ინოვაციური გაკვეთილი დაწყებით კლასში

მასწავლებელთა პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის თანახმად, ერთ-ერთ აქტივობად განსაზღვრულია სამოდელო გაკვეთილების ჩატარება. სამოდელო გაკვეთილის ერთ-ერთ ტიპად მიჩნეულია ინოვაციური გაკვეთილი. ეს უკანასკნელი კი შეიძლება იყოს, მაგალითად, რომელიმე ნაკლებად ცნობილი მეთოდით ჩატარებული გაკვეთილი. წინამდებარე სტატიაში სწორედ ასეთ, ერთ-ერთ ნაკლებად ცნობილ მეთოდზე, კერძოდ, „მომავლის სახელოსნოზე“ ვისაუბრებ. ასევე, მეთოდის არსში უკეთ გასარკვევად კოლეგებს შევთავაზებ ჩემ მიერ ჩატარებული გაკვეთილის გეგმის ნიმუშსა და რეფლექსიას. აღვნიშნავ, რომ აღნიშნული მეთოდით გასულ სასწავლო წელსაც ჩავატარე გაკვეთილი და კმაყოფილი დავრჩი, რადგან მივაღწიე გაკვეთილის გეგმით განსაზღვრულ შედეგს.

1. მეთოდის თეორიული მიმოხილვა:

„მომავლის სახელოსნო“ თანამშრომლობითი სწავლების მეთოდია. როდესაც რაიმე პრობლემის გადაჭრა გვსურს, ვაზუსტებთ პრობლემას და ერთობლივად ვიწყებთ  მისი გადაჭრის გზების ძიებას. გაგაცნობთ მეთოდის მიმდინარეობის ძირითად ფაზებს:

მოსამზადებელი ფაზა – ამ ფაზაში მასწავლებელი განუმარტავს კლასს გაკვეთილის მიზანს (კერძოდ, რა პრობლემის გადაჭრა დაისახეს), გააცნობს/შეახსენებს მეთოდის მიმდინარეობას და „თამაშის წესებს“. ამ ფაზაში სასურველია, მოსწავლეებს შევთავაზოთ მარტივი სავარჯიშო განტვირთვის მიზნით;

კრიტიკის ფაზა – ამ ფაზაში სასურველია, გავამხნევოთ მოსწავლეები, დავაძლევინოთ დაძაბულობა, შიში, რათა თავისუფლად გამოხატონ აზრი დასმული საკითხის შესახებ და ჩამოაყალიბონ ის ზუსტად და კონკრეტულად. კრიტიკული საკითხების შეკრების შემდეგ მათ აერთიანებენ პრობლემის სფეროებად, რომლებიც ჩამოიწერება ფლიპჩარტზე. აქედან მოსწავლეები ირჩევენ მათთვის აქტუალურ პრობლემას, რომელიც ფანტაზიის ფაზაში დამუშავდება;

ფანტაზიის ფაზა – ამ ფაზას აქვს აუცილებელი „თამაშის წესი“. ყოველგვარი სურვილი, ოცნება, უტოპია ნებადართულია. ამ ფაზაში პირველი ნაბიჯი უნდა იყოს კრიტიკული პუნქტების პოზიტიურად გადაფორმულირება. მეორე ნაბიჯზე გონებრივი იერიშის მეთოდის გამოყენებით მოსწავლეებმა პრობლემის მოგვარების მრავალფეროვანი, ფანტაზიით სავსე გზები უნდა დასახონ. ამ ფაზაში მათ ნაკლებად უნდა იფიქრონ იმაზე, რამდენად განხორციელებადი და რეალურია მათი იდეები. შეიკრიბება როგორც განხორციელებადი, ისე უტოპიური იდეები. მომდევნო ნაბიჯზე იდეები გადამუშავდება და უფრო მეტად დაკონკრეტდება;

განხორციელების ფაზა – ამ ეტაპზე ხდება წინა ფაზაში შეჯერებული მონახაზების რეალობასთან მისადაგება. ისევე, როგორც წინა ფაზაში, ამ დროსაც საჭიროა კრეატიულობა და ფანტაზია, რათა უკეთესი შედეგის მისაღებად ახალი გზა ვიპოვოთ. რეალობასთან თავსებადობის მისაღწევად იდეები უნდა დაკონკრეტდეს. ამისათვის რამდენიმე კითხვას უნდა გაეცეს პასუხი. კერძოდ, რა ღონისძიებებია გასატარებელი, ჩვენი იდეა რეალობად რომ იქცეს? რა ხარვეზი აქვს ამ პრობლემის გადაჭრის ჩვენეულ გზას? იქნებ არსებობს ამ პრობლემის უფრო ალტერნატიული და უფრო რეალური ხერხი? რამდენი დრო გვაქვს ცალკეული ნაბიჯებისთვის და სხვა.

უფრო ნათელი რომ გახდეს მეთოდის არსი, წარმოგიდგენთ გაკვეთილის ჩემეულ გეგმას და მეთოდის მიმდინარეობას შესაბამისი განმარტებებითა და მითითებებით, და რეფლექსიას.

2. გაკვეთილის გეგმა ბუნებისმეტყველებაში

3. რეფლექსია

I-III კლასკომპლექტში „მომავლის სახელოსნოს“ მეთოდით ჩატარებული გაკვეთილის თემა შინაარსობრივად მსგავსი  იყო ორივე კლასისთვის. კერძოდ, პირველ კლასთან  – „ექსკურსია „ტყეში“, მესამესთან კი – „ნარჩენები ჩვენ გარშემო“.  უნდა აღინიშნოს, რომ პირველი კლასის შესასწავლი თემა გულისხმობდა ექსკურსიას ტყეში, ანუ გარემოში, რომელიც შეიძლება იყოს როგორც სუფთა, ისე დანაგვიანებული. შესაბამისად, მსჯელობა მიგვყავს იქითკენ, რომ ექსკურსიის დროს შეიძლება დაგვხვდეს როგორც სუფთა, ისე დაბინძურებული გარემო და რა საფრთხე შეიძლება მოელოდეს ასეთ გარემოში მოხვედრილ ადამიანს. თავად, როგორ გარემოში ისურვებდნენ თამაშს და რატომ?

მეთოდის სპეციფიკიდან გამომდინარე, გაკვეთილი დაიგეგმა და განხორციელდა შემდეგი საფეხურების დაცვით: მოსამზადებელი ფაზა, კრიტიკის ფაზა, ფანტაზიის ფაზა და რეალიზების ფაზა. გაკვეთილი წარიმართა დაგეგმილის შესაბამისად და არ წარმოშობილა გეგმიდან გადახვევის აუცილებლობა. უნდა აღვნიშნო, რომ კლასკომპლექტის თავისებურებიდან გამომდინარე, პირველ კლასს საკითხის უკეთ გასააზრებლად შევთავაზე დამატებითი აქტივობა: მოცემულ ფოტოებზე დაყრდნობით მოსწავლეებს უნდა ემსჯელათ, ვის და რას ელის საფრთხე ფოტოებზე გამოსახულ გარემოში, რა საშიშროების წინაშე დგანან ისინი. აღსანიშნავია, რომ აქტივობას მოსწავლეებმა წარმატებით გაართვეს თავი.

გაკვეთილზე გამოიკვეთა მოსწავლეთა მაღალი ჩართულობა, რაც გაკვეთილის ძლიერი მხარეა. მოსწავლეთა მაღალი ჩართულობა კი განაპირობა როგორც სწორად შერჩეულმა სტრატეგიებმა, კერძოდ, გონებრივმა იერიშმა და კოგნიტურმა სქემებმა, ისე საინტერესო აქტივობებმა: ფილმის განხილვამ, ფანტაზიით „უკაცრიელ კუნძულზე“ მოხვედრამ და მსჯელობამ, კრიტიკის ფაზაში განხორციელებულმა აქტივობამ „მოწყენილი ხე“, დამატებითმა ფოტომასალამ. მოსწავლეები აქტიურად ჩაერთნენ აღნიშნულ აქტივობებში. ასევე, გაკვეთილზე ჩართულობა გამოიწვია დიფერენცირებული სწავლების ფორმამაც, რომელიც დამატებითი აქტივობის შეთავაზებას ითვალისწინებდა პირველი კლასისთვის და კლასში შექმნილმა თანამშრომლობითმა გარემომ.

ამავე გეგმით შემდგომში I-III კლასკომპლექტთან გაკვეთილის ჩატარებისას, ვფიქრობ, არ შევცვლიდი გეგმას. მხოლოდ მოსამზადებელ ფაზაში გამოყენებულ აქტივობას – „ექსკურსია უკაცრიელ კუნძულზე“ – ჩავანაცვლებდი შემდეგი აქტივობით: დიდი ფორმატის ფურცელზე დავხატავდი ტყის პეიზაჟს, მივაწებებდი კანფეტის ქაღალდებს, ცელოფნის პარკის ნაგლეჯებს, ერთჯერად ჭიქებს და სხვა დამანაგვიანებელ მასალას.

ვსვამთ შეკითხვებს:

• როდის უფრო მიმზიდველია ჩვენი ტყე?
• როგორ მოხდა ბუნების დანაგვიანება?
• ვინ ანაგვიანებს მას?
• რა არ მოგწონთ ასეთ გარემოში?
• როგორ შეიძლება მოვიქცეთ, რომ ბუნება არ დავანაგვიანოთ?

აღნიშნულ აქტივობას განვახორციელებ მოსწავლეთა ინტერესის გაღვივებისა და წინარე ცოდნის გააქტიურების მიზნით.

გარდა ამისა, შესაძლებელია სხვა ვარიანტიც. მოსამზადებელ ფაზაშიც გამოვიყენებ დიფერენცირებულ სწავლებას. კერძოდ, მესამე კლასთან დავტოვებდი ამავე სავარჯიშოს, ხოლო პირველ კლასთან ვიმუშავებდი ზემოთ აღწერილი აქტივობით.

აღვნიშნავ, რომ მივაღწიე დასახულ მიზანს: მოსწავლეებმა იმსჯელეს და გააცნობიერეს გარემოს დანაგვიანებით გამოწვეული საფრთხეები და შემოგვთავაზეს პრობლემის გადაჭრის გზები.

დასკვნის სახით აღვნიშნავ, რომ ამ მეთოდით მუშაობის დროს მაქსიმალურად უნდა იქნას გამოყენებული თითოეული მოსწავლის პოტენციალი, შემოქმედებითად გადაჭრას პრობლემა. მეთოდის აგებულება მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, გამოავლინონ ახალ-ახალი, განსხვავებული დამოკიდებულებები პრობლემის გადასაჭრელად.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა 2011-2016;
2. ინტერაქტიული მეთოდები პრაქტიკაში; ავტორები: სოფიკო ლობჟანიძე, მაია ფირჩხაძე, მანანა რატიანი, ნინო ლომიძე, ნინო ჭიაბრიშვილი, რუსუდან თედორაძე, მაია ჯალიაშვილი;
3. მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის გზამკვლევი. მეორე ნაწილი.

ნინო დათუკიშვილი

პროგრამა „ასწავლე საქართველოსთვის“ კონსულტანტ-მასწავლებელი.