„ლინგვისტიკის მიხედვით, ავტორი მხოლოდ ისაა, ვინც წერს, ისევე როგორც “მე” არის მხოლოდ ის ადამიანი, რომელიც “მე”-ს ამბობს; ენა იცნობს “სუბიექტს”, მაგრამ არა “პიროვნებას” და ეს სუბიექტი – რომელიც სამეტყველო აქტით განისაზღვრება და მის გარეშე შინაარსისგან იცლება – საკმარისი ხდება, რათა თავის თავში “დაიტიოს” მთელი ენა და ამოწუროს მისი ყველა შესაძლებლობა.“
როლან ბარტი, ავტორის სიკვდილის შესახებ
თავიდანვე გეტყვით, რომ ენა იმთავითვე მანიპულაციაა; სიტყვა, „ენაზე მომდგარი“, სულ ცდილობს, რომ აზრი ახსნას, გახსნას ყველა ფრჩხილი და ამისთვის ზოგჯერ ფრჩხილებში ჩასმა უხდება, ისედაც მე(ტყვე)ლება ხომ აზრის ტყვეობაა.
ჩვენ, ყველანი, სიტყვების ანკესზე ვეგებით, არა და, ენა, უბრალოდ, თამაშობს; ზის მეთევზე, ანკესზე სხვადასხვა სიტყვას წამოაცვამს და თქვენც წამოეგებით. ჩემ შემთხვევაშიც, მანიპულაცი(რ)ები, თამაშია, ჭეშმარიტებების ძიების გარეშე თამაში. ბავშვობაში რომ დამალობანა გითამაშიათ, აი, რა სიბრძნეა იმაში? არა მგონია, ენა ის სადგომი იყოს, სადაც ჭეშმარიტებას მიაბამ სიტყვის თოკებით და ის კი ფეხსაც არ მოიცვლის იქიდან. ენა არ არის მხოლოდ დიდბუნებოვანი, ენა ამბივალენტურია და ორბუნებოვანი, ერთსა და იმავე დროს მას შეუძლია, საპირისპირო აზრები, ემოციები, განცდები მოგაწოდოს… კი, მაგრამ რომელია მართალი? „მითხარით, რომელია სწორი…?“ – ამიხირდა ამას წინათ ერთი ჩემი სტუდენტი რიტორიკის ლექციაზე. ასეთ დროს მე მეღიმება და ვპასუხობ: – მე არ ვიცი… ის კი იბნევა… ფბ-ზე რომ სახალისო სტატუსებს ვაქვეყნებ, ხშირად მიწერენ: ნუ გვაბნევთ… არა და, მნიშვნელოვანი სწორედ ეგაა: დაბნევა… ეს „დაბნევაც“ კარგი მეტაფორაა: აი, ფეტვის მარცვალივით რომ გაიფანტები, უამრავ ჰო-სა და არა-ში ამოყოფ თავს და შენ კი ეძებ: რომელია მართალი…? რომელია მართალი…? ამ დროს უნდა გამეცინოს, აბა რა… ენა თამაშობს… თამაშობს…. „ – და რომელია სწორი?“ – რომელია სწორი: როცა იმალები თუ როცა იხუჭები?
„ტექსტი…. მრავალგანზომილებიანი სივრცეა, სადაც ერთმანეთს ერწყმიან და ეპაექრებიან წერის განსხვავებული ტიპები, რომელთაგან არც ერთი არ წარმოადგენს ამოსავალს;“ (ბარტი).
ბარტის ეს ციტატა გამახსენდა, როცა ახალი ა(მ)ბების შექმნა დავიწყე და დავფიქრდი იმაზე, ნეტავ რომელ ჟანრს ეკუთვნის, მაგალითად, ასეთი ენობრივი მანიპულაცია:
* * *
ნუ გასინჯავ აკრძალული
(წუ)ხილის გემოს.
* * *
კედელს ცერცვი შევაყ(ვ)არე.
* * *
სულის გარეშე
შენ ხარ (სხ)ეული
დიახ, როგორც ბარტი იტყოდა, ჩვენი ტექსტები დამოუკიდებლად შეუძლებელია არსებობდნენ. „ტექსტი ციტატებისგანაა მოქსოვილი და ათასობით კულტურულ პირველწყაროზე მიგვითითებს…“
ამ გაგებით, ახალი ტექსტი (და ჩემი ზემოდასახელებული ა(მ)ბებიც) დიალოგია უკვე არსებულ ტექსტებთან და შემდეგ უბრალოდ ფრჩხილებით მანიპულაცია და ახალი ტექსტიც მზადაა. უფრო სწორად, დიალოგი გრძელდება რომელიღაც არსებულ ტექსტთან. პირველ შემთხვევაში, „აკრძალული ხილით“ ვმანიპულირებ, მეორე შემთხვევაში, ფრაზეოლოგიზმით: „შეაყარე კედელს ცერცვი“ (იმდენჯერ შევაყარე, რომ ბოლოს შევაყვარე), ერთი ბგერის „ჩამონტაჟება“ და ახალი სიუჟეტი შევქმენი უკვე არსებული სიუჟეტიდან. მესამე ჩემი აბი კი სული-სხეულის დიქოტომიას ეფუძნება და მათი განუყოფლობის იდეას ატარებს, გაყოფის შემთხვევაში კი „ეულად“ დარჩენას გპირდებათ…
„ავტორის ნაცვლად მოვლენილი სკრიპტორი თავის თავში ვნებებს, ხასიათებს, გრძნობებს ან შთაბეჭდილებებს კი არ ატარებს, არამედ მხოლოდ უსასრულო ლექსიკონს, რისი მეშვეობითაც იგი წერს, წერს შეუჩერებლად, განუწყვეტლივ; ცხოვრება მხოლოდ ბაძავს წიგნს, წიგნი კი ნიშნებითაა მოქსოვილი, თავადაც რაღაც უკვე დავიწყებულს ბაძავს და ასე უსასრულობამდე” (ბარტი).
„წერე… წერე… (შეი)შალე…(შეი)შალე…“ – ესეც აბი, ორმაგი მოქმედების ეფექტით. წერა – ღვთაებრივი შეშლაცაა და იმიტომაც უნდა წერო, რომ დაწერილი წაშალო… მრავალგანზომილებიანი პალიმფსესტი ასე იქმნება.
წერა – პერფორმანსია, გრაფიკული პერფორმანსი და შეუძლებელია, ვნების გარეშე წერა, ეს ერთგვარი სწრაფვაა, გააღწიო ნაწერიდან სხვა სივრცეში, სხვა განზომილებაში, სადაც სიტყვები არ არსებობენ, სადაც მეტყველება ტყვე არ არის… ამიტომაც ყველა განცდას, შეგრძნებას, გრძნობას, ხედვას და სმენას მწერალი სიტყვებად გარდაქმნის, ამ სიტყვების მიზანი კი კვლავ იმ წიაღში დაბრუნებაა, სადაც ფორმა არ ჰქონდათ… დაახლოებით ეს შეგრძნებაა, როგორც რილკეს ლექსში „მარტოსული“ (თარგმნა გივი ალხაზიშვილმა):
„ჰგავს უკაცრიელ და უდაბურ ღამეულ მნათობს
სამყარო, ჩემში რომ შემოდის მარად კითხვებად,
თქვენ არც ერთ გრძნობას არ ტოვებთ მარტოდ,
მყისვე გარდაქმნით გრძნობებს სიტყვებად.“
სიტყვებად გარდაქმნილი აზრები კი, თავისთავად, შევიწროვებულია მაშინ, როცა მას სალექსიკონო მნიშვნელობების მიხედვით იგებენ. პოეზიის ენაში კი ყველაფერი მეტაფორაა, რაც ნიშნავს, რომ მნიშვნელობებიც მეტაფორებია და არასდროსაა ზუსტი და დასაზღვრული.
ახლა ეს აბი გასინჯეთ:
სიყვარულის ადგილი არ არის (სც)ენა,
მასი ადგილი (დაკარ)გულია ცხოვრებაში!
აქაც ორი წაკითხვა: პირველი წაკითხვით: „სიყვარულის ადგილი არ არის სცენა, მისი ადგილი დაკარგულია ცხოვრებაში“ და სხვა წაკითხვით, თუ ფრჩხილებიში ჩასმულს ტექსტიდან ამოვიღებთ, მივიღებთ, რომ: „სიყვარულის ადგილი არ არის ენა, მისი ადგილი გულია ცხოვრებაში“. ორი განსხვავებული ტექსტი და ემოცია… მხოლოდ ფრჩხილების გამოყენებით აღწევს ენა ასეთ ეკონომიურობას და განწყობათა მრავალფეროვნებას.
ამ ყველაფერს იმიტომაც გიყვებით, რომ კარგად იცოდეთ იმ აბის დამზადება-მიღების პროცედურა, რომელიც უნდა მიიღოთ, როგორც ვიტამინი, რომელიც გააუმჯობესებს თქვენი სასიცოცხლო ძალების აქტივობას, აგიმაღლებთ იმუნიტეტს, გაზრდის თქვენს შინაგან სივრცეებს, რის შედეგადაც დაიბრუნებთ სულში დაკარგულ ტერიტორიას, წართმეულ განზომილებებს და აღიდგენთ მთლიანობას სამყაროს ძალებთან.
ესეც დღის ნებისმიერ მონაკვეთში მისაღები აბი:
როცა ვ(ხარ)ობ,
შენ ყოველთვის
ხარ
ჩემს სი(ხარ)ულში
(ღმ)ერთო…
