2013 წელს, იტალიაში, არჩევნების დაწყებამდე, ადგილობრივ სოციალურ მედიაში აქტიური კამპანია დაიწყო მმართველი გუნდის კორუფციის გამოაშკარავების მიზნით. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ერთ-ერთმა პოსტმა შემდეგი შინაარსით, რომ იტალიელი პარლამენტარები, მოიგებდნენ თუ არა არჩევნებს ისინი სიმშვიდეს არ კარგავდნენ, რადგან ფინანსურად ყოველთვის დაცული იქნებოდნენ – ფულს გადასახადების გადამხდელი მოსახლეობისაგან მიიღებდნენ. პოსტის ავტორი წერდა, რომ იტალიის სენატმა უჩუმრად მიიღო კანონი, რომელიც ფინანსურად იცავდა მოქმედ სენატორებს მაშინას, როცა ისინი თანამდებობებს დაკარგავდნენ. კანონის თანახმად, რომელიც სენატორმა სირენგამ შექმნა, ყოფილი ჩინოვნიკებისთვის საზოგადოებას 134 მილიარდი დოლარის გამოყოფა მოუწევდა. იტალიის სენატში ამ კანონს 257 მომხრე და 165 მოწინააღმდეგე ჰყოლია.
პოსტი საკუთარ ანგარიშზე ათიათასობით ადამიანმა გააზიარა და მის შესახებ რამდენიმე წამყვან გაზეთში დაიწერა. პრობლემა ის იყო, რომ მთელი ეს ამბავი აბსოლუტური სიცრუე გახლდათ. მათ, ვისაც იტალიის პოლიტიკური ცხოვრება გაინტერესებთ, განგიმარტავთ, რომ იტალიის სენატში არ არსებობს არავითარი სენატორი გვარად სირენგა. ასევე, ზემოთხსენებული მომხრეთა და მოწინააღმდეგეთა ხმები არარეალურია, სენატში საერთოდ არ გახლავთ ამდენი სენატორი. დაბოლოს, ზემოთხსენებული თანხა, რომელიც იტალიელებს ყოფილი ჩინოვნიკებისთვის უნდა გამოეყოთ, იტალიის მოსახლეობის მთლიანი შიდა პროდუქტის 10%-ია.
მაშ, რა მოხდა? როგორ დაიჯერა ათასობით ადამიანმა ცრუ ინფორმაცია?
ინტერნეტისა და ვების გააქტიურებამდე, ადამიანები ინფორმაციას ჟურნალ-გაზეთებიდან, ტელევიზორიდან და რადიოდან იღებდნენ. დღეს ყველას შეუძლია შექმნას საკუთარი ბლოგი, Facebook და თავიანთი აზრი საჯაროდ ონლაინ დააფიქსიროს. ადამიანებს მსოფლიოსთვის ხმის მიწვდენა შეუძლიათ ტვიტერით და სოციალური მედიის არაერთი სხვა პლატფორმის მეშვეობით.
პრობლემა ისაა, რომ ზემოთხსენებულ, ტრადიციულ მედიას ყოველთვის ჰყავდა და ამჟამადაც ჰყავს პროდიუსერები – ადამიანები, რომლებიც მოძიებულ ინფორმაციას, აუდიტორიამდე მისვლამდე ამოწმებენ, ფილტრავენ. ამბების ინდივიდუალურად გამოქვეყნებას ფილტრი არ გააჩნია. შენ მარტივად შეგიძლია დაწერო ის, რაც მოგესურვება. ბევრი შეუმოწმებელი ინფორმაციით სავსე გარემო ზრდის ტენდენციას, რომ მომხმარებელი სასურველ კონტენტს შემოწმების გარეშე დაიჯერებს და სხვებს გაუზიარებს.
უკანასკნელმა კვლევებმა დეზინფორმაციის ონლაინგავრცელების შესახებ აჩვენა, რომ მთელი ეს პროცესი ყველაზე მეტად უარყოფით გავლენას ახდენს ე.წ „EchoChamber“-ებზე, რომლებიც გასაოცარი სიხშირითა და სისწრაფით აზიარებენ მსგავს ინფორმაციებს.
რას ნიშნავს echochamber?
ეს გახლავთ იზოლირებული ონლაინსივრცე, მაგალითად, Facebook-ის დახურული ჯგუფი ან ვებგვერდი, სადაც მსგავსი არგუმენტების, იდეებისა და მრწამსის მქონე ადამიანები ერთმანეთს უზიარებენ ათასგვარ ინფორმაციას ისევ და ისევ თავიანთი არგუმენტების გასამყარებლად. ამის შემდეგ მათ უმრავლესობას, იმისათვის რომ ერთმანეთს „ექო“ მისცენ, ეს ინფორმაცია საჯაროდ გამოაქვს. მსგავსი დახურული ჯგუფების დინამიკის შესწავლის შემდეგ, ეს გახლავთ შემდეგი თემები, რასაც ზემოთ ხსენებული ადამიანები ყველაზე აქტიურად განიხილავენ: გარემო, დიეტა, ჯანმრთელობა და მსოფლიო პოლიტიკა.
აღსანიშნავია, რომ ადამიანები დახურული ჯგუფებიდან ასევე გადაუმოწმებლად ავრცელებენ ინფორმაციას და აქტიურად აჭერენ მოწონების ღილაკს იმ შემთხვევაშიც, როცა კონკრეტულ ამბავს არც კი კითხულობენ. ისინი უბრალოდ ენდობიან ერთმანეთს. ეს გახლავთ დეზინფორმაციის გავრცელების ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ფორმა ამჟამად.
რა ვიღონოთ დეზინფორმაციის გავრცელების წინააღმდეგ?
ონლაინ გავრცელებული არასწორი ინფორმაციის გამოსწორება არც თუ ისე მარტივია. დაუდასტურებელ, სენსაციურ ამბებს ამ დროს უდიდესი გავლენა აქვს მომხმარებელზე. თავიანთი აზრის გამამყარებელი „მტკიცებულებების“ აღმოჩენის შემდეგ, ადამიანები აიგნორებენ გარე და საწინააღმდეგო არგუმენტებს.
ერთ-ერთი საიმედო გზა მდგომარეობის გამოსასწორებლად ალგორითმზე ორიენტირებული გადაწყვეტილებაა. მაგალითად, გუგლი ავითარებს სანდოობის შემოწმების სისტემას, რაც კონკრეტული ინფორმაციის სანდოობის შეფასების შესაძლებლობაა. გარდა ამისა, ინფორმაციის დაჯერებამდე და გაზიარებამდე, უმჯობესია მომხმარებლებმა გადაამოწმონ ის რამდენიმე წყაროზე მაინც. მაგალითად, სანდო ახალი ამბების სააგენტოს ვებგვერდზე, ა.შ.
