„დასაბამიდან იყო სიტყვა… ყველაფერი მის მიერ შეიქმნა და უმისოდ არაფერი შექმნილა, რაც კი შეიქმნა”, – ვკითხულობთ იოანეს სახარების პირველი თავის შესავალშივე. მე არც თეოლოგი ვარ და არც ამ საკითხში ღრმად ჩახედული ადამიანი, ამიტომ არ შევუდგები მის თეოლოგიურ-რელიგიურ ინტერპრეტირებას, მაგრამ, როგორც რიგით მოკვდავსა და საერო კვლევა-ძიებაში ჩართულ ადამიანს, ჭეშმარიტებად მიმაჩნია ფორმულირება: „…და უმისოდ არაფერი შექმნილა, რაც კი შეიქმნა”.
რას ვგულისხმობ?
რომ არა თავის დროზე ნათქვამი პირველი გაბედული სიტყვა, არ იქნებოდა ტექნიკური პროგრესი! ფაქტი უამრავია, მხოლოდ რამდენიმე მათგანს მოვიყვან.
რაოდენ ღიმილისმომგვრელიც უნდა ჩანდეს დღეს, ერთ-ერთი პირველი თამამი განაცხადი იყო წარმოდგენა დედამიწის მოდელზე – ოთხი სპილოს ზურგზე შემოდგმულ მიწის ნაჭერზე. მისი ავტორის ბედი უცნობია, მაგრამ უფრო დახვეწილი თეორიისთვის ჯორდანო ბრუნო კოცონზე დაწვეს. ამპარტავანმა და ეგოცენტრულმა საზოგადოებამ არ აპატია – რას ჰქვია, სამყარო ჩვენ გარშემო არ ბრუნავსო. ნიშანდობლივია ისიც, რომ ძლიერთა ამა ქვეყნისათა ბრუნოს თეორია ვიღაც შერეკილის ნაბოდვარად კი არ მიიჩნიეს, არამედ კაცობრიობისთვის მეტად საშიშად და ავტორს უმკაცრესი სასჯელი არგუნეს. არადა ვინ იცის, რამდენი „შერეკილი” დაეხეტებოდა ქუჩებში, რომელთა „ნაბოდვარს” გაპრანჭული ევროპა ჩირადაც არ აგდებდა ან გულიანად დასცინოდა…
თუმცა კოცონის მხურვალებამ მხოლოდ ბრუნოს სხეული აქცია ნაცარტუტად, სახელს კი ვერაფერი დააკლო; მხოლოდ მისი ცილოვანი მასა გააქრო ამქვეყნიდან, თეორია კი საუკუნოდ შემორჩა ისტორიას, რადგან იგი თანამედროვე ასტრონომიასა და კოსმონავტიკაში რეალიზდა.
ჯორდანოს ბედი არაერთმა სხვამაც გაიზიარა. ყოვლისმცოდნენი განსაკუთრებით ქიმიკოსებს არ სწყალობდნენ. ალქიმიკოსად შერაცხულმა შუა საუკუნეების მრავალმა მკვლევარმა დაასრულა სიცოცხლე კოცონსა თუ ეშაფოტზე. მათი „ფილოსოფიური ქვის” ძიების მეთოდები დღეს ქიმიის ხერხემალია.
როდესაც ეილერი XVIII საუკუნის ბოლოს თავის თეორიას აყალიბებდა, წარმოდგენაც არ ჰქონდა კომპიუტერებსა და გამოთვლით ტექნიკაზე, მაგრამ თანამედროვე გამოთვლითი ტექნიკის საშუალებები ციფრებს ეილერის ენაზე „ესაუბრებიან”.
ბორმა და რეზერფორდმა უმცირეს ნაწილაკებში დაინახეს ის, რასაც ბრუნო და კოპერნიკი ჭოგრიტებითა და ტელესკოპებით აკვირდებოდნენ. თავზე ხელაღებული უნდა ყოფილიყავი, რომ გაგებედა და გეთქვა, ატომსა და სამყაროს ერთნაირი აღნაგობა აქვთო. როგორ უნდა ერწმუნა ყოველგვარი სიახლისკენ ეჭვის თვალით მომზირალ მოყვასს „ზღაპარი” ატომის, ამ თითქმის მისტიკური, თვალით უხილავი ნაწილაკის, აგებულების შესახებ? ძნელად, მაგრამ ბოლოს მაინც ვიწამეთ და მივიღეთ…
სიახლეებისკენ ეჭვის თვალით მზერა მხოლოდ შუა საუკუნეებისთვის როდი იყო დამახასიათებელი; მეოცე საუკუნის დასაწყისში მეხის გავარდნასავით გაისმა აინშტაინის ფარდობითობის თეორია, რომელიც დღეს თითქოს ყველამ ვიცით და მის საილუსტრაციოდ მარტივი მაგალითებიც კი მოგვყავს, მაგრამ, ავტორის თქმისა არ იყოს, „იგი დედამიწაზე ერთ-ნახევარმა ადამიანმა იცის მხოლოდ, საიდანაც ერთი თავად აინშტაინია, ნახევარი კი – დანარჩენი მსოფლიო”.
სულ რამდენიმე წლის წინ ქიმიაში ნობელის პრემია გადაეცა მეცნიერს, რომელიც რამდენიმე ათეული წლის განმავლობაში შეურაცხადად იყო მიჩნეული სამეცნიერო წრეებში. პრესტიჟული ჟურნალები მის ნაშრომებს აღარც კი ბეჭდავდნენ….
უამრავი ასეთი მაგალითის მოყვანა შეიძლება.
…დღეს ყველამ იცის, რომ დედამიწა მრგვალია და მზის გარშემო ბრუნავს, თავდაჯერებულად ლაპარაკობენ ატომებსა და მათ გარშემო მორბენალ ელექტრონებზე, ადვილია ელემენტის რევიზია და მისი სამწყსოს – ელექტრონების დათვლა, აღარ გვაოცებს კოლბებსა და სინჯარებში ორი ნივთიერების შერევისას წარმოქმნილი ფერი, ნალექი, სინათლე თუ სითბო. ამ ელემენტარული საკითხების ცოდნის შემთხვევაში ვიღებთ გონებრივი სიმწიფის ატესტატს, თუმცა არც ერთი ჩვენგანი არ არის ბრუნო და კოპერნიკი, ბორი და რეზერფორდი, ეილერი და აინშტაინი… დღეს მერვეკლასელმა უფრო მეტი იცის, ვიდრე თავის დროზე არისტოტელემ იცოდა, მაგრამ გონიერების საზომად კვლავაც არისტოტელე, პითაგორა და ძმანი მათნი მიგვაჩნია…
მათ მოახერხეს, გაბედეს და კაცობრიობის ისტორიაში პირველად თქვეს ის, რაც მანამდე არავის ეთქვა… პირველ სიტყვას დიდი გამბედაობა სჭირდება, გამბედაობა კი ცოდნას, რეალურ ცოდნას მოაქვს…
და კიდევ – თმენაა საჭირო. პირველმეუბნე ამრეზით ჭვრეტისთვისაა განწირული… თუმცა დროებით.
ვეტრფით წინსვლას, მაგრამ არ გვიყვარს სიახლები… ჯერ კიდევ მრავლად მოიძებნებიან ისეთები, „მერსედესსა” და „როლს-როისს” „ჟიგული” და „ვოლგა” რომ ურჩევნიათ… სპორტის სასახლე რომ შენდებოდა, ნახევარი თბილისი წუხდა თურმე, ეს უსახური ნაგებობა ქალაქს იერსახეს უკარგავსო…
