შაბათი, აპრილი 27, 2024
27 აპრილი, შაბათი, 2024

გიორგი ახვლედიანი

ზუსტად არ მახსოვს, მგონი, მაგისტრატურის მეორე კურსზე ვსწავლობდი და ენათმეცნიერების კათედრაზე ლექცია მქონდა. მაშინ კათედრა უნივერსიტეტის პირველი კორპუსის მესამე სართულზე იყო, კაბინეტი გიორგი ახვლედიანის სახელობისა გახლდათ და კართან დიდი ენათმეცნიერის ბიუსტიც იდგა.

შუა ლექციაზე თავი სტუდენტმა გოგონამ შემოყო:

-უკაცრავად, ბატონი გიორგი ახვლედიანი სად ვნახო?

ჩვენ განცვიფრებისგან ხმა ვერ ამოვიღეთ, მერე კი ლექტორმა მშვიდად, აუღელვებლად უთხრა:

-იცით, ბატონი გიორგი ვესტიუბიულში დგას, ეწევა.

ეს პატარა ამბავი ახლახანს გამახსენდა, როდესაც მეგობარ მასწავლებელთან საუბრისას აღმოვაჩინე, რომ ჩვენი დიდი მეცნიერების, ფილოლოგების, ენათმეცნიერების სახელები, რომელთა მხრებზეც, ფაქტობრივად, დგას პირველი ქართული უნივერსიტეტი, თანდათანობით გვავიწყდება, ჩვენთვის უმნიშვნელო ხდება.

ამიტომაც, აუცილებლად მივიჩნიე ქართულის გაკვეთილებზე ზოგჯერ 5 წუთი მომეტოვებინა და ქართული ჰუმანიტარული მეცნიერების ბრწყინვალე წარმომადგენლებზე მომეყოლა, ერთ-ერთი პირველი, ვისზე საუბარიც გადავწყვიტე, სწორედ გიორგი ახვლედიანი იყო – ქართველი ენათმეცნიერი. თსუ-ის პროფესორი და ერთ-ერთი დამფუძნებელი, სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის თანადამფუძნებელი და აკადემიკოსი , საქართველოს მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე, ჩრდილო-ოსეთის მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე, ექსპერიმენტული ფონეტიკის საერთაშორისო საზოგადოების და ამერიკის ლინგვისტური საზოგადოების საპატიო წევრი.

არ ვიცი, რისი ბრალი იყო, ჩვენი ლექტორები კრიტიკულ აზროვნებას გვიყალიბებდნენ, სხვადასხვა აზრს და თეორიას გვაცნობდნენ, წიგნთან მუშაობას გვასწავლიდნენ თუ რამე სხვა, მაგრამ ფილოლოგიის ფაკულტეტზე სწავლისას არ მახსენდება ბევრი სახელმძღვანელო, რომელსაც თავიდან ბოლომდე მივყევი.

ყველა თეორიასთან მიმართებაში არსებობდა უამრავი ავტორი თუ წიგნი, რომელიც უნდა გვენახა, ერთი სახელმძღვანელო კი – არა. მოგვიანებით გამოიცა თამაზ გამყრელიძის “თეორიული ენათმეცნიერების კურსი” რომელმაც ასე თუ ისე, შეავსო სიცარიელე.

ზარმაცი სტუდენტი არ ვყოფილვარ და არც სხვადასხვა წიგნებში საკითხების მოძებნა მეზარებოდა, მაგრამ ნებისმიერი საგნისა თუ დისციპლინისათვის ერთი, ფუნდამეტური სახელმძღვანელოს არსებობა აუცილებლად მიმაჩნია – მხოლოდ იმისთვის, რომ ახალბედა, დაბნეული სტუდენტი კიდევ უფრო არ დაიბნეს ლინგვისტური თეორიებისა და ნაშრომების პირისპირ.

ერთ-ერთი იმ მცირე წიგნთაგან, რომელთაც ჩემთვის სახელმძღვანელოს ფუნქცია იტვირთეს, გიორგი ახლედიანის “ზოგადი ფონეტიკა” იყო, წიგნი, რომელმაც პირველად გამაცნო ეს გენიალური ენათმეცნიერი. ამ წიგნში დღემდე ძალიან ხშირად ჩავიხედები ხოლმე.

გიორგი ახვლედიანი ქართული და არამხოლოდ ქართული ენათმეცნიერებისთვის უმნიშვნელოვანესი ფიგურა იყო, მისი ნაშრომები სანსკრიტში, ბერძნულში, ლათინურ, სლავურ ენებში, ინდოლოგიაში, ირანისტიკასა და ზოგად და ექსპერიმენტული ფონეტიკაში დღემდე არ კარგავენ აქტუალობას.

სწორედ მისი თაოსნობით შეიქმნა ექსპერიმენტული ფონეტიკის განყოფილება, სადაც ძალიან ბევრი საინტერესო ექსპერიმენტი და კვლევა ხორციელდებოდა. გარდა სამეცნიერო მუშაობისა, გიორგი ახვლედიანი აქტიურ პედაგოგიურ მოღვაწეობას ეწეოდა. სხვადასხვა დროს კითხულობდა საუნივერსიტეტო კურსებს ენათმეცნიერების შესავალში, ლინგვისტიკურ მოძღვრებათა ისტორიაში, ზოგად და ექსპერიმენტულ ფონეტიკაში, სანსკრიტში, ბერძნულ ენაში, რუსული ენის ისტორიაში, დიალექტოლოგიაში, ინდოევროპულ ენათა შედარებით გრამატიკასა და გარკვეულ დროს – დასავლეთ ევროპის ლიტერატურაშიც კი.

ქართული ენათმეცნიერება, განსაკუთრებით კი მისი თეორიული და ექპერიმენტული ნაწილი ძალიან ბევრით არის დავალებული გიორგი ახვლედიანისგან, მისი ნაშრომები: “ზოგადი და ქართული ენის ფონეტიკის საკითხები” (ტ. 1, 1938), “ზოგადი ფონეტიკის საფუძვლები” (1949), “ზოგადი ფონეტიკის შესავალი” (1956) – ფონეტიკის, როგორც ენათმეცნიერების უმნიშვნელოვანესი სფეროს ასახვისა და კომპლექსური დამუშავების საუკეთესო მაგალითია.

გ.ახვლედიანის სახელთან არის დაკავშირებული ისეთი რთული ფონეტიკური სისტემის მქონე ენის ბგერათა შესწავლა და კლასიფიკაცია, როგორიცაა აფხაზური. მან 1926 წელს გამოაქვეყნა ნაშრომი “მასალები აფხაზურ ენათა ფიზიოლოგიისათვის”.

მხატვრული თარგმნის თეორიული და პრაქტიკული საკითხები, სამეცნიერო ტერმინოლოგია, ლიტერატურული და ენობრივი კონტაქტები და კიდევ მრავალი სხვა საკითხი სწვდებოდა მეცნიერის ინტერესების მრავლისმომცველ ჰორიზონტს.

დღემდე, როდესაც რომელიმე სიტყვაში რაიმე ფონეტიკული მოვლენა, ენობრივი პროცესის ნიუანსები, სხვადასხვა ენობრივი პრობლემა მაინტერესებს, აუცილებლად ვაკითხავ ჩემი სახლის ბიბლიოთეკას, სადაც გამოსაჩენ ადგილს იკავებს აკადემიკოსისა და პედაგოგის, გიორგი ახვლედიანის შრომები.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი