თუ ძლიერი ხარ, წარსულისკენ არ მიიხედო და წინ იარეო. თუ ძლიერი ხარ, მოგონებებს არ აჰყვეო. მე კი მგონია, წარსულმა უნდა გაგაძლიეროს წინ სიარულისთვის. ალბათ ამიტომ, ხშირად მიცოცხლდება უკვე კარგა ხნის წინათ ჩამოტოვებული ეპიზოდები.
აგერ ახლაც დედა მსაყვედურობს, რომ მორიგ არაფრისმაქნის ფანტასტიკურ ფილმს ვუყურებ, „უკან მომავალში“ ჰქვია და მთავარი გმირის „დროის მანქანას“ თოლიასებური ფრთები აქვს. მანქანა რეალურია და ჯონ დელორეინის მიერ არის კონსტრუირებული.
ჯონ დელორეინი დეტროიტში დაიბადა, ემიგრანტების ოჯახში. მას სამი ძმა ჰყავდა. გვარი რუმინული სიტყვის „დეალურისგან“ წარმოდგება, რაც „ბორცვებს“ ნიშნავს. მამა რუმინელი ჰყავდა, დედა უნგრელი. წერა-კითხვის უცოდინარი ხალხი იყო, მამა ლოთობდა კიდეც. საბოლოოდ, ოჯახიდან წავიდა და დედა ბავშვებიანად ჯონის კისერზე დარჩა. სწავლა უნდოდა და გამოსდიოდა კიდეც. სკოლა წარჩინებით დაასრულა და ლოურენსის უნივერსიტეტში სწავლის გასაგრძელებლად სტიპენდიაც მიიღო. შემდეგ მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო. 1941 წელს ჯონი 16 წლის იყო, 18 წლისა ჯარში გაიწვიეს, სამი წლის შემდეგ დაბრუნდა, დედა და ძმები უკიდურეს გაჭირვებაში დახვდა. ამიტომ, სწავლას მოგვიანებით დაუბრუნდა, მანამდე მუშაობა იყო საჭირო. ინჟინრის დიპლომი 1948 წელს მიიღო. მანამდეც და სწავლის დროსაც ავტომობილების სახელოსნოებში მუშაობდა. მანქანები იცოდა და უყვარდა კიდეც. კოლეჯის დასრულების შემდეგ კრაისლერის ქარხანაში დაიწყო მუშაობა. იქვე, კრაისლერის საინჟინრო სკოლაც დაამთავრა და მაგისტრის ხარისხი მიიღო, „მანქანათმშენებლობის“ სპეციალობით. ძალიან მალე პაკარდმა კრაისლერიდან თავისთან წაიყვანა. მისი პირველი ხელფასი წელიწადში 14000 დოლარს შეადგენდა, რაც ახლანდელი 153000 დოლარის ეკვივალენტია.
რა პერიოდია, იცით? ამერიკული საშუალო ფენა მდიდრდება. ჩნდება ამერიკული ოცნება, სახლით, დიასახლისი ცოლით და ორი მანქანით (ერთი ცოლისთვის). მანქანებზე მოთხოვნა იცვლება. სჭირდებათ სხარტი, მოდური, მცირე ზომის ბიუჯეტური მანქანები და არა ის ბორბლებზე მოსიარულე ხომალდები, რომლებსაც პაკარდი ჯერ კიდევ ჯიუტად აწარმოებდა. ბაზრის ათვისება დაიწყეს – ფორდმა, ჯენერალ მოტორსმა და კრაისლერმა.
1956 წელს ჯონი ჯენერალ მოტორსში გადავიდა. ეს ფირმა მთელ კორპორაციას აერთიანებდა. ის პონტიაკის ფილიალში ხელმძღვანელის თანაშემწედ დაინიშნა. სწორედ აქ გადაწყვიტა, შეექმნა ახალი მანქანა ახალი თაობის მომხმარებლებისთვის. ავიღოთ მცირეგაბარიტებიანი მანქანის მოდელის „ჩონჩხი“, ჩავუყენოთ ყველაზე მძლავრი ძრავა, რაც კი არსებობს და თუ ამ „წრუწუნას “ ძრავა შუაზე არ გაგლეჯს, მაშინ იდეალური მანქანა იქნება თავისუფალი, ახალგაზრდა, რისკიანი კაცებისთვისო. იგულისხმებოდა, რომ ამ კაცებს მართლაც მძლავრი სპორტული მანქანისთვის ბიუჯეტი არ ჰყოფნიდათ და რამე ბიუჯეტური ალტერნატივა იყო საჭირო. ასე დაიბადა PONTIAC GTO-პირველი Muscle car. ბიუჯეტური ორკარიანი მანქანა, რომელიც ბენზინს კი არ წვავდა, სვამდა… ოღონდ, საწვავი მაშინ იაფი ღირდა და პრობლემაც არ იყო. ძალიან დიდ სისწრაფეს ავითარებდა, ნელა ამუხრუჭებდა და უსაფრთხოც არ გახლდათ, მაგრამ იმხელა ადრენალინის მიღება შეგეძლო… ამიტომ, გაყიდვების ჩემპიონად იქცა. მართალია, არ ვიცი, რამდენი ახალგაზრდის სიცოცხლე შეეწირა ამ ადრენალინს, მაგრამ დელოურენი მთელი განყოფილების უფროსად დანიშნეს. პონტიაკს სხვებმაც მიბაძეს და ბაზარზე დაუყოვნებლივ გამოჩნდა ისეთი მოდელები, როგორიც იყო, მაგ. „ფორდ მუსტანგი“ და ა.შ.
დელოურენმა თავი არა მხოლოდ კარგ ინჟინრად აჩვენა, არამედ საოცრად ნიჭიერი მარკეტოლოგი და სტრატეგიც აღმოჩნდა, რომელმაც თავის თაობას ახალი პროდუქტი შეუქმნა. ამ ამბიდან ოთხი წლის შემდეგ მას ჯენერალ მოტორსის შევროლეტის (Chevrolet) მიმართულების მთავარი ხელმძღვანელობაც ჩააბარეს. შევროლეტს იმ ხანად უჭირდა და ჯონმა ესეც გამოასწორა.
1973 წელს მოულოდნელად სამსახურიდან წავიდა და თავისი ფირმა დააარსა, DeLorean Motor Company, სადაც იმას გააკეთებდა, რასაც მოისურვებდა. სწორედ აქ გადაწყვიტა შეექმნა მომავლის მანქანა, ეკოლოგიური, ეკონომიური, უსაფრთხო. სხვათა შორის, უსაფრთხოების ბალიში სწორედ დე ლოურენის მიერ იყო პირველად ჩაფიქრებული. გასაბერი უსაფრთხოების ბალიშის სისტემა NaN3 ნატრიუმის აზიდს და კალიუმის ნიტრატის ნარევს შეიცავს. დარტყმის შედეგად მიმდინარეობს რეაქცია, გამოიყოფა გაზი, რომელიც ეგზოთერმული რეაქციის პირობებში ბალიშს ბერავს.
ჯონის მანქანის ორივე კარი თოლიასავით გაშლილი ფრთებივით ზემოთ ადიოდა, კორპუსი კი უჟანგავი ფოლადისგან იყო დამზადებული. მოდელის პროტოტიპი 1976 წელს იყო მზად და DMC 12 დაარქვეს. თუმცა, რჩებოდა ერთი დეტალი, საჭირო იყო მცირე ქარხანა, სადაც მოდელს მასობრივად გამოუშვებდნენ. დე ლოურენს ამდენი კაპიტალი არ ჰქონდა. ამიტომ, გადაწყვიტა სახელმწიფოსგან სესხის დახმარებით ქარხანა იმ ადგილას აეშენებინა, სადაც უმუშევრობა და გასაჭირი იყო. უამრავი ადგილის განხილვის შემდეგ არჩევანი ჩრდილოეთ ირლანდიაზე, ბელფოსტზე შეაჩერა. კი ბატონო, იმ ხანად იქ გაქანებული სამოქალაქო ომი მიმდინარეობდა. ინგლისის მთავრობამ დე ლოურენს 100 მილიონი ფუნტი სტერლინგი გადაუხადა, ოღონდაც ირლანდიელები დასაქმებულიყვნენ და დაწყნარებულიყვნენ. 2000 სამუშაო ადგილი კი შეიქმნა, და პროტესტანტები და კათოლიკეები კი მეგობრულად ერთად კი მუშაობდნენ, მაგრამ აი, მანქანათმშენებლობა არავინ იცოდა. დე ლოურენს ეგონა აქაც გამოსავალი ვიპოვე და პროექტი წარმატებით დავასრულეო…
პირველი DMC ბაზარზე 1981 წელს გამოჩნდა. მის ყიდვაზე ისეთი ბუმი გაჩაღდა… მაგრამ, მალევე შეწყდა და კრიტიკის ქარ-ცეცხლში გაატარეს. ამას ჯონისგან არავინ ელოდა. მანქანას არც ბალიში ეყენა, ძრავა V-6-ის (ვოლვო) ჰქონდა, ზოგან კარები არ იხსნებოდა, ზოგან ფანჯარა. სიჩქარეს ვერ კრეფდა.
რას ჰგავს ეს, ჯონ?
ჰო, კიდევ საწვავს ეკონომიურად კი არა, მტერივით ხაპავდა. არადა, ნავთობი ნელ-ნელა ძვირდებოდა და „შავი ოქროს “ სტატუსს იძენდა.
ნავთობი 1000-მდე ცალკეული ნივთიერების ნარევია. ძირითადად კი ნაჯერი, არომატული და ციკლური ნახშირწყალბადებისგან შედგება. ის შეიცავს, როგორც თხევად, ისე მასში გახსნილ აირად და მყარ ნახშირწყალბადებს. მის შემადგენლობაში გვხვდება ასევე, აზოტის, გოგირდის, აზოტის შემცველი ორგანული ნაერთებიც.
ნავთობის გადამუშავება ფრაქციული გამოხდით მიმდინარეობს. ეს კი ნავთობის სხვადასხვა ფრაქციის დუღილის განსხვავებულ ტემპერატურას
ეფუძნება. ნავთობგადამამუშავებელ ქარხნებში გამოხდას სარექტიფიკაციო სვეტებში აწარმოებენ, ლაბორატორიაში – სპეციალურად აწყობილ ხელსაწყოში. 3000C-ზე მაღალ ტემპერატურაზე გამოხდით ნავთობის პროდუქტები იშლება. ამიტომ ამ პროცესს შემცირებული წნევის პირობებში აწარმოებენ. ასეთი გამოხდით მაზუთისგან სხვა პროდუქტებთან ერთად მიიღება ვაზელინი – მყარი და თხევადი ნახშირწყალბადების ნარევი. ასევე, მიიღება პარაფინი – მყარი ნახშირწყალბადების ნარევი.
მაზუთიდან ყველა ზემოხსენებული პროდუქტის
გამოხდის შემდეგ რჩება გუდრონი, რომელიც ჰაერზე დაჟანგვის შედეგად ასფალტად გადაიქცევა.
ნავთობის გადამუშავების პროდუქტებიდან ყველაზე მეტი მოთხოვნა ბენზინზეა. პირდაპირი გამოხდით დაახლოებით 15-20% ბენზინი მიიღება, რაც, ცხადია, ვერ აკმაყოფილებს მისი გამოყენების მასშტაბს. ამიტომ, შემუშავდა ნავთობის გადამუშავების მეთოდები, რომლებიც 80%-მდე ბენზინის მიღების საშუალებას იძლევა. ერთ-ერთი მათგანი ნავთობის კრეკინგია.
„კრეკინგი” ინგლისური სიტყვაა და მსხვრევას, გახლეჩას ნიშნავს. ბენზინი C10-C20 ნახშირწყალბადების ნარევია, ნავთი და მაზუთი კი C10-ს და უფრო მაღალი
რიგის ნახშირწყალბადებისა. მათი გახლეჩით მიიღება უფრო დაბალი რიგის ნახშირწყალბადები, ანუ ბენზინის ფრაქცია.
რა ბრძანეთ? დე ლოურენს რა დაემართა?
მის ახლად დაარსებულ ფირმას დიდი ვალი დაუგროვდა. გადაწყვიტა გამოესწორებინა, თუმცა ფული სჭირდებოდა, ასე 6 მილიონი, რომელსაც ვერსად შოულობდა, რადგან ინვესტიციის ჩადებას მასთან უკვე ერიდებოდნენ. სწორედ ასეთ უიმედო მდგომარეობაში გაება ფბრ-ის მიერ დაგეგმილ ნარკოტიკების გადაყიდვის „თეთრი ძაფით“ ნაკერ მახეში. მალევე დამტკიცდა მისი უდანაშაულობა, მაგრამ რეპუტაცია შეელახა, ფირმა გაუკოტრდა, მომავლის მანქანა კი ბაზრიდან გაქრა.
1980 წელს სცენარისტმა ბობ გეილმა და რეჟისორმა რობერტ ზემეკისმა ისეთი ფილმის გადაღება გადაწყვიტეს, რომელიც ფანტასტიკურიც იქნებოდა და მხიარულიც. ეს ფილმი „უკან მომავალშია“. აი, ის მე რომ ვუყურებდი, დედა კი მსაყვედურობდა, დროს რაში ხარჯავო. მომავლის ავტომობილად სწორედ დელორენის მანქანა შეარჩიეს. 1985 წელს, გადაღებების დაწყებისას კოლექციონერებთან ძლივს იშოვეს. ფილმი ძალიან შემოსავლიანი აღმოჩნდა, ოსკარი და კიდევ რამდენიმე პრემია მიიღო. საერთოდაც, ეს ფილმი საკულტო ფილმად ჩამოყალიბდა და დელოურენმაც გულთბილი წერილით მადლობა გადაუხადა ფილმის შემქმნელებს მისი „თოლია-მანქანის“ უკვდავყოფისთვის.
