სასწავლო წლის დასაწყისში, როდესაც გაკვეთილები VIIა კლასში პირველად ჩავატარე, თვალშისაცემი იყო ორი რამ: 1. მოსწავლეთა მაღალი მოტივაცია სწავლისა და ზოგადად, სიახლეებისადმი 2. არაჯანსაღი კონკურენცია თანაკლასელებს შორის.
მთელი სასწავლო წელი ფარულად თუ ხილულად ვმუშაობდი თანამშრომლობითი გარემოს შექმნასა და მათი ენერგიის სწორად მიმართვაზე. სტატიაში ვისაუბრებ მოსწავლეების მიერ განხორციელებული მცირე სასკოლო პროექტებს შესახებ, ასევე, იმაზე, როგორ შეუწყო ხელი ორთვიანმა აქტივობებმა საკლასო კლიმატის გაუმჯობესებას.
აქტიური მოქალაქეობა მხოლოდ თეორიული ცოდნის მიწოდებით არ ისწავლება. ის საკუთარ თავზე უნდა გამოცადოს სკოლის მოსწავლემ. სწორედ ამ ფრაზით დავიწყე მე-7 კლასში პროექტის ეტაპების გავლა.
პროცესი რამდენიმე ეტაპად დავყავით. პირველ ეტაპზე ვისწავლეთ პროექტის წერა, რომელსაც რამდენიმე გაკვეთილი დაეთმო. ერთად გავიაზრეთ რა არის მიზანი, ამოცანები, აქტივობები და ა.შ. მათ შეძლეს, ერთმანეთისგან განესხვავებინათ მცირე ინიციატივები და პროექტები.
მომდევნო გაკვეთილებზე ერთად ვისწავლეთ, როგორ უნდა მოხდეს პრობლემის/ინტერესების იდენტიფიცირება. დიდი ზომის ქაღალდზე ჩამოვწერეთ ყველაზე აქტუალური საკითხები, რომლებიც მოსწავლეებს სკოლაში და ზოგადად, სასკოლო თემში აწუხებთ ან აინტერესებთ. ჩამონათვალი საკმაოდ გრძელი გამოვიდა.
პრობლემების ხე
აქტივობა – „პრობლემების ხე“ – შესანიშნავი საშუალებაა, მოსწავლეები დააფიქროთ არსებულ პრობლემებზე, მათ გამომწვევ მიზეზებზე და იმ უარყოფით შედეგებზე, რომლებსაც პრობლემის/გამოწვევის არსებობა იწვევს. პრობლემების ხე სამი ძირითადი ნაწილისგან შედგება: ფესვები – გამომწვევი მიზეზები (უხილავი ნაწილი), ღერო – უშუალოდ პრობლემა და ფოთლები (ან ნაყოფი) – ხილული უარყოფითი შედეგები.
შემდეგ ეტაპზე დავფიქრდით, როგორ შეიძლება მოხდეს პრობლემის ტრანსფორმაცია/ცვლილება. აქტივობის მიხედვით:
- გამოკვეთილი პრობლემა იქცა პროექტის/ინიციატივის მიზნად;
- პრობლემის გამომწვევი მიზეზები გადაკეთდა და იქცა – პროექტის/ინიციატივის ამოცანებად;
- პრობლემით გამოწვეული უარყოფითი შედეგები გადაკეთდა და იქცა – პროექტის/ინიციატივის მოსალოდნელ შედეგად.
შემდეგი ეტაპი უკვე V-VI კლასის მოსწავლეების ინტერესის სფეროს გამოკვეთას დაეთმო. მე-7-კლასელებმა ჩაატარეს მინი კვლევა, რის შედეგადაც გამოიკვეთა საჭირო მიმართულებები. გიზიარებთ ოთხი მინი-პროექტის სათაურს:
- ზღვარი ბავშვურ ცელქობასა და ბულინგს შორის;
- არაფორმალური განათლების მნიშვნელობა;
- სწავლა აუცილებელია – არა ნაადრევ ქორწინებას;
- ნუ განასხვავებ ფერების მიხედვით.
მაისის ბოლოს, სკოლაში დაიწყო მცირე ინიციატივების/პროექტების განხორციელება. ჩემი, როგორც ფასილიტატორის როლი იყო მინიმალური და მხოლოდ ლოჯისტიკური საკითხებში დახმარებით შემოიფარგლებოდა. ასევე ვეხმარებოდი წამახალისებელი სერტიფიკატების ბეჭდვაში.
VII კლასელების საქმიანი ფუსფუსი ორი თვე გრძელდებოდა. მათი სამიზნე აუდიტორიისა და განსახორციელებელი ინიციატივის გამოკვეთის შემდეგ დაიწყო საპრეზენტაციო მასალის მომზადება, დამატებითი რესურსების თავმოყრა, როლების გადანაწილება. შედეგად მოსწავლეებმა შექმნეს ორ-სამ დღეზე გაწერილი სატრენინგო მოდულები.
განხორციელების ეტაპზე მუშაობდნენ 10-15-წევრიან შერეულ ჯგუფებთან. უმეტესობისთვის ეს პირველი გამოცდილება იყო, ამიტომ თანაკლასელების მხარდაჭერას უდიდესი მნიშვნელობა ჰქონდა. ვხედავდი, როგორ ეხმარებოდნენ ერთმანეთს აქტივობების განხორციელებაში, აუდიტორიის მომზადებაში, ნაკადების მართვაში და ა.შ.
მოსწავლეებმა ასევე ისწავლეს პროექტის ანგარიშის მომზადება.
მოსწავლეების მიერ განხორციელებული პროექტები პირდაპირ კავშირშია მესამე თაობის ეროვნულ სასწავლო გეგმასთან და მოქალაქეობის სტანდარტთან. დავალებაზე მუშაობის დროს დამუშავდა ისეთი ცნებები როგორებიცაა:
სამოქალაქო მონაწილეობა
მოსწავლეს შეუძლია საკუთარი ჩართულობით თემში არსებული სოციალური და ინფრასტრუქტურული პრობლემების (დაწერილი და დაუწერელი წესების თანაარსებობა, არასრულწლოვანთა დანაშაული, საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოება, ბუნებრივი საფრთხეები) გადაჭრაზე ზრუნვა;
სოციალიზაცია
მოსწავლეს შეუძლია სათემო აქტივობების დაგეგმვისას განსხვავებული შეხედულებების ადამიანებთან თანამშრომლობა; თემში მცხოვრები ყველა ადამიანის ინტერესისა და უფლებების (ძალადობისგან დაცვა, გამოხატვის თავისუფლება) გათვალისწინება;
დემოკრატია
მოსწავლეს შეუძლია პირადი და სათემო აქტივობების დაგეგმვისა და განხორციელებისას მდგრადი განვითარებისა და დემოკრატიის პრინციპების (თანასწორობა, კანონის უზენაესობა, გამჭვირვალობა, პასუხისმგებლობა, ინკლუზიურობა, არაძალადობრივი მეთოდებით მოქმედება, ტოლერანტობა) გათვალისწინებით მოქმედება;
მდგრადი განვითარება
მოსწავლეს შეუძლია პირადი და სათემო აქტივობების დაგეგმვისა და განხორციელებისას მდგრადი განვითარების პრინციპებით მოქმედება.
2021-2022 სასწავლო წელი დასრულდა. ახლა შედეგების გაანალიზების დროა. ვუყურებ თიმსის ჯგუფში თავმოყრილ ელექტრონულ მასალებს და გული სიამაყით მევსება. ჩვენი ერთობლივი შრომის შედეგი სახეზეა. კლასი გახდა უფრო მეტად შეკრული, ვიდრე სასწავლო წლის დასაწყისში. აპრილ-მაისში მცირე სასკოლო პროექტებზე მუშაობის პერიოდში განივითარეს ემპათიის, ერთმანეთზე ზრუნვის, თანამშრომლობის, მედიაწიგნიერების უნარები და ერთი ნაბიჯი გადადგეს აქტიურ მოქალაქეებად ჩამოყალიბებისაკენ.
ფესვები – გამომწვევი მიზეზები (უხილავი ნაწილი), ღერო – უშუალოდ პრობლემა; და ფოთლები (ან ნაყოფი) – ხილული უარყოფითი შედეგები – ამ სამი კომპონენტის გააზრება/გაანალიზება ადამიანებს, განსაკუთრებით მოზარდებს, გაუადვილებთ პრობლემისადმი პასუხისმგებლობიან მიდგომას, ენერგიის მიმართვას, არა უარყოფითი შედეგების მოგვარებისკენ, არამედ გამომწვევი მიზეზებზე ფიქრისკენ. ამიტომ, გირჩევთ გამოიყენოთ და დატკბეთ მიღწეული შედეგებით.
