ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

სანგარი – პოეზია

როცა გარშემო სამყარო გაბზარულია, უკიდურესად დაჭიმულია ადამიანების კი არა, დედამიწის ნერვები, როცა უსუსურობისგან არ იცი, რა ქნა, რადგან ვერ შველი ვერც შეშინებულ ბავშვებს, ვერც ბავშვებზე გადაფოფრილ დედებს, ვერც ომში წასულ მამებს, ბაბუებს, შვილებს, როცა საშველს ეძებ და ვერ პოულობ, როცა ერთდროულად ცოცხლდება ოდესღაც წაკითხული ომზე დაწერილი ყველა წიგნი და ოდესღაც ნანახი ომზე გადაღებული ყველა ფილმი, მაშინ ვიღაცისთვის სანგარი პოეზიაა.

თავშესაფრის ძიებაში შესაძლოა მოულოდნელად აღმოჩნდე მდინარესთან, უცნაურ სიზმრისეულ მდინარესთან, რომელსაც ღამღამობით კეტავენ და დილაობით ათავისუფლებენ. ალბათ იმიტომ, რომ ყოველ ჯერზე უკეთ იგრძნოს, რა შვებაა თავისუფლება. ამ მდინარის ნაპირას შეიძლება კოცონი გიზგიზებდეს და მან შეიძლება შენც გაგათბოს, სული მოგიბრუნოს.

ეს მდინარე და კოცონი ერთად ზვიად რატიანის პოეზიაა.

ახლა მე ის ვარ, ვინც ამ მდინარის ნაპირას ჩამოჯდომას და იმ კოცონზე გათოშილი გრძნობების გათბობას ცდილობს.

„ზოგჯერ შევდივარ მშვიდ ნაკადში,

ზოგჯერ შევდივარ ამღვრეულში,

ზოგჯერ მშვიდში შევდივარ და შემდეგ იმღვრევა.

ზოგჯერ პირიქით. ძირითადად ნაპირთან ვზივარ

 

და ვფიქრობ ქოხზე,

და ფიქრშივე ინგრევა ქოხი.

ღამღამობით ვანთებ კოცონს

და ვღიღინებ ძველ შეკითხვებს. ის ზოგჯერ მპასუხობს“.

ეს პატარა კრებული მდინარეა. ლექსებს მოსდევს პოემა, რომელიც თითქოს ლექსებადაა დანაწევრებული და თან ერთი მთლიანობაა (თითოეული ნაწილი იწყება ახალი გვერდიდან, სათაურის გარეშე და აგრძელებს წინა ნაწილის სათქმელს, დაწყებულ წინადადებას, უკვე დაწერილ ფრაზასა თუ სიტყვას).

ოდესღაც წაკითხულს ახლა ხელმეორედ ვკითხულობ, კრებულის გარეთ განვიცდი, რომ ის საშინელი, 21-ე საუკუნისა და ,,განვითარებული სამყაროსთვის“ (მწარე ჩაცინება) წარმოუდგენლად შეუფერებელი ბომბები თითქოს ჩემს სახლს, ჩემს შვილებს, ჩემს მშვიდ დღეებს აცვივა და უცებ სათაურგამქრალი პოემის პირველ სტრიქონებს ვკითხულობ: „სიკვდილი ცხადია. ეს სათაურია, მეგობარო…“

დამზაფვრელია.

 

„სიკვდილი ცხადია. ეს სათაურია, მეგობარო, სათაური

წესით ცალკე იწერება, მსხვილი შრიფტით.

რამდენი დაკვირვებული მკითხველი ჩაიცინებს თვითკმაყოფილი, დარწმუნებული, რომ მიმიხვდა

არცთუ ისე ღრმა ჩანაფიქრს: ცხოვრება სიზმარია, – გადაიქნევენ ისინი თავს; ანუ სიკვდილი, ცხადია, ცხადია!“

 

ვაგრძელებ კითხვას, ერთდროულად ვკითხულობ ახალ ამბებს ინტერნეტში და ლექსებს წიგნში. ინტერნეტსივრცე სავსეა დაბომბილი, ცეცხლმოდებული ქალაქების ფოტოებით, ნანგრევებით, ნამსხვრევებით… ინტერნეტში ვიღაცები ტირიან ბომბსაფრებში შეყუჟული ბავშვების გამო, ვიღაცები აგრესორზე ბრაზობენ, ვიღაცები საკუთარ ომს იხსენებენ, ვიღაცები ყოყმანობენ, არ იციან, რომელ მხარეს დადგნენ, ვიღაცები ირჩევენ სიჩუმეს… მე მშიშარა ვარ, გავრბივარ ჩემს თავშესაფარში და იქ მხვდება:

 

„რა რჩება დიდი სიყვარულიდან?

მხოლოდ ქარი,

რომელიც უბერავს სიცოცხლის ბოლომდე,

მაგრამ აღარსად ხვდებიან ხეები – გადახაროს,

და არც ტალღები – ააღელვოს,

აღარც უდაბნო – აამტვეროს;

მხოლოდ და მხოლოდ შენობები,

უზარმაზარი, ნახანძრალი შენობები,

და ყველა ფანჯარა რა ხანია ჩალეწილია…“

 

მოედინება ეს ღრმა, ერთდროულად მშვიდი და ბობოქარი პოეზია ზოგან ლამის პროზის მსგავს გრძელ სტრიქონებად, რომლებიც ზოგჯერ გახლეჩილია მარცხენა და მარჯვენა ნაპირებად, რაღაც მნიშვნელოვანი სრულდება მარცხენა ნაპირზე და მერე გრძელდება მარჯვენაზე, მაგრამ მკითხველს უნდა დარჩეს განცდა, რომ ეს არც სხვადასხვა ნაწილია, არც სხვადასხვა სათქმელი, ოღონდ მასში იმხელა ემოციაა გამომწყვდეული, უწყვეტად თქმაც შეუძლებელია:

 

„დიდხანს მეძინა; და უფრო დიდხანს ვიღვიძებდი.

პირველი სიზმარი ძველი იყო, თითქმის მშობლიური:

ცამდე აწვდილი ბნელი ტალღა, რომელიც საცაა გამსრესს.

მეორეც ნაცნობი, მთელი დღე დავდივარ ცარიელ თბილისში

და მიკვირს, სად გაქრა ხალხი. როცა ჩემებზე გავიფიქრებ,

წესით, უნდა გამეღვიძოს (როგორც უნდა გამღვიძებოდა

წამით ადრე, ვიდრე ტალღა შემითრევდა), და კიდევაც მეღვიძება,

ოღონდ ამჯერად – მესამე სიზმარში

და ეს რაღაც ახალია! საბანს ძლივს ვიხდი

და ჯერ თვალი ვერ იჯერებს მიწის ბელტებს, საბანზე დაყრილს,

სამაგიეროდ, მასზე ბევრად მგრძნობიარე ფეხისგულები

შეხებისასვე ცნობენ მიწას (ალბათ ტერფების ისტორიულ-გენეტიკური

მეხსიერება გაცილებით ტევადია, ვიდრე ტვინი დღევანდელი ადამიანის,

მით უმეტეს – მძინარესი); და საწერი მაგიდის უჯრებიც

სავსეა მიწით, და მატულობს. მე მივხოხავ

გასაქცევად, მაგრამ კარი მკვიდრად არის ჩაკირული ორივე მხრიდან

და ჩემს ბღავილსაც გუდავს მიწა. ჭერს ვეკვრი ლოყით

და კბილებით ვეჭიდები ჭაღის საკიდს, რადგან ხელები

დაფლულია, ხოლო ყურში შემიცოცდა ცივი მატლი…

და განა შიში –

მიწის მოტკბო და ნაცნობი გემო მაღვიძებს“.

 

ზოგან მოკლე, სხარტი სტროფები ენაცვლება ამ სიმდორეს. მე მხოლოდ ომის ჭრილში ვხედავ ახლა, მაგრამ მაინც გამუდმებით ჩამესმის თავად პოეტის დაბალი, სიღრმისეული, სულ, სულ ოდნავ ხრინწიანი ხმა. მრავლისმთქმელია ეს ხმა, სუნთქვა შეგეკვრება ადამიანს, ამ ლექსების კითხვა პოეტის სულში ურცხვად ყურებაა.

აქ მისი ავტოპორტრეტია დაწერილი და ის ზოგადადამიანური ტკივილითაა სავსე: როდის და როგორ ვიქცევით ადამიანები რობოტებად:

„ …რათა დანერგონ ჩემში

თანამედროვე, უახლესი ნერვული სისტემები,

რათა დროულად ამომკვეთონ რამდენიმე ზედმეტი და მახინჯი გული,

რათა დამირეგულირონ საგანგაშო ცვლილებები – მაღალი საზრიანობა,

მოციმციმე ურწმუნოება, გაბნეული ალკო-სკლეროზი

და დარწმუნდნენ წინასწარი დიაგნოზის სისწორეშიც, რომლის თანახმად,

ყველა გადახრის გამომწვევი მიზეზია აგნოზიის იშვიათი სახეობა –

თანდაყოლილი მწვავე ზამთარი…“

 

როგორ ცხოვრობდა, რას ფიქრობდა, რა ადარდებდა, რა უხაროდა სამშობლოდან უცნაურად გადახვეწილ პოეტს, ისე მკაფიოდ ვხედავ! მისი ამბავი ერთდროულად სიზმარი და ცხადია და აქ სიყვარული უმნიშვნელოვანესია, თუნდაც უკვე დაკარგული. ბევრს წერს ამაზე.

ისევ ინტერნეტში ვიყურები – სიყვარულს ვეძებ. სიყვარული ბევრია დაბომბილი, შეძრწუნებული ქალაქის ფონზე: ერთი თვის წინ ჯვარი დაიწერეს, ახლა მიდიან ერთად… მიდიან სახენათელი, შეყვარებული გოგოები და ბიჭები… არ იმჩნევენ, სასიკვდილოდ რომ მიდიან.

აქ, ჩემს სანგარში, კი პოეტი წერს:

 

„ეს იყო ქალაქი ორი ბედნიერი შეყვარებულის შესახებ,

რომლებიც ერთმანეთს კოცნიდნენ წვიმაში.

 

ყოველი სიტყვა უჩვეულოდ ბრწყინავდა წვიმაში;

მეკითხებოდი, რატომ მითრთის ხმა და ხელი, როცა გეხები.

სევდა ყოველთვის დროულია, გპასუხობდი, როდესაც გიყვარს,

როცა სველია მისი თმა და მაისური, ვისაც კოცნი.

ეს იყო ქალაქი წვიმით გალუმპული ბედნიერი წყვილის შესახებ. შენი და ჩემი

დაკარგული ქალაქი,

 

და როცა გკითხე, სად წავიდა სიყვარული,

ცივად მიპასუხე: არ ვიცი“.

 

მერე პოეტის ხმას სხვა ხმებიც უერთდება, თარგმანები ისე შემოდის კრებულის საოცრად შეკრულ სხეულში, რომ თუ არ დაუკვირდი, შეიძლება გამოგეპაროს კიდეც. ისინიც, თავისუფლებისმოყვარე მწერლები, სიყვარულზე წერენ.

 

კრებული – სანგრის ნაწილსა და ნაწილს შორის ცარიელი, თეთრი არა, სპილოსძვლისფერი ფურცლებია, თითქოს მკითხველის სულის მოსათქმელად, უბრალოდ იმისთვის, რომ გაჩერდე და თუნდაც მხოლოდ თვალებით დაწერო, რა იგრძენი, რა განიცადე, რამე ხომ არ გინდა იმ მძიმე და სუნთქვისშემკვრელი რეალობიდან აქ გადმოიტანო.

 

მთელი დღეა ერთდროულად ვკითხულობ ლექსებსა და ომის საზარელ ამბებს. ძლივს ვუმკლავდები პარალელური სამყაროების ემოციებს, გავედი ბოლოში და უცებ ვხედავ, რომ ბოლოსწინა ლექსი „ომია“, ბოლო კი ბულდოზერი, გადახაზული სიტყვა ბულდოზერი (რადგან რაც ან ვინც ანგრევს, უნდა დაგმო, უნდა წაშალო).

 

ბულდოზერი

 

ცოდოა ჩიტი, რომელიც მიყვარს.

 

ჩემი გული მისი სახლია,

ჩემი მკერდი – სახლისწინა პატარა ეზო

ხმელი ხეებით და გალავნით. წლები გავიდა

და ვერაფრით ავამღერე. ცოდოა ჩიტი –

 

კედლიდან კედელს ეხეთქება,

ვერც გაფრინდა, ვერც აჭიკჭიკდა.

 

და მოვიყვანე ბულდოზერი, ხარჯი გავწიე.

მან მოანგრია გალავანი, მოთხარა ეზო

და ჩამოლეწა უფანჯრებო სახლის კედლები –

გაფრინდა ჩიტი.

მე ახლა ვწევარ

ჩემივე გულის ნანგრევებში

და მონუსხული ვუსმენ ჭიკჭიკს

 

მით უფრო მკაფიოს,

რაც უფრო შორიდან.

 

ხე და ჩიტი. ყველაფერი უკუღმაა ლექსშიც და ლექსის გარეთაც – იმ უკიდეგანო, სრულყოფილი სიმშვიდის საწინააღმდეგო, ტერენტი რომ წერდა: ,,გაზაფხულის საღამოა მშვიდი, ხიდან ხეზე გადაფრინდა ჩიტი“

 

მაპატიეთ, აი, ასეთია – ლიტერატურული წიაღსვლებისგან დაცლილი, ემოციური და სუბიექტურია ომში წაკითხული პოეზია.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი