იმ წიგნით დავიწყებ, რომლის ქართული თარგმანიც მალე მოხვდება მკითხველის ხელში. მათ, ვინც ავტორის მშობლიურ ენაზე – ინგლისურად კითხულობენ, შეუძლიათ არც დაელოდონ ამ დღეს და ჩარლზ დარვინის ავტობიოგრაფიის ძებნა დაიწყონ – გამოიწერონ, გადმოიწერონ, წაიკითხონ. არა, არ იცნობთ დარვინს და რაც სკოლის წლებში დაგიმახსოვრებიათ, დაფიქრების შემდეგ ორ-სამ მოკლე წინადადებად თუ იქცევა. კარგად დაწერილი ავტობიოგრაფიების კითხვა სიამოვნებაა, დიდი მეცნიერის ჩანაწერებისა კი სხვა სიხარულსაც გაგრძნობინებთ – აწმყოს წარსულიდან გამოხედავთ.
სკოლაში ახლად შესული ბიჭუნა მეგობარს არწმუნებს, შემიძლია სხვადასხვა ფერის ფურისულები გავახარო, თუ ფერად-ფერადი სითხით მოვრწყავო, არადა, მსგავსი რამ არასოდეს უცდია. მეცნიერებისადმი სიყვარულის დასაწყისიც აქ უნდა იყოს – ამ პატარა ოცნებაში, სინამდვილის მარტივად შეცვლის ამ სურვილში.
„ვფიქრობ, მასწავლებლებიც და მამაჩემიც ჩვეულებრივ ბიჭად მიმიჩნევდნენ და ჩემს გონებრივ გაქანებას ცოტა ეჭვის თვალით უცქერდნენ. ძალიან მეტკინა გული, როცა ერთხელ მამაჩემმა მითხრა: თოფის სროლის, ძაღლებთან თამაშისა და ვირთხების დევნის მეტი არაფერი გაღელვებს – ასე თავსაც მოიჭრი და და ოჯახსაც შეარცხვენო“, – ვკითხულობთ წიგნში, რომლის გვერდებიც სავსეა გულწრფელად მოთხრობილი ამბებით, გასაოგნებელი მოგონებებით, ავტორის თანამედროვე მეცნიერებისა და სხვა სანტერესო ადამიანების სახეებით, ძალიან საყურადღებო იდეებით, დასკვნებით.
*
ჩარლზ დარვინის ავტობიოგრაფიის გვერდით ჟოზე სარამაგუს „იესოს სახარება“ მიდევს, რომელსაც ძილის წინ ვკითხულობ ხოლმე – გამოზოგვით, გვერდების დათვლით. ამ ორ წიგნზე ერთდროულად ფიქრი დამაბნეველიცაა და შეიძლება ითქვას, რომ – თავშესაქცევიც. ცხადია, ერთით აღფრთოვანებული მკითხველი მეორესაც გატაცებით წაიკითხავს – თითქოს ავტორები სადღაც, სხვა მიწაზე, სხვა ცის ქვეშ შეთანხმებულიყვნენ იმაზე, რომ მისთვის სწორედ ის სიმართლე გაემხილათ, რომლის დავიწყებასაც ვეღარასდროს მოახერხებდა.
„იესოს სახარება“ იესოს ბავშვობისა და მოზარდობის შესახებ უფრო მეტს მოგვითხრობს, ვიდრე მისი სიცოცხლის ბოლო წლებზე. ფიქრობთ, რომ კარგად იცით ეს ისტორია, მისი ნაწილების თანმიმდევრობა და პასუხებსაც კარგა ხნის წინ მიაგენით? დაივიწყეთ, ყველაფერი დაივიწყეთ და ისე გააყოლეთ თვალი პირველ წინადადებებს. მზად იყავით იმისთვისაც, რომ გეზს მოულოდნელად შეგიცვლიან, გალილეის მიწიდან მეოცე საუკუნის შემინულ შენობებში, ფროიდსა თუ ლაკანთან დაგაბრუნებენ, რაღაც სახალისოს გეტყვიან, თვალს ჩაგიკრავენ და მერე თავს ისევ ნაზარეთისკენ მიგაბრუნებინებენ.
*
ჩემს მაგიდაზე კიდევ ერთი წიგნი დევს, რომელსაც დილაობით, ყავის სმისას ჩავყურებ ხოლმე – იუვალ ნოა ჰარარის „ჰომო დეუსი. ხვალინდელობის მოკლე ისტორია“. როგორ შეიძლება ხანდახან მაინც არ გამიტაცოს იმის კითხვამ, რა თამაშს თამაშობდნენ ჩვენი წინაპრები, სადამდე მიიყვანა წარმოსახვის თავნებობამ და რას ფიქრობს ახალი წინასწარმეტყველი – ისევ გათენდება? ისევ დაღამდება? „ახალი ხანის ისტორიას აღწერენ, როგორც მეცნიერებისა და რელიგიის დაპირისპირებას, – ამტკიცებს ისრაელელი ისტორიკოსი. – თეორიულად, მეცნიერებაც და რელიგიაც, უმთავრესად, ჭეშმარიტების დადგენითაა დაინტერესებული და რადგან თითოეული განსხვავებულ ჭეშმარიტებას ქადაგებს, მათი შეტაკება გარდაუვალია. სინამდვილეში არც მეცნიერებასა და არც რელიგიას ჭეშმარიტება დიდად არ ადარდებს; ამიტომ ისინი ადვილად რიგდებიან, თანაარსებობენ და თანამშრომლობენ კიდეც“. რელიგიის საზღვრები ფართოა – წიგნის ავტორი მასში მარქსიზმს, ნაციზმსა და ლიბერალიზმსაც ათავსებს. „რელიგიისთვის ყველაფერზე მნიშვნელოვანი წესრიგია, – აგრძელებს იუვალ ნოა ჰარარი. – მისი მიზანი სოციალური სტრუქტურის შექმნა და შენარჩუნებაა. მეცნიერებისთვის ყველაფერზე მნიშვნელოვანი ძალაა. მას სურს, რომ კვლევების მეშვეობით დაავადებების განკურნების, ომების გაჩაღებისა და საკვების წარმოებისთვის საჭირო ძალა მოიპოვოს. როგორც ინდივიდები, მღვდლები და მეცნიერები, შესაძლოა, ჭეშმარიტებას უზარმაზარ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ, მაგრამ მეცნიერება და რელიგია, როგორც ინსტიტუტები, ჭეშმარიტებაზე მაღლა წესრიგსა და ძალას აყენებენ. შესაბამისად, ისინი კარგი ამხანაგები არიან. ჭეშმარიტების შეუპოვარი ძიება სულიერი მოგზაურობაა, რომელიც რელიგიური ან სამეცნიერო სისტემების საზღვრებში დარჩენას იშვიათად ახერხებს“.
ჭეშმარიტების შეუპოვარ მაძიებელს „ჰომო დეუსი“, ისევე, როგორც ამავე ავტორის სხვა წიგნები შესაძლოა საკამათო იდეებით სავსე საკითხავად მოეჩვენოს და რაღაც გასაოგნებლის მოლოდინიც მალევე გაუნელდეს, მაგრამ ალბათ მაინც გაიფიქრებს, რომ ბოლო გვერდამდე, ბოლო წინადადებამდე მისვლა ღირდა. მე კი უფრო ის მიკვირს, როგორ ადვილად გაიბა ძაფები ჩემს სამ წიგნს შორის, ერთის აზრი მეორეში გაგრძელდა, გზა კი ხან გაიყო, ხანაც ისევ შეერთდა.
