ქიმია, ბიოლოგია და ფიზიკა ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად რომ არ არსებობს – ეს უკვე ყველასთვის ცნობილია. სპორტის ნებისმიერი სახეობაც ამ სამ დისციპლინას სხვადასხვა კუთხით უკავშირდება. მოსწავლეების უმეტესობას ბეისბოლი მხოლოდ ფილმებში თუ უნახავს. ამ დროს თბილისში ჩემი (N143 საჯარო) სკოლის ეზოში ბეისბოლის სტადიონია, რომელზეც სპორტის გაკვეთილებიც ტარდება. ბევრჯერ გვინახავს სხვა ქვეყნებიდან ჩამოსული სტუმრები. ამავე სკოლის მოსწავლეები ბეისბოლის ნაკრების წევრებიც არიან. ალბათ უკვე მიხვდით მთავარ მიზეზს, რატომ ავირჩიე „ბეისბოლი“ ჩემი კომპლექსური დავალების თემად. ეს არის სპორტი, რომლის გამოკვლევისას მოსწავლე ეცნობა ქიმიის, ფიზიკის, ბიოლოგიისა და სპორტის საკითხებს. დავალება შეიძლება განხორციელდეს სასწავლო პროექტის სახით და მის მიმდინარეობაში მონაწილეობა მიიღოს სპორტისა და საბუნებისმეტყველო დისციპლინების მასწავლებლებმაც. ეს არა მხოლოდ მოსწავლისთვის საინტერესო და შემოქმედებითი დავალება იქნება, ამავე დროს ხელს შეუწყობს მასწავლებლებს შორის თანამშრომლობას და სკოლაც მიიღებს სარგებელს.
სასწავლო პროექტზე მუშაობა შესაძლებელია საგნების მიხედვით. შემდეგ პროდუქტების პრეზენტაციაც უნდა მოხდეს ერთ საერთო გაკვეთილზე. გიზიარებთ პროექტის ეტაპებს დეტალურად:
I ეტაპი – პროექტის წარდგენა და ფუნქციების განაწილება
კლასი დავყავი 5 მოსწავლისგან შემდგარ გუნდებად. მათთვის Teams-ის კლასში შევქმენი დახურული ჯგუფები, სადაც ჯგუფის წევრები მუშაობდნენ თავისთვისვე მისაღებ დროს. უზიარებდნენ ერთმანეთს მასალას.
თითოეული ჯგუფი მუშაობდა რამდენიმე მიმართულებით:
- ბეისბოლის, როგორც სპორტის სახეობის დახასიათება – სპორტის მიმართულება;
- რომელი კუნთები უვითარდება ბეისბოლის სხვადასხვა პოზიციაზე მოთამაშეს და რატომ – ბიოლოგიის მიმართულება;
- როგორია ბურთის აგებულება და მისი ქიმიური შედგენილობა – ქიმიის მნიშვნელობა;
- ბეისბოლის ბიტას აგებულება და ფორმა – ფიზიკის მიმართულება;
- რა მნიშვნელობა აქვს ბურთის ქიმიურ შემადგენლობას იმისთვის, რომ იგი შორ მანძილზე გადაადგილდეს;
- როგორ აისახება იმპულსის და ენერგიის შენახვის კანონები ბეისბოლის თამაშის დროს.
II ეტაპი – პროექტის განხორციელება
ჯგუფის წევრებმა საკუთარი სურვილით გაინაწილეს ფუნქციები და ორი კვირის განმავლობაში მუშაობდნენ პროექტზე. სამუშაოს პროდუქტს წარმოადგენდა ვიდეომასალა. მოსწავლეებმა საპრეზენტაციო მასალა მოამზადეს PowerPoint-ში და შეინახეს ვიდეოს ფორმით. ნამუშევრები წარადგინეს კლასში.
ნაშრომში წარმოდგენილი უნდა ყოფილიყო:
- ბეისბოლის გუნდის მოთამაშეების რაოდენობა, პოზიციების შესაბამისი სახელები, მოედანზე მათი განაწილება და სპორტსმენის აღჭურვილობა;
- რით განსხვავდება ბეისბოლის მოთამაშის კუნთოვანი სისტემა ფეხბურთის ან ჰოკეის მოთამაშის კუნთოვანი სისტემისგან;
- რა განსხვავებაა 2014 და 2017 წლების ბეისბოლის ბურთების ქიმიურ შედგენილობებს შორის; რა მნიშვნელობა აქვს ბეისბოლის ბურთში რეზინს, როგორც პოლიმერს;
- რატომ აქვს ბეისბოლის ბიტას კონკრეტული აგებულება, სად მდებარეობს მისი სიმძიმის ცენტრი. რა განსხვავებაა მოყვარულებისა და პროფესიონალურ დონეზე სათამაშოდ გამოყენებულ ბიტას შორის, რა მნიშვნელობა აქვს ამას;
- როგორ ვლინდება ბეისბოლის თამაშისას იმპულსისა და ენერგიის შენახვის კანონები;
- რა გავლენას ახდენს ბურთის აგებულება (ფორმა, ზომა, ქიმიური შედგენილობა) და დარტყმის მიმართულება ფრენის სიშორეზე, ფრენის სიმაღლესა და ბურთის სიჩქარეზე.
III ეტაპი – ვიდეომასალის პრეზენტაცია და ნამუშევრების შეფასება.
მოსწავლეებმა შეაფასეს საკუთარი და ერთმანეთის ნამუშევრები.
დამხმარე მასალა:
- ბეისბოლის ბურთი
2015 წლიდან ბეისბოლის მთავარი ლიგის მატჩების დროს ეჭვქვეშ დადგა გამოყენებული ბურთების დამზადების სიზუსტე. ფიქრობდნენ, რომ ბირთვები შეგნებულად შეცვალეს, რის შედეგადაც ბევრი ძლიერი გუნდი დამარცხდა. შესწავლილი ჰქონდათ მოთამაშეების ბიომექანიკა და თამაშის ფიზიკა. თუმცა ქიმიური შედგენილობა ნაკლებად იყო შესწავლილი. სწორედ ამიტომ მიმართეს ქიმიკოსებს, რათა დეტალურად გამოეკვლიათ ბურთების შედგენილობა. ბეისბოლის ბურთი შედგება რამდენიმე კომპონენტისგან:
 გარეთა ვარდისფერი რეზინის ფენა
შუა – შავი რეზინის ფენა შიდა – კორპის ბირთვი
|
გარეთა – ვარდისფერი რეზინის ფენა, შუა – შავი რეზინის ფენა, შიდა – კორპის ფენა.
კალიფორნიის კეკის სამეცნიერო სკოლის მეცნიერებს მიმართა ბეისბოლის საერთაშორისო ორგანიზაციამ. მათ კომპიუტერული ტომოგრაფიის სკანერით შეისწავლეს ბურთები. მარცხნივ 2014-2015 წლებში გამოყენებული ბურთია წარმოდგენილი, მარჯვნივ – 2017 წლიდან დღემდე გამოყენებული ბურთი.
 გარეთა რეზინის ფენა
შიდა მასიური ფენაკორპის გარე გარსი კორპის ცენტრი კორპის შუა შრე |
2014-2015 წლებში გამოყენებული ბურთები 56.7%-ით უფრო მკვრივი იყო, ვიდრე 2017 წლიდან გამოყენებული ბურთები. ახალი ბურთები 10%-ით ნაკლებ სილიციუმს შეიცავდა და უფრო ფოროვანი იყო. ნაკლებად მკვრივმა, უფრო ფოროვანმა ბურთმა, ვინაიდან ის უფრო მსუბუქია, შესაძლოა უფრო გვიან მიაღწიოს დანიშნულების ადგილს. ასეთ ბურთს უფრო დიდი ძალით დარტყმა დასჭირდება. ბურთის მასა შეიძლება იყოს 141.7-დან 148.8 გრამამდე. წრეწირის დიამეტრი კი 22,8-დან 23,5 სმ-მდე. რეზინი პოლიიზოპრენია. ის შედის ჩანთის შიდა ნაწილში, ფეხსაცმელში. ბურთი დაფარულია თეთრი ტყავით ან მჭიდროდ ნაქსოვი ბამბისგან წარმოქმნილი ტილოთი.
- ბეისბოლის მოთამაშეები და სტადიონი
ბეისბოლის გუნდში თამაშობს ცხრა მოთამაშე. მოედანზე კუთხეებს ეწოდება: ,,სახლი“, ,,პირველი ბაზა“, ,,მეორე ბაზა“ და ,,მესამე ბაზა“.
მოთამაშეების სახელები და ფუნქციები ასეთია:
Pitcher – პიჩერი/ჩამწოდებელი;
Hitter/biter– ბიტერი/მომგერიებელი;
Catcher – ქეჩერი /დამჭერი.
- სავარაუდო დავალების პირობა ფიზიკაში:
ძირითადი ლიგის ბეისბოლის მოთამაშე ხვდება მფრინავ ბურთს. ბურთი ხელთათმანიდან გამოდის 41მ/წმ სიჩქარით, ჰორიზონტისადმი 720 კუთხით. სახლიდან რა მანძილზე უნდა იდგეს მოთამაშე, რომ მან იმავე სიმაღლეზე დაიჭიროს ბურთი, რა სიმაღლიდანაც ის გაისროლეს.
- ბეისბოლი ბიტა – სამოყვარულო დონეზე მოთამაშეები გამოიყენებენ ალუმინისგან დამზადებულ ბიტას; პროფესიონალურ დონეზე კი ხისგან (არყის ან ნაცრის ხის) დამზადებულ ბიტას იყენებენ.
გამოყენებული ლიტერატურა
