გიფიქრიათ, რა საერთო შეიძლება ჰქონდეს ზეთისხილსა და ქიმიას? საზოგადოების დამოკიდებულება ორივეს მიმართ რადიკალურია – ან ძალიან უყვართ, ან პირიქით. ამ ნაყოფის პიკანტური გემოს აღქმას დახვეწილი გემოვნება სჭირდება. ასევეა ქიმიაც – თუ ერთხელ გაუგე გემო, მის ტყვეობას ვეღარასოდეს დააღწევ თავს. ეს დიდი, საინტერესო და იდუმალი სამყაროა, რომლის კარიც, მინდა, რაც შეიძლება მეტ ბავშვს შევაღებინო.
ყველა ადამიანი ნებით თუ უნებლიეთ თავის ბავშვობასთან ავლებს პარალელს. მეც ვიხსენებ, რომ ჩემი თაობა სამყაროს სამგანზომილებიან ატომურ-მოლეკულურ სურათს წარმოსახვით ატარებდა. დღეს კი, როდესაც ამდენი რესურსი არსებობს, მოტივაცია და ქიმიისადმი ინტერესი გაცილებით ნაკლებია. ტრიმესტრულმა ექსპერიმენტებმა და მეცნიერების უპერსპექტივობამ საბუნებისმეტყველო საგნებს “მეორეხარისხოვანთა” ნუსხაში მიუჩინა ადგილი. ქიმია სპეციფიკურ აზროვნებას მოითხოვს. სწორედ ამიტომ არის საჭირო ამ საგნის მარტივად და საინტერესოდ სწავლება, რაც შეიძლება მეტი რესურსის ლოგიკურად ჩართვა და, თითოეული გაკვეთილის სპეციფიკიდან გამომდინარე, თემატურად მორგებული მეთოდოლოგიის შერჩევა.
ჩემი პედაგოგიური მოღვაწეობის განმავლობაში, რომელიც სულ რვა წელიწადს მოიცავს, ვცდილობდი, თითოეული თემისთვის ყველაზე ეფექტური თანამედროვე მეთოდი მომერგო, მაგრამ იყო თემები, რომლებსაც, ბიჰევიორიზმის გარდა, ვერაფერი მივუსადაგე. ერთ-ერთი ასეთი თემა გახლდათ პერიოდული სისტემა, რომლის სწავლების მიმართაც სკეპტიკურად ვიყავი განწყობილი და გამუდმებით ვიმეორებდი: “ნეტავ, როგორ უნდა ვაქციო თითოეული ბავშვი მენდელეევად?!” ვერ გეტყვით, ამ დილემამ მიმიყვანა თუ სკეპტიციზმმა მეთოდურ მიგნებასთან, რომელიც, მინდა, განსჯისათვის წარმოგიდგინოთ.
ეს გახლავთ პერიოდული სისტემის ელექტრონული ვერსია, რომელიც აღმოჩენებით სწავლების თეორიის საფუძველზეა შემუშავებული. კვლევა მიზნად ისახავს აქტიურ სასწავლო პროცესში მოდელის დანერგვას, მოტივაციის ამაღლებას, თემის მარტივად და საინტერესოდ მიწოდებას. ამგვარად შეძენილი ცოდნა უფრო მოქნილი და უკეთ ორგანიზებულია მოსწავლის მეხსიერებაში და მომავალში უცნობ სიტუაციაში მისი გამოყენებაც უფრო გაუადვილდება. არსებობს ამ მოდელის მექანიკური ვერსიაც – ე. წ. ქიმიური “ტაბულა რასა”, რომელიც შეიძლება გამოგვადგეს, თუ ელექტრონულ ვერსიაზე ხელი არ მიგვიწვდება.
იმისთვის, რომ უფრო ნათელი გახდეს, როგორ შეიძლება რესურსების გამოყენება, მაგალითად მოვიყვან კონკრეტულ თემას – “არამეტალები”.
არამეტალების საერთო თვისებების განზოგადების შემდეგ ასეთ დაფაზე მოსწავლეები პედაგოგის დახმარებით (თუ საჭირო გახდა) მარკერით შეავსებენ მხოლოდ არამეტალების კუთვნილ უჯრებს. ასევე ივსება ელექტრონული ვერსიაც, სადაც შეცდომა ფაქტობრივად გამორიცხულია, რადგან ელემენტი, გარდა შესაბამისი უჯრისა, არსად ჩაჯდება. მოსწავლეები თვითონვე დაინახავენ პერიოდულ სისტემაში წარმოსახვით დიაგონალურ ხაზს, რომელიც პირობითად გადის მეტალებსა და არამეტალებს შორის, გარდა ამისა, იოლად მოახერხებენ არამეტალების მდებარეობის განსაზღვრას პერიოდულ სისტემაში და გაიგებენ, როგორ იცვლება მეტალური და არამეტალური თვისებები მარჯვნიდან მარცხნივ, ზევიდან ქვევით გადანაცვლებისას. შეცდომის შემთხვევაში კლასი იმსჯელებს და თვითონვე გამოიტანს ლოგიკურ დასკვნებს.
აღნიშნული რესურსები შეიძლება გამოყენებულ იქნეს არა მარტო პერიოდული სისტემის სხვადასხვა თემის სწავლებისას, არამედ არაორგანული ქიმიის კურსიდან ცალკეული ელემენტებისა და ჯგუფების გაცნობის დროსაც, ასევე – ატომის აღნაგობის ელექტრონულ-გრაფიკული გამოსახვისას.
დასასრულ, მინდა, მადლობა გადავუხადო იმ მოსწავლეებს, რომლებსაც ძნელად ესმით ქიმია, რადგან სწორედ ისინი იქცნენ ამ მეთოდური მიგნების მოტივატორებად.
ამჟამად მიმდინარეობს პერიოდული სისტემის ელექტრონული ვერსიის სრულყოფა. საბოლოო ვარიანტი, როგორც დამხმარე ელექტრორესურსი, ახლო მომავალში პროფესიონალ ქიმიკოსთა ვებგვერდზე აიტვირთება.
