თბილისში ფრანგული ენის ცოდნის დამადასტურებელი საერთაშორისო დიპლომების მოსაპოვებლად გამართული ერთ-ერთი საგამოცდო სესიის მიმდინარეობისას კანდიდატმა, რომელმაც რეგლამენტით განსაზღვრული მოსაფიქრებელი დრო ბოლომდე გამოიყენა, საგამოცდო კომისიის წინ თავი ვერ შეიკავა და ატირდა. ასეთ გამოცდაზე ეს პირველი შემთხვევა იყო. კეთილგანწყობილი გამომცდელები ამშვიდებდნენ, სთხოვდნენ, გაეგრძელებინა გამოცდა, მაგრამ კანდიდატმა უარი განაცხადა და საგამოცდო ოთახი დატოვა. როგორც მოგვიანებით გაირკვა, სკოლის მასწავლებელმა ურჩია, ჩაწერილიყო B1 დონის გამოცდაზე, მაშინ როდესაც რეალურად მას A2 დონის გამოცდის ჩაბარებაც კი გაუჭირდებოდა. მასწავლებლის ეს შეცდომა გამონაკლისი რომ ყოფილიყო, ალბათ, არ იქნებოდა საჭირო ამაზე ყურადღების გამახვილება, მაგრამ, სამწუხაროდ, უნდა ითქვას, რომ ზოგიერთი პედაგოგი არ უთმობს სათანადო ყურადღებას ენების საერთოევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩოს კრიტერიუმებსა და მოთხოვნებს, რამაც შესაძლოა მათი მოსწავლეები ასეთივე სიტუაციაში ჩააყენოს.
საქართველოში უცხოური ენის შესწავლის მსურველებს უამრავ სხვა საერთაშორისო დიპლომსა და სერტიფიკატთან ერთად შეუძლიათ DELF და DALF დიპლომების აღებაც (18 წლამდე ასაკის კანდიდატებს კი – DELF ჟუნიორისა), რომლებიც საფრანგეთის განათლების სამინისტროს მიერ აღიარებული ოფიციალური დიპლომებია. ამ დიპლომების მოპოვების მსურველთა რაოდენობა წლიდან წლამდე იზრდება. ძალიან მნიშვნელოვანია, მასწავლებელმა სწორად განუსაზღვროს მოსწავლეს ენის ცოდნის დონე და მისცეს რეკომენდაცია, რომელი დიპლომის მისაღებ გამოცდაზე ჩაეწეროს.
უცხოური ენების შესწავლას ჩვენში ოდითგანვე ბევრ დროს უთმობდნენ. ენების ცოდნა განათლებულობის კრიტერიუმად მიიჩნეოდა. სწავლების მეთოდებიც მრავლად იყო. მაგრამ 1970-იანი წლების დასასრულისთვის უცხოური ენების სწავლების ფართოდ გავრცელებულმა ტრადიციულმა მეთოდმა თითქმის ყველგან დაკარგა აქტუალობა და პირველობა კომუნიკაციურ მეთოდს დაუთმო. ამ მეთოდით ენის შემსწავლელის უპირველესი ამოცანაა, ისწავლოს კომუნიკაცია, ისწავლოს, თუ როგორ ისწავლოს, რეალური ცხოვრებისეული სიტუაციების სიმულაციის გზით სინქრონულად განივითაროს ყველა ენობრივი კომპეტენცია და ზედმიწევნით მიუახლოოს ისინი იმ ენის მატარებელისას, რომელსაც სწავლობს. დღეს უცხოური ენის მასწავლებელს კარგი გაკვეთილის ჩასატარებლად და სწავლების ხარისხის გასაუმჯობესებლად, შესაბამის კვალიფიკაციასთან, გამოცდილებასთან, თანამედროვე სახელმძღვანელოსა და მასწავლებლის მეგზურთან ერთად, მრავალი სიახლის გათვალისწინებაც სჭირდება. უამრავი დოკუმენტიდან, რომელთა ცოდნაც მათთვის უკვე აუცილებლობას წარმოადგენს, ენების საერთოევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩო ერთ-ერთი უპირველესია, მით უმეტეს, რომ უცხოური ენის თანამედროვე სახელმძღვანელოების უმეტესობა სწორედ მის მოთხოვნებს უპასუხებს.
ევროპის საბჭომ ენების საერთოევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩო 2001 წელს გამოაქვეყნა, მაგრამ მის პირველ ვარიანტზე მუშაობა გაცილებით ადრე, გასული საუკუნის 90-იან წლებში, დაიწყო. აღნიშნული დოკუმენტის შექმნის ერთ-ერთი მიზეზი ჩვენთვის, უცხოური ენის მასწავლებლებისთვის, განსაკუთრებით საყურადღებოა. კერძოდ, ის, რომ 1980-იან წლებში ენობრივი ცოდნის განმსაზღვრელი ტესტების მომრავლებამ (TOEFL, TOEIC, IELTS, DALF, DELF, ZD) და იმან, რომ თითოეულს შეფასების საკუთარი სკალა ჰქონდა, დღის წესრიგში დააყენა მათი ერთმანეთთან შესაბამისობაში მოყვანის საკითხი. დღეს უკვე მრავალ ქვეყანაში სწორედ ენების საერთოევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩოთი განისაზღვრება უცხოური ენის ცოდნის დონე; ის წარმოადგენს ენების შესწავლისა და სწავლების საერთო სტანდარტს. უფრო და უფრო მეტი დამოუკიდებელი ორგანიზაცია, რომლებიც შეფასებაზე სპეციალიზდება, შეფასების საკუთარი სკალის შემუშავებისას ეყრდნობა ამ დოკუმენტს ან დანართში ურთავს კონვერტირების ბადეს, რომელიც ჩარჩოს შესაბამისად ენის ფლობის დონის განსაზღვრის შესაძლებლობას იძლევა.
ევროპის თითქმის ყველა ქვეყანაში უცხოური ენების მასწავლებლები და სასწავლო დაწესებულებები ტერმინოლოგიის, ენობრივი კომპეტენციების დონეების, პედაგოგიური მასალებისა თუ პროგრამების, სასწავლო პროცესში შეფასების საერთო ნორმების შემუშავებისას ეყრდნობიან აღნიშნულ დოკუმენტს. ამავე დროს, ის შეუცვლელია ენის შემსწავლელებისთვის, რომლებსაც მისი მეშვეობით შეუძლიათ გაცილებით ადვილად და ზუსტად განსაზღვრონ ენის ცოდნის დონე და ის, მისი შესწავლის რომელ ეტაპზე იმყოფებიან.
სტრუქტურულად ჩარჩო დაყოფილია სამ დონედ:
◦ A – ენის ელემენტარული ფლობა (ენის ელემენტარულ დონეზე გამოყენება);
◦ B – ენის დამოუკიდებლად ფლობა (ენის დამოუკიდებლად გამოყენება);
◦ C – ენის თავისუფალი ფლობა (ენის პროფესიული მიზნით გამოყენება).
თითოეული მათგანი, თავის მხრივ, ორ ქვედონედ არის დაყოფილი.
საქართველოს ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლების მოსწავლეები მეორე უცხოური ენის შესწავლას მეხუთე კლასიდან იწყებენ. ფრანგული ენა სკოლებში უმეტესად ისწავლება სწორედ როგორც მეორე უცხოური ენა და სურვილის შემთხვევაში მოსწავლეს საშუალება ეძლევა, სკოლის დამთავრების შემდეგ აიღოს DELF A2 საერთაშორისო დიპლომი. ამ მიზეზით დღეს ჩვენ დეტალურად განვიხილავთ მხოლოდ პირველ, A დონეს, რომელიც A1 და A2 ქვედონეებისგან შედგება. ისევე როგორც დანარჩენ ორზე, პირველ დონეზეც უკლებლივ ყველა ენობრივი კომპეტენციაა წარმოდგენილი: წაკითხულისა და მოსმენილის გაგება, ლაპარაკი (საუბარში მონაწილეობა, გაბმული საუბარი) და წერა.
A1 ქვედონეზე (რომელიც ამავე დონის საერთაშორისო დიპლომის, DELF A1-ის, მოპოვების საშუალებას იძლევა) უცხოური ენის შემსწავლელს შეუძლია გაიგოს და გამოიყენოს მისთვის ნაცნობი, ყოველდღიურ ცხოვრებაში ხშირად გამოყენებული ენობრივი კონსტრუქციები. თემატიკა უმთავრესად შემოიფარგლება საკუთარი თავით, ოჯახით, საცხოვრებელი ადგილით, ხალხით, რომელსაც იცნობს, საჭიროებათა გამოხატვით („მჭირდება”, „მინდა”…), არდადეგებით; კითხვისას მას ესმის ნაცნობი სიტყვებისა და მარტივი ფრაზების მნიშვნელობა, მაგ., განცხადებებში, აფიშებზე და კატალოგებში; საუბრისას შეუძლია მარტივი კომუნიკაცია იმ პირობით, რომ თანამოსაუბრე მზადაა გაიმეოროს და სხვა ფორმულირებით (პერიფრაზით) ნელა განუმარტოს სათქმელი, დაეხმაროს ენის შემსწავლელს საკუთარი აზრის უკეთ ჩამოყალიბებაში; შეუძლია მარტივი კითხვების დასმა მისთვის ნაცნობ თემაზე, ისევე როგორც პასუხი ასეთ კითხვებზე; შეუძლია გამოიყენოს გამონათქვამები და მარტივი ფრაზები საკუთარი საცხოვრებლისა და მისთვის ნაცნობი ხალხის წერილობითი აღწერისას, მარტივი ფორმულარის, სასტუმროს ბარათის, ანკეტის შევსება ან მოკლე ღია ბარათის დაწერა (მაგ., არდადეგების შესახებ).
A2 ქვედონეზე (რომელიც ამავე დონის საერთაშორისო დიპლომის, DELF A2-ის, მოპოვების საშუალებას იძლევა) უცხოური ენის შემსწავლელს ესმის იზოლირებული ფრაზები და ხშირად გამოყენებული გამონათქვამები; შეუძლია კომუნიკაცია მარტივი და მისთვის ჩვეული საქმიანობის დროს. უცხოური ენის ფლობის ამ დონეზე აქტივობათა თემატიკა უმთავრესად შემოიფარგლება შემსწავლელის ყოველდღიურ ცხოვრებასთან დაკავშირებული სიტუაციებით (ოჯახი, საცხოვრებელი პირობები, განათლება, რამის შეძენა, უახლოესი გარემოცვა, სამუშაო ადგილი) და მარტივი დოკუმენტების (განცხადებების, მარტივი ფუნქციური ტექსტის, რეკლამის, მენიუს, განრიგის, პირადი წერილის) გაგებით, მარტივი ინფორმაციის გაცვლით. კანდიდატს შეუძლია გამონათქვამებისა და ხშირად გამოყენებული ლექსიკური მასალის გაგება იმ სფეროდან, რომელიც მის უახლოეს გარემოცვას ეხება, აგრეთვე – შინაარსის გამოტანა მარტივი და მკაფიო განცხადებებიდან. შეუძლია წაიკითხოს მოკლე, მარტივი ტექსტები და ამოიღოს მისთვის საჭირო ინფორმაცია ხშირად მოხმარებადი დოკუმენტებიდან; ისაუბროს მისთვის ჩვეული საქმიანობის დროს, რაც მისგან მხოლოდ პირდაპირი და მარტივი ინფორმაციის გაცვლას მოითხოვს, გააბას მოკლე საუბარი, იმ შემთხვევაშიც კი, როცა არ ესმის იმდენი, რომ მთელი საუბარის შინაარსი დეტალურად გაიგოს. ოჯახის, სხვა ხალხის, საცხოვრებელი პირობების, უახლოესი ან ამჟამინდელი პროფესიული საქმიანობის მარტივად აღწერისთვის შეუძლია გამონათქვამებისა და ფრაზების გამოყენება; შეუძლია დაწეროს მარტივი და მოკლე შენიშვნა ან გზავნილი, ძალიან მარტივი პირადი წერილი (მაგ., მადლობის გადასახდელად).
აღნიშნული დონეების საერთაშორისო დიპლომების მოსაპოვებელი გამოცდები საქართველოს ფრანგულ ინსტიტუტში წელიწადში ორჯერ ტარდება. ინსტიტუტის ოფიციალურ ვებგვერდზე ნებისმიერ მსურველს შეუძლია გამოცდების მიმდინარეობის შესახებ დაწვრილებითი ინფორმაციის მიღება, ამიტომ გამოცდების დეტალებზე არ შევჩერდებით.
რაც შეეხება გამოცდების ნიმუშებს, მსურველებს შეუძლიათ, პედაგოგიური კვლევების საერთაშორისო ცენტრის (CIEP) ოფიციალურ ვებგვერდზე (https://www.ciep.fr) იხილონ რუბრიკა Diplômes et tests/DELF – DALF, დაბოლოს, Exemples de sujets, სადაც სამივე დონის ექვსივე დიპლომის მოსაპოვებელი გამოცდების ნიმუშებია წარმოდგენილი. ფრანგულის მასწავლებლებს შეუძლიათ თავისუფლად ჩამოტვირთონ აუდიოჩანაწერიც და შეფასების ბადეც, ანუ მსურველთათვის ყველა მასალა ხელმისაწვდომია.
ენების საერთოევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩოს დეტალური ცოდნა საგრძნობლად გაუადვილებს უცხოური ენების, ჩვენს შემთხვევაში – ფრანგულის, მასწავლებლებს, სასწავლო პროცესში სწორად განსაზღვრონ პრიორიტეტები და უზრუნველყონ თითოეული კომპეტენციის შეძლებისდაგვარად თანაბრად განვითარება. ამაში პედაგოგს ისიც ეხმარება, რომ FLE-ს ყველა სახელმძღვანელო თანაბრად უწყობს ხელს ყველა კომპეტენციის განვითარებას. ხშირად მოსწავლეები რომელიმე ერთ კომპეტენციას ანიჭებენ უპირატესობას (უმეტესად ეს არის წერა ან ლაპარაკი) და მის ხარჯზე ცდილობენ ფონს გასვლას. მასწავლებლის უპირველესი ამოცანაა, კარგად აუხსნას, რომ DELF-ის დიპლომის მოსაპოვებელ გამოცდებზე რომელიმე ერთ ენობრივ კომპეტენციაში 5 ქულაზე დაბალი შეფასება სრულიად ანულებს სხვა კომპეტენციებში მიღებულ შედეგებს. ესე იგი, ამა თუ იმ მიზეზით რომელიმე, თუნდაც ერთი კომპეტენციის იგნორირებამ მასწავლებელსა და მოსწავლეს მთელი წლის შრომა შესაძლოა წყალში ჩაუყაროს.
დღეს სხვა უცხოურ ენებთან ერთად ფრანგულის ცოდნა სულ უფრო მეტად განიხილება როგორც უცხოეთში (საფრანგეთში) სწავლის გაგრძელების უმთავრესი საშუალება და ამ ფონზე სკოლებში უცხოური ენების მასწავლებელთა როლი მნიშვნელოვნად იზრდება. წარმატებას ვუსურვებთ საქართველოს ყველა ფრანგული ენის მასწავლებელს და მათ მოსწავლეებს, გაემართლებინოთ თავიანი მასწავლებლების იმედი, რაც მათი შრომის საუკეთესო დაფასებაა.
