათ მოსმენის უნარი, უმდიდრდებათ ლექსიკური მარაგი, ეჩვევიან ინსტრუქციის თანმიმდევრულად შესრულებას, სწავლობენ სივრცეში საგანთა განლაგების აღმნიშვნელ სიტყვებს.
******** ********** **********
მასწავლებელი დაფაზე გააკრავს ან ხელში დაიჭერს სურათებიან ბარათს და სთხოვს მოსწავლეს, ამოიცნოს საგანი, შემდეგ სვამს კითხვებს მოსწავლის საჭიროებების შესაბამისად, იმის მიხედვით, თუ რომელი უნარ-ჩვევის განვითარებასაც ისახავს მიზნად. შესაძლებელია, მასწავლებელმა მოსწავლის მშობელს მცირე ზომის ბარათების კრებულიც გადასცეს და დამატებითი დავალებებიც მისცეს სახლში.
მაგალითად: ამოარჩიონ და ამოჭრან ბარათებიდან საგნები, რომლებიც მათი სახლის ეზოშია, თავიანთი შეხედულების მიხედვით განალაგონ ფლიფჩარტზე, მოიშველიონ ფანქარი გასალამაზებლად და ბოლოს დააწერონ ნამუშევარს ,,ჩემი ეზო’’. ახსნან ზეპირად, რომელი საგნები მდებარეობს ნამუშევარ ფურცელზე: ზემოთ, ქვემოთ, შუაში, მარჯვნივ, მარცხნივ? რომელია ამ საგნების წინ, უკან? კიდევ რომელი საგანი, ნახატი უნდოდათ, ყოფილიყო მათ ნამუშევარში და სხვა.
******** ******* ********
ამრიგად, ჯიპრაიდის სახელმძღვანელოში მოცემული რესურსები, მეთოდები და სახალისო აქტივობები კარგად შეიძლება მოვარგოთ სსსმ მოსწავლის ფონოლოგიური უნარების განვითარებას. სიტყვებით თამაში მოსწავლეს დააფიქრებს ამ სიტყვების მნიშვნელობაზე, მათ ფორმაზე, ჟღერადობაზე, ამ მეთოდებით მას განუვითარდება მოსმენის, ბგერებისა და მარცვლების ზეპირად გადაბმის, სიტყვების ზეპირად დანაწევრებისა და ბგერების დათვლის, ბგერებით მანიპულირების უნარ-ჩვევები და მოემზადება შემდგომი ეტაპისთვის გათვლილი აქტივობების შესასრულებლად, ანუ ანბანური პრინციპის გაგება-გამოყენებისათვის.
ზემოთ ნახსენები ფლეშბარათების დახმარებით საკლასო-საშინაო აქტივობების დაგეგმვა შეიძლება ანბანის შესწავლის ფაზაშიც.
რასაკვირველია, ჩვენი მიზანია სსსმ მოსწავლეების აკადემიური და სოციალური მიღწევების ეფექტური შეფასება, ვფიქრობ, ჯიპრაიდის ვირტუალური ბიბლიოთეკის მრავალფეროვანი რესურსები ამ მიზნის მიღწევაში დაგვეხმარება. მასწავლებელიც აიმაღლებს პროფესიულ კომპეტენციას. ესგ-ის შედეგების მისაღწევად მოხდება სწავლების სტრატეგიების მოდიფიცირება და მოსწავლეს განუვითარდება კითხვის, წერის, მეტყველების, თხრობისა და მოტორული უნარები. ეს რესურსები მასწავლებელს შეუმსუბუქებს შრომას და სწავლა-სწავლება გახდება მოსწავლეზე და შედეგზე ორიენტირებული, შეიქმნება კეთილგანწყობილი, სახალისო გარემო. დაიხვეწება კვირის გეგმები და სწავლების დიფერენცირებით შესაძლებელი გახდება დროის რაციონალურად მართვა, გაიზრდება მოსწავლეთა და მშობელთა ჩართულობა, გაუმჯობესდება შეფასების დაგეგმვა.
ვფიქრობთ, ეს რესურსები აქტიურად უნდა დაინერგოს ინკლუზიურ განათლებაში.
გამოყენებულია:
- ესგ. ეროვნული სასწავლო გეგმებისა და შეფასების ცენტრი, 2011-2016;
2.სასწავლო-მეთოდოლოგიური რესურსების კრებული – კითხვისა და წერის სწავლება დაწყებით საფეხურზე I_VI კლასები – USAID-G_PRIED – საქართველოს დაწყებითი განათლების პროექტი _ 2015 წ.
3.ინკლუზიური განათლება, გზამკვლევი მასწავლებლებისათვის, 2011-16 წლების ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, ეროვნული სასწავლო გეგმებისა და შეფასების ცენტრი, 2011წ.
4.https://kargiskola.ge/index.php
ინგა სამუშია
ზუგდიდის სოფელ ჩხორიის საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი
09.07 2018 წელი
