„ადრე“ არ ნიშნავს „უკეთ“
ზოგიერთ მშობელს ადრეული ბავშვობა წარმოუდგენია როგორც მარათონის დასაწყისი, რომლის საფინიშო ხაზი უმაღლეს სასწავლებელში შვილის მოწყობაზე გადის. მშობლები ცდილობენ, შვილებს ნაადრევად დააწყებინონ ლაპარაკი, კითხვა, ანგარიში.
ფრანგ მშობლებსაც სურთ, მათი შვილები წარმატებულები იყვნენ, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ისინი არ ერთვებიან მარათონულ შეჯიბრებაში სახელწოდებით: „რაც ადრე, მით უკეთესი“. ისინი ვერავითარ აზრს ვერ ხედავენ იმაში, რომ ბავშვებს აიძულონ, უზარმაზარი ნაბიჯებით გაიარონ განვითარების ბუნებრივი პერიოდები. ფრანგ მშობლებს მიაჩნიათ, რომ ყველაფერს თავისი ბუნებრივი დრო აქვს (ფინელი ბავშვები კითხვასა და მათემატიკურ უნარ-ჩვევებში ყველაზე უკეთეს შედეგებს აჩვენებენ, მაგრამ კითხვას მხოლოდ შვიდი წლის ასაკში სწავლობენ).
ჩემი ინფორმაციით, ამერიკელ მეცნიერთა ბოლო კვლევებმა დაადასტურა სწავლისადმი „აუჩქარებელი“ მიდგომის მართებულობა. როგორც გაირკვა, გაცილებით უკეთესია, სკოლამდელი ასაკის ბავშვებს განვუვითაროთ ისეთი უნარ-ჩვევები, როგორებიცაა: ყურადღების კონცენტრაცია, სოციალური ურთიერთობები, კომუნიკაცია და საკუთარი თავის კონტროლი. სწორედ ეს უნარ-ჩვევები განაპირობებს სწავლაში შემდგომ წარმატებას.
არ დააძალოთ პატარას, ისწავლოს კითხვა
ტექნიკურად შესაძლებელია, სამი წლის ბავშვს ვასწავლოთ დაწერილი ტექსტის ასოების ამოცნობა. მაგრამ რა საჭიროა ასეთი აჩქარება? უმჯობესია, ეს დრო დახარჯოთ პატარასთვის ისეთი რამეების სწავლებაზე, რაც მას ამ ასაკში გაცილებით მეტად სჭირდება. მაგალითად: იყოს მეტად ორგანიზებული, გამოხატოს საკუთარი აზრი, თანაუგრძნოს სხვებს. ფრანგულ საბავშვო ბაღებში ბავშვებს ასწავლიან საუბრის წარმართვას, დაწყებული საქმის ბოლომდე მიყვანას, პრობლემების გადაჭრას. პარიზის საბავშვო ბაღში, რომელშიც ჩემი შვილი დადის, ერთხელ ოცდახუთ „წერა-კითხვის უცოდინარ“ ხუთი წლის პატარას მისცეს დავალება, ემსჯელათ „სამართლიანობასა“ და „სიმამაცეზე“. ჰოდა, როდესაც ამ ბავშვებს ექვსი წელი შეუსრულდებათ, ისინი უფრო სწრაფად ისწავლიან კითხვას, ვიდრე მაშინ, სამი წლის ასაკში რომ დაეწყოთ ასოების დასწავლა.
ნუ ეცდებით, ხელოვნურად დააჩქაროთ ბავშვის განვითარება
ფრანგებს აქვთ ასეთი გამოთქმა: „არ შეიძლება მუსიკის რიტმზე უფრო სწრაფად ცეკვა“. მშობლებმა ყველანაირად უნდა დაუჭირონ მხარი პატარას და არ გადააქციონ მისი ცხოვრება გაუთავებელ წვრთნად. უბრალოდ მიეცით ბავშვს უფლება, იყოს ბავშვი.
ასწავლეთ ბავშვს ოთხი ჯადოსნური სიტყვა.
ამერიკელებს ორი ჯადოსნური სიტყვა აქვთ: „თუ შეიძლება“ და „გმადლობთ“. ფრანგებს – კიდევ ორი: „გამარჯობა“ და „ნახვამდის“. განსაკუთრებული გულმოდგინებით ფრანგები შვილებს გამარჯობის თქმას ასწავლიან. ბავშვი არ უნდა იმალებოდეს მშობლების ზურგს უკან, როდესაც სტუმრად მიდიან ან ქუჩაში დედიკოს ნაცნობს ხვდებიან. ფრანგი მშობლები მიიჩნევენ, რომ გამარჯობის თქმა აღზრდის უმთავრესი გაკვეთილია. მისალმებისას ბავშვი თავისუფლდება საკუთრი ეგოიზმისაგან, ის სწავლობს, რომ გარშემო მყოფებსაც აქვთ გრძნობები და მოთხოვნილებები. ამასთან, ჯადოსნური სიტყვა „გამარჯობა“ ცივილიზებული ქცევის ნიშანია. თუ ბავშვი უცხო ოჯახში შესვლისას ამბობს: „გამარჯობა“, – სავარაუდოდ, ის აქ დივანზე ფეხსაცმელებით ხტუნვას არ დაიწყებს, რადგან მას იღებენ როგორც სრულფასოვან პატარა ადამიანს, რომელიც სათანადოდ უნდა მოიქცეს.
ნება დართეთ პატარას, თავად აღმოაჩინოს სამყარო
ფრანგულმა აღმზრდელობითმა სისტემამ თავის თავში შეიწოვა ფრანგული კულინარიისა და მოდის მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციები. თანამედროვე ფრანგი მშობლები შვილებს ცხოვრებისგან სიამოვნების მიღებას ასწავლიან. კერძოდ, ნებას რთავენ პატარებს, გასინჯონ ახალ-ახალი გემოები, შეისწავლონ საკუთარი სხეულის შესაძლებლობები მოძრაობის საშუალებით (ჩვენ ამას ფიზკულტურას ვეძახით) იჭყუმპალაონ აუზში. გრძნობების ასეთი „გამოღვიძება“ მშობლების მხრივ განსაკუთრებულ ძალისხმევას არ მოითხოვს. შეიძლება, უბრალოდ იკოტრიალოთ ბუნებაში პატარასთან ერთად და ბალახი ათვალიეროთ – სამყარო შეიმეცნოთ. ამ ყველაფრის მიზანი კი ის არის, რომ ასწავლოთ პატარას საკუთრი არსებობით ტკბობა.
მიეცით ბავშვს ბევრი თავისუფალი დრო
მიეცით პატარებს მეტი თავისუფალი დრო, რათა უბრალოდ ითამაშონ. სწორედ თამაშის დროს ყალიბდება ბავშვის პიროვნება – ეს მიდგომაა აღზრდის წამყვანი პრინციპი ფრანგულ სკოლამდელ დაწესებულებებში. რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია, უკანასკნელი ნეირობიოლოგიური კვლევები ადასტურებს შემეცნებითი თამაშების უპირატესობას. ისინი ასწავლიან პატარებს გულმოდგინებას, უვითარებენ სოციალიზაციის უნარ–ჩვევებს, პრობლემების შემოქმედებით გადაჭრას, აუმჯობესებენ ყურადღებას და უყალიბებენ პატარაებს თვითშეფასებას, აძლევენ შანსს, თავად მართონ საკუთრი ქცევა. რაც მთავარია, თამაში მხოლოდ სასარგებლო კი არ არის პიროვნული განვითარების თვალსაზრისით, არამედ დიდ სიამოვნებასაც ანიჭებს პატარას.
ასწავლეთ ბავშვებს ურთიერთობა
თუ მთელ დღეს სამი წლის ბავშვის საზოგადოებაში გაატარებთ, დღის ბოლოს აუცილებლად მოგენატრებათ ზრდასრულ ადამიანებთან ურთიერთობა. ასევე დაემართება პატარასაც, მასაც თანატოლებთან ყოფნა ურჩევნია. ფრანგი მშობლები დიდი სიამოვნებით ატარებენ დროს საკუთარ შვილებთან, მიაჩნიათ, რომ პატარებისთვის არანაკლებ მნიშვნელოვანია თანატოლებთან ურთიერთობა. ფრანგ მშობლებს უნდათ, მათმა შვილებმა ისწავლონ მეგობრობა, რიგში დგომა და კოლექტივში ცხოვრება. ფრანგული ოჯახების დიდ ნაწილს ურჩევნია, მათი შვლები სკოლამდელ დაწესებულებაში იზრდებოდნენ და არ ისხდნენ შინ მარტოები, ძიძასთან ერთად.
თქვენ მხოლოდ „დამკვირვებელი“ უნდა იყოთ
ფრანგ მშობლებს მიაჩნიათ, რომ მას შემდეგ, რაც მათი პატარა გამართულად სიარულს და პატარა გორაკზე თავდაჯერებულად აცოცებას ისწავლის, მათი ფუნქცია ბავშვის თამაშზე დაკვირვებით უნდა ამოიწუროს. საფრანგეთში ვერ ნახავთ მშობელს, რომელიც შვილს საბავშვო მოედანზე კუდში დასდევს და მასთან ერთად სრიალებს ან დაუფიქრებლად მიიჩქარის მის საშველად, როგორც კი ის წვრილმან წინააღმდეგობას აწყდება. ფრანგი მშობლები შვილებს აძლევენ შანსს, ისწავლონ პრობლემის დამოუკიდებლად მოგვარება. დაჯექით შორიახლოს, მოიკრიბეთ ოპტიმიზმი და დაზოგეთ ძალა, რომელიც აუცილებლად დაგჭირდებათ, როდესაც თქვენი შვილი სერიოზულ პრობლემებს შეეჯახება.
შედეგი არ არის მთავარი
ჩვენ კონკურენციის ეპოქაში ვცხოვრობთ და ბუნებრივია, ყველა მშობელს სურს, მისი შვილი ყველაფრით აღემატებოდეს მეზობლის ბავშვს, რომელიც ჯერ წესიერად ვერც კი დადის, მაგრამ უკვე უცხო ენაზე ტიკტიკებს. ბავშვობა არ უნდა განვიხილოთ მხოლოდ მომავლისათვის მზადებად. კარგი იქნება, როგორც ფრანგები ამბობენ, ისწავლოთ იმ ძვირფასი წუთებით ტკბობა, როდესაც უბრალოდ ბედნიერი ხართ თქვენს პატარასთან ყოფნით.
დაეხმარეთ პატარას, ისწავლოს ლოდინი
შვილისთვის მოთმინების სწავლება არ ნიშნავს მის რობოტად ქცევას, რომელიც ბრძანებისთანავე გაშეშდება და უსიტყვოდ დაგელოდებათ. ექსპერიმენტულად დადგენილია, რომ ბავშვები ლოდინს გაცილებით ადვილად უძლებენ თუ იციან ყურადღების სხვა რამეზე გადატანა. მაგალითად: რაიმე მელოდიას თხზავენ ან თუნდაც სარკის წინ იმანჭებიან. ფრანგი მშობლების საიდუმლო ის არის, რომ ისინი ხშირ-ხშირად ეუბნებიან შვილებს: „დაიცადე“. ამით აიძულებენ, ისწავლოს ლოდინი, თანაც ისე, რომ ბავშვმა თავად გაირთოს თავი ყურადღების სხვა რამეზე გადატანით. აქ ძალიან მნიშვნელოვანია გახსოვდეთ, რომ არავითარ შემთხვევაში არ უნდა აგიჩუყდეთ გული, თუ პატარამ მოწყენილობისაგან ცხვირი ჩამოუშვა. არ შეწყვიტოთ საქმიანობა და არ გადაერთოთ შვილის გართობაზე.
არასოდეს აჩქარდეთ
თუ სამზარეულოში სადილს ამზადებთ და უცებ პატარამ გთხოვათ, მიხვიდეთ და ნახოთ, რა კარგი კოშკი ააშენა, არ იჩქაროთ. აუხსენით შვილს, რომ მოგვიანებით აუცილებლად ნახავთ მის შემოქმედებას. სადილის დროს არ წამოხტეთ, მაგალითად, ხელსაწმენდის მისაწოდებლად – უმჯობესია, ის ისეთ ადგილას დადოთ, რომ ბავშვი ადვილად მისწვდეს. ყოველთვის, როდესაც რამეს აკეთებთ, აუხსენით შვილს თქვენი საქმიანობის არსი და სთხოვეთ დაიცადოს. ამის წყალობით თქვენი ცხოვრება მშვიდი და გაწონასწორებული გახდება. ფრანგებს მიაჩნიათ, რომ მსგავსი დამოკიდებულება აღზრდის ძირითადი პრინციპია. რაც მთავარია, პატარა ხვდება, რომ ის სამყაროს ცენტრი არ არის. ფრანგი მშობლები მიიჩნევენ, რომ ბავშვს, რომელსაც ეს არ ესმის, ძალიან გაუჭირდება, გახდეს ზრდასრული ადამიანი.
ფრანგ მშობლებს არ მიაჩნიათ, რომ მათი პატარები გაუნძრევლად უნდა ისხდენ და მოლიერის პიესას უყურონ. მათ მხოლოდ ის სურთ, ბავშვებმა ისწავლონ მოთმინებით ლოდინი. თავდაპირველად – რამდენიმე წამით, შემდეგ – რამდენიმე წუთით. თუნდაც სულ მცირე ხნით შეჩერებისას ბავშვი უფრო ადვილად ისწავლის მოწყენილობის დაძლევას და სიბრაზის შეტევების ჩახშობას.
მოექეცით პატარას ისე, თითქოს მას უკვე შეეძლოს საკუთარი თავის გაკონტროლება
მოექეცით პატარას როგორც რაციონალურად მოაზროვნე არსებას. ბავშვს შეუძლია იმის გაგება, რომ არ შეიძლება, ყველაფერს ერთდროულად დასტაცოს ხელი; რომ, როცა თამაშს მორჩება, სათამაშოები უნდა აალაგოს; რომ არ უნდა გადმოყაროს თაროებიდან წიგნები. თუ პატარა ყურძნის მარცვლებს იატაკზე ყრის, აჩვენეთ, როგორ მიირთვას ხილი. ეს გააკეთეთ დიდი მოთმინებით, თან მას თვალებში უყუროთ. აღზრდის საკითხების გაცნობისას ერთ ავტორთან ამოვიკითხე: „პიროვნების ჩამოსაყალიბებლად ბავშვს სიყვარულთან ერთად იმედგაცრუების შემეცნებაც სჭირდება“. თუ ბავშვი მხოლოდ უსაზღვრო სიყვარულით იქნება გარემოცული, ის მალე პატარა ტირანად გადაიქცევა. ფრანგები ასეთ ბავშვებს „ბავშვ-მეფეს“ეძახიან.
ასწავლეთ ბავშვებს იმედგაცრუებასთან გამკლავება
ფრანგ მშობლებს არ ეშინიათ, რომ თუ მათ პატარებს იმედი გაუცრუვდათ, ისინი ტრამვირებულები დარჩებიან. პირიქით, მათ მიაჩნიათ, რომ ბავშვი ვერ გაიზრდება ბედნიერი, თუ მიეჩვია ყველაფრის მიღებას, რასაც მოისურვებს. ფრანგები დარწმუნებული არიან, რომ ბავშვები კმაყოფილებას და სიამაყეს განიცდიან, როდესაც შეუძლიათ, დამოუკიდებლად აკონტროლონ საკუთარი ქცევა. ბავშვები, რომლებიც იმედგაცრუების დაძლევას სწავლობენ, შემდგომ ცხოვრებისეულ სტრესებსაც უფრო ადვილად უკლავდებიან.
შეგიძლიათ, ეს პარადოქსადაც კი ჩათვალოთ, მაგრამ ფრანგებს მიაჩნიათ, რომ მშობლების მუდმივ მცდელობას, გააბედნიერონ შვილები, ხშირად სწორედ უკუშედეგი მოაქვს.
თქვენ გაეცანით მცირე ამონარიდებს ამერიკელი ჟურნალისტისა და მწერლის პამელა დრუკერმანის წიგნიდან „ფრანგი მშობლები არ ნებდებიან“.
