„ენა ერის სულიერ ღირებულებათა არა მარტო საგანძურია, არამედ ამ ღირებულებათა წარმომქმნელიც, როგორც ამბობენ – გენერატორიც. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ენას აქვს უნარი, არა მარტო აღნიშნოს, აღწეროს სინამდვილე, არამედ თვითონაც შექმნას იგი, იყოს არა მარტო საშუალება, იარაღი, რომელსაც ადამიანი იყენებს, არამედ თავად წარმოშვას ადამიანის აზრები და შეგრძნებები, ააგოს კონცეპტები, რომლებშიც კონცენტრირებულია მთელი ერის ისტორიულ-კულტურული და ფსიქიკურ-მენტალური გამოცდილება.“ (გუჩა კვარაცხელია, „ენის ენერგია ერის სულიერი ენერგიაა“).
და რა ხდება მაშინ, როდესაც ამ ერთიან სულიერ ენერგიას ადამიანები ამა თუ იმ მიზეზით მოწყდებიან ხოლმე…? ეს ჰგავს ერთიანი სხეულიდან დაშორებულ ნაწილს, რომელიც გამუდმებულად ილტვის მთელისკენ. ამ ლტოლვას კი ისევ ენა თუ განაპირობებს და ინარჩუნებს, მაგრამ დროთა განმავლობაში ეს კავშირი სუსტდება, მშობლიური ენა ღრმა არაცნობიერში გადაიმალება, უფერულდება და იკარგება იდენტობაც… მაგრამ ხდება მოულოდნელი ამბებიც, როდესაც გიბრუნებენ და გახსენებენ მშობლიურ ენას, ამ დროს ერის სულიერი ენერგიაც ენასთან ერთად მოედინება და იწყება აღორძინება…
აი, ამ მშვენიერი ფაქტის მოწმე გავხდი ამ ცოტა ხნის წინ, როდესაც ორი სახელმწიფოს საერთო ნებით ისევ დაიწყო გაცოცხლება თურქეთის ტერიტორიაზე ქართულმა ენამ… რიზეს უნივერსიტეტის ორი პროფესორი საქართველოდან რუსუდან საღინაძე და მაია კიკვაძე ისეთი ენთუზიაზმით და სიყვარულით მესაუბრებოდნენ თავიანთი მოღვაწეობის შესახებ, გადავწყვიტე, ეს საუბარი კერძო საუბრად არ დარჩენილიყო და თქვენთვისაც გამეზიარებინა.
და სანამ ამ უნივერსიტეტში ჩავალ და მომავალ თანამშრომლობაზეც ვისაუბრებთ, მანამდე მინდა გითხრათ, რომ ამ ადამიანებს ძალიან სჭირდებათ ჩვენი მხარდაჭერა, ქართული ენისა და ლიტარატურის პროგრამას ძალიან მწირი ლიტერატურა აქვს… სასწავლო და სამეცნიერო ლიტერატურა, აუდიო და ვიდეო-მასალა და სხვა დანარჩენი, რაც დაეხმარებათ მათ ენის უკეთ დაუფლებაში… ამიტომ თქვენც შეგიძლიათ იფიქროთ, როგორ შეიძლება მხარდაჭერა და დახმარება.
გეოგრაფიული საზღვრები პირობითია და მათი გადალახვა შესაძლებელია ენით… პროფესორები: რუსუდან საღინაძე და მაია კიკვაძე დიდ ეროვნულ საქმეს აკეთებენ ამ რეგიონში, ისინი არიან მედიატორები, ისინი აღადგენენ და აკავშირებენ ენასთან დაკარგულ შვილებს… ეს ძალიან ჰგავს ცნობილ სიუჟეტს: „იავნანამ რა ჰქნა?“
ახლა კი მათ მოვუსმინოთ:
_ როდის გაიხსნა რიზეს რეჯეფ ტაიფ ერდოღანის უნივერსიტეტში ქართული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობა, როგორ დაიწყო ეს ყველაფერი და რა იყო წინაპირობა?
_ რ. საღინაძე: თურქეთის ისტორიაში პირველად რამდენიმე უნივერსიტეტში (ყარსის, დუზჯეს, არდაგანის უნივერსიტეტებში) საფუძველი ჩაეყარა ქართული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობას, რასაც საფუძვლად დაედო საქართველოსა და თურქეთის ხელისუფლებათა ერთობლივი გადაწყვეტილება. მეოთხე ქალაქია რიზე, სადაც 2011 წელს რეჯეფ ტაიფ ერდოღანის უნივერსიტეტში გაიხსნა ქართული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობა.
_ ვინ ხელმძღვანელობს „ქართული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობის“ სასწავლო პროგრამას, ვინ მონაწილეობს პროგრამის განხორციელებაში, ვინ უძღვება სასწავლო პროცესს?
_ მ. კიკვაძე: გახსნის დღიდან რიზეს რეჯეფ ტაიფ ერდოღანის უნივერსიტეტში ქართული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობის ხელმძღვანელად დაინიშნა ფილოლოგიის დოქტორი, ასისტ. პროფესორი ჰარუნ ჩიმქე. ის არის პირველი ქართველოლოგი თურქეთში, რომელმაც სადოქტორო დისერტაცია ქართულ ენაში დაიცვა საქართველოში, ქუთაისში, აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტში. რიზეს უნივერსიტეტში ქართული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობაზე 2015 წლის იანვარში საქართველოდან მოწვეულ იქნა ორი სპეციალისტი: ერთ-ერთი გახლავთ ფილოლოგიის დოქტორი, პროფესორი რუსუდან საღინაძე (აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი). მე გახლავართ მაია კიკვაძე, ფილოლოგიის დოქტორი, ასოც. პროფესორი (ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი), ამჟამად სასწავლო პროცესს ვუძღვებით ჩვენ.
_ ვის მიერ არის მომზადებული სპეციალობის პროგრამა და როგორ არის შედგენილი იგი?
_ რ. საღინაძე: სპეციალობის აკადემიური პერსონალის პროფ. რ. საღინაძის, ასოც. პროფ. მ. კიკვაძისა და ასისტ. პროფ. ჰ. ჩიმქეს მიერ მომზადდა ოთხწლიანი საგანმანათლებლო საბაკალავრო პროგრამა ქართულ ენასა და ლიტერატურაში. პროგრამა შედგენილია თურქეთის საგანმანათლებლო სისტემის მოთხოვნათა დონეზე და მორგებულია ქართული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობის საკვალიფიკაციო ჩარჩოს. გათვალისწინებულია როგორც საუნივერსიტეტო და სპეციალობისთვის სავალდებულო, ისე არჩევითი საგნები. ამასთან, პროგრამა აგებულია ორი ქვეყნის სამეცნიერო და კულტურულ ურთიერთობათა ინტერესების შესაბამისად.
_ გაგვაცანით რიზეს უნივერსიტეტი და ის გარემო, რომელშიც გიწევთ მუშაობა.
_ მ. კიკვაძე: რიზეს რეჯეფ ტაიფ ერდოღანის უნივერსიტეტი (რექტორი _ პროფესორი ჰუსეინ ქარამანი) მდებარეობს თურქეთის პრეზიდენტის რეჯეფ ტაიფ ერდოღანის მშობლიურ ქალაქში. ამ უმაღლესი სასწავლებლის ისტორია 2006 წლიდან იწყება. ამ ხნის განმავლობაში იგი ჩამოყალიბდა, როგორც ერთ-ერთი წარმატებული უნივერსიტეტი არა მარტო თურქეთში, არამედ ქვეყნის ფარგლებს გარეთაც. ამჟამად უნივერსიტეტში დაახლ. 18 000 სტუდენტი ეუფლება განათლებას სხვადასხვა ფაკულტეტზე. გარდა ამისა, უნივერსიტეტის სტრუქტურა მოიცავს რამდენიმე ინსტიტუტს, პროფესიულ სკოლასა და სხვ.
რ. საღინაძე: უნივერსიტეტი გამოირჩევა გამართული ინფრასტრუქტურის მქონე, კეთილმოწყობილი კორპუსებით, ინტერიერით, ბიბლიოთეკით, გამომცემლობით, კულტურის ცენტრებით, კვებისა და სხვა მომსახურების ობიექტებით. აღსანიშნავია უნივერსიტეტის თანამშრომელთა და სტუდენტთათვის განკუთვნილი საცხოვრებელი კორპუსების სიმრავლე.
_ როგორც ცნობილია, წელს ამ პროგრამაზე რეგისტრაცია გაიარა 16-მა სტუდენტმა, ვინ არიან ეს სტუდენტები, რომელი რეგიონიდან?
_ მ. კიკვაძე: ამჟამად ქართული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობაზე სწავლობს 14 პირველკურსელი. სტუდენტები არიან სხვადასხვა რეგიონიდან: რიზედან, სტამბოლიდან, ტრაპიზონიდან, ქონიადან, ერზრუმიდან, ანტალიიდან…
_ როგორია თავად სტუდენტთა ინტერესი, აქვთ თუ არა ენთუზიაზმი სწავლისას და რით არის მათი მონდომება მოტივირებული?
_ რ. საღინაძე: როგორც თავად აღნიშნავენ, სტუდენტთა ერთი ნაწილი ინფორმირებული იყო თურქეთის უნივერსიტეტებში ქართული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობის არსებობის შესახებ, ზოგმა სამომავლოდ საქართველოსთან ურთიერთობის მიზნით აირჩია ეს სპეციალობა, ზოგი ქართული ანბანით დაინტერესებამ მიიყვანა ამ გადაწყვეტილებამდე. ერთი სიტყვით, სტუდენტთა მოტივაცია ნაირგვარია. რაც მთავარია, ისინი მონდომებითა და ხალისით შეუდგნენ ქართული ენის შესწავლას. იმედი აქვთ, რომ უახლოეს მომავალში საქართველოსაც ეწვევიან და უფრო მეტად გაიცნობენ ქართველ ხალხსა და ქართულ კულტურას, ტრადიციებს, წეს-ჩვეულებებს.
_ გვიამბეთ იმ პრობლემებსა და სირთულეებზე, რაც ამ პროგრამის განხორციელებას უკავშირდება და აგრეთვე იმაზე, საქართველოდან რა სახის კონტაქტებით არის შესაძლებელი პროგრამის უკეთ და სრულყოფილად განხორციელება?
_ მ. კიკვაძე: მთავარი პრობლემა პროგრამის განხორციელებისას სასწავლო და სამეცნიერო ლიტერატურის, აუდიო-ვიდეომასალის უკმარისობაა. ეს განსაკუთრებით საგრძნობია პირველ ეტაპზე, ქართული ენის დაუფლებისას, მიუხედავად იმისა, რომ სპეციალობის ხელმძღვანელმა ჰ. ჩიმქემ წლების მანძილზე საკუთარი ძალებითა და ცალკეული პიროვნებების, საქართველოს სასწავლო და სამეცნიერო დაწესებულებათა შემოწირულობებით შექმნა საკმაოდ მდიდარი ბიბლიოთეკა.
რ. საღინაძე: უნდა ითქვას, რომ განსაკუთრებული ყურადღება და მხარდაჭერა გამოგვიხატეს ჩვენმა უნივერსიტეტებმა, ვგულისხმობთ, ქუთაისიდან აკაკი წერეთლის სახემლწიფო უნივერსიტეტისა და ბათუმიდან შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დელეგაციებს, კოლეგებს, რომლებიც სასწავლო-სამეცნიერო ლიტერატურით ხელდამშვენებული ეწვივნენ რიზეს უნივერსიტეტს. იმედი გვაქვს, თანამშრომლობა გაფართოვდება, დაისახება ერთობლივი ღონისძიებები, რაც კიდევ უფრო მეტად აამაღლებს სტუდენტთა სწავლებისა და სწავლის ხარისხს.
_ სად და როგორ დასაქმდებიან კურსდამთავრებულები, როგორ წარმოგიდგენიათ ამ პროგრამის მომავალი?
_ მ. კიკვაძე: აღსანიშნავია, რომ თურქეთის რესპუბლიკის მთავრობის გადაწყვეტილებით ქართული ენა არჩევით საგნად არის შეტანილი სასკოლო პროგრამებში (V-VII კლასებში). ვფიქრობთ, მნიშვნელოვანი იქნება ამ სფეროში ჩვენი კურსდამთავრებულების დასაქმება, რაც თურქეთში მცხოვრებ ქართველებში დედაენის გადარჩენის ერთ-ერთ რეალურ გზად გვესახება.
რ. საღინაძე: ამასთან, საბაკალავრო პროგრამის განხორციელება შესაძლებელს გახდის მომზადდეს საფუძველი სწავლების მომდევნო საფეხურისთვის (მაგისტრატურისთვის), რასაც შედეგად მოჰყვება სამეცნიერო კადრის აღზრდა, მთარგმნელობითი საქმიანობის გაფართოება. სამომავლოდ ყოველივე ეს ხელს შეუწყობს ქართულ-თურქული სამეცნიერო პრობლემატიკის კვლევას, ორი ქვეყნის _ თურქეთისა და საქართველოს _ მეგობრული ურთიერთობების განმტკიცებას.
